به گزارش «فرهیختگان»، یکی از راه‌های توسعه بازار کالا و خدمات، شرکت در نمایشگاههای بینالمللی است. درواقع حضور در نمایشگاههای داخلی و خارجی نقش بسزایی در موفقیت کسب‌وکار و رونق و توسعه آن دارد. به‌جرات می‌توان گفت که از میان تمام ابزارهای بازاریابی، نمایشگاه‌ها بیشترین کارکرد را در توسعه بازار دارند. بسیاری از شرکت‌ها در نمایشگاه‌ها حضور می‌یابند تا محصولات خود را تبلیغ کنند. در مواردی امکان فروش محصولات و خدمات نیز در نمایشگاه فراهم می‌شود. حضور در نمایشگاههای داخلی و خارجی به توسعه روابط با مشتری، جست‌وجو برای شرکا و کارکنان و مطرح‌شدن این شرکت به‌عنوان یک کل کمک می‌کند. نمایشگاه‌ها بازارهای آزمایشی برای محصولات جدید هستند و از این رو نیز به‌عنوان ابزار تحقیق درباره بازار عمل می‌کنند. حضور در نمایشگاههای خارجی نیز به افزایش آگاهی مردم از شرکت، تحلیل وضعیت بازار و به آماده‌سازی زمینه‌ها برای فروش محصولات و خدمات در عرصه بینالمللی کمک می‌کند. به لطف پیشرفت تکنولوژی و دستیابی متخصصان ایرانی به فناوری‌های روز دنیا، در سال‌های اخیر، فعالان زیست‌بوم فناوری نیز توانسته‌اند با حضور در نمایشگاههای بینالمللی آخرین دستاوردهای خود را ارائه و با سایر رقبای خارجی خود رقابت کنند. یکی از نمایشگاههای مهم در حوزه فناوری نمایشگاه جیتکس است. نمایشگاه فناورى اطلاعات و ارتباطات جیتکس پیرامون موضوعات روز دنیاى کامپیوتر و آخرین دستاوردهاى فناورى با حضور نمایندگانى از کشورهاى مختلف جهان از قاره‌هاى آسیا، اروپا، آمریکا و آفریقا هر‌ساله در مرکز تجارت جهانى شهر دبى در کشور امارات متحده عربى برگزار می‌شود. در این نمایشگاه آخرین فناوری‌ها، محصولات گوناگون نظیر تکنولوژى صوتى، لوازم جانبی، بازی‌های رایانه‌اى، سخت‌افزار و نرم‌افزار، خدمات اینترنت، خدمات فناورى و لپ‌تاپ همواره با کنفرانس‌ها و سخنرانى ارائه می‌شود و هزاران نفر بازدیدکننده از سراسر جهان را به‌خود جلب مى‌کند.
نمایشگاه جیتکس از سال ۱۹۸۱ میلادی هر‌ساله در کشور امارات متحده عربی و در شهر دبی برگزار می‌شود و تاکنون به‌گونه‌ای رشد و توسعه یافته تا بتواند یکی از تأثیرگذارترین رویدادهای مرتبط با فناوری روز دنیا باشد. هر ساله نمایندگانی از کشورهای مختلف جهان از قاره‌های آسیا، اروپا، آمریکا و آفریقا در نمایشگاه جهانی جیتکس آخرین محصولات و دستاوردهای خود را به نمایش می‌گذارند.
برگزارکنندگان این نمایشگاه معتقدند جیتکس بزرگ‌ترین جنبش جهانى شرکت‌هاى نوپا و نوآور را راه‌اندازی می‌کند. توانمندسازى کارآفرینان بیش از ۳۵ کشور از طریق ارائه موفقیت‌هایشان، تامین منابع مالى، پیدا کردن مسیر مناسب بازار، برقرارى ارتباط آنها با بیش از ۴۰۰ سرمایه‌گذار و ۲۰ هزار مدیر ارشد اجرایى از‌جمله اهداف برگزارى این نمایشگاه است. در این گزارش قصد داریم حضور فعالان زیست‌بوم فناوری را در نمایشگاه جیتکس طی سال‌های گذشته بررسی کنیم.
نخستین حضور ایران در جیتکس
در سال ۱۳۷۲ ایران با حضور یک شرکت، اولین حضورش در این رخداد بینالمللی را ثبت کرد؛ شرکتی که عمده فعالیت آن تولید و ارائه نرم‌افزارهای اسلامی بود. هرچند از سال ۱۳۷۳ به بعد، آن شرکت تنها در بخش Gitexshopper حاضر بود، اما همین حضور آغازگر حرکتی جدی برای معرفی و نمایش پتانسیل‌های شرکت‌های ایرانی در این نمایشگاه شد. پس از آن اولین حضور شرکت‌های ایرانی در قالب غرفه ایران در سال ۲۰۰۳ رقم خورد و از آن پس هر‌ساله شرکت‌های فعال ایرانی برای معرفی توانمندی‌های خود و نیز ایجاد یک بازار بینالمللی در این نمایشگاه حاضر شدند. در سال 2004 نیز ۱۴ شرکت ایرانی با حضور در این نمایشگاه دستاوردهای خود را در معرض دید عموم قرار دادند. در جیتکس سال ۲۰۰۵، رکورد حضور شرکت‌های ایرانی با حضور ۱۷ شرکت شکسته شد. اما ایران، جیتکس سال ۲۰۰۶ را تنها با ۱۲ شرکت برگزار کرد و در سال 2007 نیز تنها ۷ شرکت در این نمایشگاه حاضر شدند. تعداد شرکت‌‌‌هایی که در جیتکس سال 2008 شرکت کردند کمتر از 5 شرکت بود. در سال 2009 تعداد شرکت‌های حاضر در جیتکس به 6 شرکت رسید. 4 پارک فناوری متشکل از 13 شرکت رایانه‌ای ایرانی نیز در جیتکس 2010 حاضر شدند.
در سال 2011 تعداد شرکت‌های ایرانی حاضر در نمایشگاه جیتکس به 20 شرکت افزایش یافت و این رقم در سال 2012 به 25 شرکت رسید. در سال 2013 و 2014 تعداد 23 شرکت در جیتکس حاضر شدند. البته بیشتر شرکت‌های حاضر شده در جیتکس سال‌های 2010 تا 2014 در قالب پارک‌‌های فناوری در این نمایشگاه حضور پیدا کردند. همزمان با برگزاری سی‌وپنجمین نمایشگاه بینالمللی جیتکس در سال 2015 و در بحبوحه مذاکرات 1+5 و لغو بخشی از تحریم‌ها علیه ایران، فرصت ویژه‌ای در اختیار فناوران ایرانی قرار گرفت تا پس از چند حضور کمرنگ در جیتکس، با داشتن پاویونی ویژه در این رویداد فناورانه توانمندی‌های کشور را در حوزه آی‌سی‌تی به‌نمایش بگذارند. درواقع در جیتکس سال 2015 پاویون ایران با همت و حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و کریدور خدمات صادرات محصولات دانش‌بنیان برگزار شد و 11 شرکت از طریق پاویون ایران و 3 شرکت به‌صورت مستقل در این نمایشگاه شرکت کردند.
نخستین همایش ایرانی در جیتکس سال ۲۰۱۶
جیتکس سال 2016 نیز برای شرکت‌های ایرانی فرصت مناسبی ایجاد کرد تا با حضور در این دوره دستاوردهای علمی خود را با فناوران در سراسر جهان به اشتراک بگذارند. همان‌طور که گفته شد ایران در سال 2015 پس از چند سال وقفه و حضور کمرنگ، سرانجام موفق شد در نمایشگاه جیتکس سال ۲۰۱۵ دبی، پاویونی ویژه به‌خود اختصاص دهد. در سال 2016 و در سی‌وششمین دوره این نمایشگاه ۵ روزه، ۸ شرکت فعال در صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایرانی در پاویون ایران، توانمندی‌های خود را به‌نمایش گذاشتند. در این دوره شرکت‌های خارجی فعال در صنعت ICT از نخستین همایش «معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار در صنعت ICT ایران» استقبال کردند. این همایش در حاشیه نمایشگاه جیتکس سال 2015 برگزار شده بود و در سال 2016 نیز دومین همایش با همین نام در مرکز تجارت جهانی دوبی برگزار شد. در جیتکس سال ۲۰۱۶ که با حضور ۱۴۴ کشور جهان در بیش از ۴ هزار غرفه با شعار «واقعیت‌ها را به تصویر بکش» برگزار شده است، بیشتر بر هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و افزوده، صنعت ر‌باتیک، پهپادها، چاپگر سه بعدی و استارتاپ‌ها تمرکز شده است.
شرکت‌های ماشین‌های هوشمند هزاره سوم، پارسه‌نگر، نوا کامکار ماندگار، طلایی شرق، امن‌افزارگستر شریف، پایا سیستم، عصر فناوری دانش، ایران رایانه، رایان رشد افزار، فرپام و پایون آریا از‌جمله شرکت‌های حاضر در پاویون ایران در جیتکس سال 2016 بودند. شرکت‌های مذکور در حوزه تولید چاپگرهای سه‌بعدی با روش‌های نوین مدل‌سازی سریع، فناوری ارتباطات و اطلاعات، امنیت شبکه، سیستم‌های امنیتی و... فعالیت می‌کنند.
حضور پررنگ شرکت‌های ICT ایرانی در جیتکس سال 2017
در نمایشگاه جیتکس سال 2017 پاویون جمهوری اسلامی ایران با همکاری و حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صندوق نوآوری و شکوفایی و ۱۲ شرکت ایرانی برپا شد. همزمان با این پاویون 29 استارتاپ ایرانی نیز در بخش استارتاپهای نمایشگاه جیتکس حضور داشتند که 12 استارتاپ با حمایت اتاق تهران، 6 استارتاپ با حمایت اتاق اصفهان، 10 استارتاپ با حمایت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و یک استارتاپ نیز به‌صورت مستقل در این نمایشگاه حاضر شدند. در جیتکس سال 2017 بیش از ۴۱۰۰ کسب‌وکار از ۷۰ کشور دنیا و بیش از ۷۰۰ استارتاپ از ۷۵ کشور دنیا حضور داشتند و بیش از ۱۰۰ هزار نفر از این رویداد بازدید کردند. حضور شرکت‌های ICT ایرانی در این نمایشگاه پررنگ‌تر از سال‌های پیش بود که این امر نشان می‌دهد، شرکت‌های ایرانی باید در مجامع بینالمللی حضور فعال‌تری داشته باشند. در این سال از میان 12 تیم استارتاپی ایرانی حاضر در جیتکس یک استارتاپ ایرانی موفق شد به دور نهایی جایزه 180 هزار دلاری جیتکس سال 2017 دبی راه یابد.
نرخ ارز و کاهش بازدیدکنندگان ایرانی از جیتکس سال 2018
سال 2018 نیز سال خوبی برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی بود تا با حضور در جیتکس سال 2018 توانمندی‌های خود را در مقایسه با رقبای خارجی محک بزنند. در این دوره ۱۰ شرکت دانش‌بنیان با حمایت معاونت علمی و فناوری، ۵ موسسه فرهنگی دیجیتال با حمایت مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال و ۴ شرکت فناورانه تحت عنوان پاویون جمهوری اسلامی ایران حضور داشتند. در این سال نیز همایش معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار ایران در روز سوم نمایشگاه برگزار و از شرکت‌های خارجی برای شرکت در این همایش دعوت شد تا امکان ملاقات‌های رودررو نیز برای شرکت‌های ایرانی فراهم شود. تمرکز اصلی نمایشگاه جیتکس سال 2018 بیشتر بر هوش مصنوعی و شهرسازی هوشمند بود و در این راستا نیز دو استارتاپ ایرانی فعال در موضوع هوش مصنوعی با نمایش کاربردهای این فناوری به این عرصه بینالمللی وارد شدند. شرکت‌های دانش‌بنیان حاضر در پاویون ایران راهکارهای بومی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را به نمایشگاه آوردند که در بحث تجهیزات سخت‌افزاری دو دستگاه بومی «کیوسک سفارش» و «گیت امنیتی فروشگاهی» به بازدیدکنندگان معرفی شد که در نوع خود تنها تولیدات بومی در خاورمیانه است. در بخش نرم‌افزار اما شرکت‌های ایرانی حضور پررنگ‌تری داشتند و راه‌حل‌های نرم‌افزاری مختلفی توسط شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در نمایشگاه معرفی شد. بخش عمده‌ای از استارتاپهای شرکت‌کننده در این دوره استارتاپهای مبتنی‌بر خدمات آنلاین بود. در این دوره متاسفانه افزایش نرخ ارز در سال 2018 حضور فعالان فناوری اطلاعات و بازدیدکنندگان ایرانی در جیتکس را از سال‌های قبل کمتر کرده بود.
درخشش استارتاپ ایرانی در جیتکس سال 2019
در سال 2019 پاویون ایران برای پنجمین سال متوالی و با حضور 10 شرکت دانش‌بنیان در نمایشگاه جیتکس برپا شد. در کنار برپایی پاویون رسمی ایران، یک هیات تجاری متشکل از نمایندگان 13 شرکت نیز دعوت شدند تا از مهم‌ترین رویداد ICT منطقه بازدید کنند. در این دوره نیز همایش معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تجارت صنعت فاوای ایران برگزار شد و پاویون کره‌جنوبی، روسیه و چین برای حضور در این همایش آمادگی خود را اعلام کردند. در جیتکس سال 2019 بر محورهای جدیدی تمرکز شد. فناوری نسل پنجم، آینده خودران‌ها، هوش مصنوعی، شهرهای هوشمند و سبک جدید زندگی از جمله حوزه‌هایی بود که در جیتکس سال 2019 مورد توجه قرار گرفت. یکی از بخش‌های این رویداد بزرگ تحت عنوان «ستارگان آینده جیتکس» مدعیان فراوانی از سراسر جهان دارد که برای دستیابی به‌عنوان کسب‌وکار برتر جهان در «مسابقه‌ی سوپرنوا» با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. در جیتکس سال 2019 یک استارتاپ ایرانی تنها نامزد ایرانی راه‌یافته به مرحله نهایی مسابقه سوپرنوا در بخش «ستارگان آینده جیتکس» شد.
کرونا و جیتکس سال 2020
نمایشگاه جیتکس دبی هر ساله در مهرماه برگزار می‌شود. اما امسال به‌دلیل شیوع کرونا، مسئولان برگزاری جیتکس تصمیم گرفتند با اندکی تاخیر، اقدام به برپایی نمایشگاه در آذرماه کنند.
با این حال هیات ایرانی به‌رغم محدودیت‌های صدور ویزا که از سوی دولت امارات به‌دلیل شیوع کرونا وجود داشت، توانستند برای حضور در جیتکس سال 2020 روادید ورود به امارات را دریافت کنند. در این دوره از نمایشگاه 7 هزار شرکت از سراسر دنیا محصولات خود را در معرض دید عموم قرار دادند و در این میان 20 استارتاپ ایرانی به‌همراه یک هیات تجاری متشکل از 29 شرکت در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در جیتکس شرکت کردند. در حاشیه چهلمین دوره از نمایشگاه جیتکس همانند سال‌های گذشته مسابقات «سوپرنوا» برای استارتاپ‌ها برگزار شد که در آن ۷۰ تیم استارتاپی از‌جمله استارتاپهای ایرانی در دو روز اول نمایشگاه، توانمندی‌های خود را به داوران ارائه کردند و درنهایت جوایز نقدی به سه تیم برتر در روز پایانی اهدا شد. هوشمندسازی درها، درمان تنبلی چشم مبتنی‌بر واقعیت مجازی، آب‌شیرین‌‌کن‌های حرارتی و غشایی، طراحی و تولید زیردریایی بدون‌سرنشین و ساخت فروشگاه هوشمند بخشی از محصولات ۲۰ شرکت دانش‌بنیانی بود که در نمایشگاه بینالمللی جیتکس امارات شرکت و محصولات فناورانه خود را معرفی کردند.
جیتکس و گفتمان فناوری
جیتکس سال 2020 درحالی برپا شد که ارزش واقعی ICT برای همه جهانیان مشخص شده است. در بحران کرونا ایجاد ارتباط پایدار بین مردم و کسب‌وکارها و... اهمیت زیادی داشته است و تنها تکنولوژی از عهده این کار برمی‌آمد.
با وجود اینکه نمایشگاه جیتکس رویدادی است که بیش از 100 هزار نفر از 140 کشور دنیا در آن شرکت می‌کنند، اما به گفته فرهاد معتضدی، فضای جیتکس به‌گونه‌ای است که می‌توان به‌راحتی با افراد مختلف از حوزه‌های مختلف و تجربیات مختلف گفت‌وگو کرد. معتضدی در حوزه آی‌تی فعالیت می‌کند و چندین دوره تجربه حضور در نمایشگاه جیتکس در قالب بازدیدکننده را داشته است. او به «فرهیختگان» می‌گوید: «در جیتکس می‌توان نظر افراد را درمورد فعالیت‌ها یا حوزه‌های مختلف پرسید. می‌توان به زبان ساده مشاوره رایگان گرفت. افراد زیادی تمایل به اشتراک گذاشتن تجربیات و آموخته‌هایشان دارند. فضایی که می‌توانیم خیلی از آموخته‌هایمان را با نگاه‌های دیگر مقایسه و تحلیل کنیم.»
به گفته وی این تصور که گمان کنیم چون از ایران در نمایشگاه حضور پیدا کرده‌ایم یا درحال حاضر در شرایط تحریم قرار داریم و یا مواردی از این دست موجب می‌شود مورد استقبال قرار نگیریم، تصور کاملا نادرستی است. متخصصان و کارشناسان از سراسر دنیا به این نمایشگاه می‌آیند تا از تجربیات متخصصان کشورهای دیگر استفاده کنند و برای آنها تفاوتی ندارد که صاحب فناوری ارائه‌شده، از کدام کشور و با کدام ملیت باشد. البته شاید گفتمان درنهایت منجر به سرمایه‌گذاری شود و شاید در شرایط کنونی اندکی دور از ذهن به‌نظر برسد اما به‌هر‌حال فرصت تجربه مذاکره سرمایه‌گذاری در سطح جهانی، فرصتی است آموزنده و ارزشمند که برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در قالب حضور در نمایشگاه جیتکس ایجاد می‌شود.
وی معتقد است که جیتکس و بخش استارتاپی آن بزرگ‌ترین و نزدیک‌ترین رویداد از این جنس به کشور ما است. جیتکس در دبی برگزار می‌شود و طبیعتا همین موضوع امکان حضور ایرانیان را تسهیل می‌کند. شرکت در رویدادهای مشابه و در این سطح از مشارکت بینالمللی، هزینه‌های بسیار بیشتری دارد. البته ناگفته نماند که جیتکس بهترین رویداد حوزه استارتاپی دنیا نیست اما یکی از جدی‌ترین رویدادهای منطقه خاورمیانه است و شرکت یا مشارکت در چنین رویدادهایی دستاوردهای بزرگی برای رشد اکوسیستم استارتاپی و یا کارآفرینی کشورمان به‌همراه دارد.
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه‌نگار