به گزارش «فرهیختگان»، علیرضا شیخ‌عطار، سفیر سابق ایران در آلمان و قائم‌مقام وزیر امور خارجه در دولت نهم در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به مواضع تند اروپا علیه کشورمان پس از مصوبه هسته‌ای مجلس به‌عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» نکاتی را مطرح کرد.
از آنجاکه وزیر امور خارجه آلمان خواستار برجام‌پلاس در مذاکره با ایران شده و انگلیس نیز ادعا کرده که دولت ایران باید مصوبه هسته‌ای مجلس خود را اجرا نکند، برای بررسی چرایی این رفتار اروپا پس از عدم پایبندی خود این کشورها به تعهدات برجامی به‌سراغ شیخ‌عطار، کارشناس مسائل بین‌الملل رفتیم. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نگاه‌تان می‌گذرد.
اروپایی‌ها بعد از مصوبه برجامی مجلس اعلام کردند دولت ایران نباید مصوبه هسته‌ای مجلس را اجرا کند و ازسوی دیگر وزیر امور خارجه آلمان هم درخواست برجام‌پلاس را با موضوعیت موشکی و منطقه‌ای مطرح کرد؛ نظر شما درخصوص فعال شدن اروپایی‌ها چیست؟
اروپا از همان ابتدای تصویب برجام به یک پارادوکس و تناقض‌نمایی دچار شده بود، زیرا اتحادیه اروپا از زمان تشکیل این اتحادیه پس از پیمان «ماستریخت» در هر عرصه سیاسی بین‌المللی که قدم گذاشت، شکست خورد که نمونه آن بالکان، یوگسلاوی سابق، کوزوو و مسائل مربوط به فلسطین بود.
آرزوی آمریکا حرکت درکنار آمریکا در زمینه مسائل بین‌المللی بود
به‌رغم اینکه اروپا آرزومند بود در قالب یک اتحادیه بتواند شانه‌به‌شانه آمریکا قدم بردارد، این امر محقق نشد، تا اینکه قضیه مذاکرات هسته‌ای ایران پیش آمد. حتی قبل از برجام، زمانی که مذاکرات E3 با مدیریت روحانی که آن زمان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی بودند، آغاز شد، گفتند این مذاکرات بیشتر به تشویق ایران بوده، چراکه ایران در آن زمان تمایلی نداشت در بحث هسته‌ای آمریکا ورود کند و فکر می‌کرد با اروپایی‌ها می‌تواند به تفاهماتی دست پیدا کند، بنابراین اروپایی‌ها در همان زمان امیدوار شدند که یک جایگاه بین‌المللی خوب پیدا کرده‌اند. این تا زمان برجام ادامه داشت، درحالیکه در همان مذاکرات برجام هم این آمریکایی‌ها بودند که حرف آخر را می‌زدند، اما با وجود این، اروپایی‌ها خیلی خوشحال شدند و این را اولین و تنها پیروزی بعد از تشکیل اتحادیه اروپا می‌دانستند، هرچند دیری نگذشت که ترامپ از برجام خارج شد و این توافق را برهم زد.
اروپا پس از خروج آمریکا از برجام به کما رفت
اروپایی‌ها ازطرفی به‌نفع خودشان و نه به خیر جمهوری اسلامی ایران، نمی‌خواستند این دستاورد نابود شود، اما توان اینکه درمقابل آمریکا بایستند و آمریکا را به چالش بکشند، نداشتند، بنابراین در یک حالت کج‌دار و مریز و در حالتی همانند کما به کار خود ادامه دادند.
وقتی پس از انتخابات آمریکا مشخص شد که ترامپ رفتنی است و بایدن می‌آید، رفتار اروپا تفاوت کرد؛ بایدن نیز در مبارزات انتخاباتی خود رفتار ترامپ را نقد می‌کرد و می‌گفت که ترامپ اروپا و متحدین ما را به هیچ گرفته است و هیچ مشورتی با آنها نکرده و خودش به‌تنهایی این کار را می‌خواست انجام دهد، ولی من مانند دوره اوباما با مشارکت بین‌المللی خصوصا اروپایی‌ها به برجام بازخواهم گشت و برجام را آن شکلی که می‌خواهیم ادامه خواهیم داد.
پس از این تغییر رویکرد آمریکا، اروپایی‌ها خیلی خوشحال شدند تا اینکه اخیرا اظهارات غیرحرفه‌ای وزیر امورخارجه آلمان مطرح شد، درحالیکه او دیپلمات نیست و یک حقوقدان است و قبلاً هم وزیر دادگستری بوده و چیزی از صحنه بین‌الملل نمی‌داند، ادعای برجام‌پلاس را مطرح کرد و مدعی شد ایران نباید مصوبه مجلس خود را پیگیری کند.
این اظهارنظر درحالی است که یک وزیر خارجه نباید اینچنین موضع‌گیری کند، البته او یک کار بدتری هم کرد و وقتی خبرنگار درباره ترور شهید فخری‌زاده سوال کرد، او در کمال ناشی‌گری گفت «برخی اوقات برای دفع یک خطر بزرگ‌تر ممکن است دست به کارهای غیرقانونی هم بزنید.»
متاسفانه در ایران ظریف بخش اول اظهارات وزیر خارجه آلمان را در قالب یک توئیت پاسخ داد، اما به بقیه صحبت او نپرداخت که به‌نظر من این بخش، بسیار مهم بود و باید محکوم می‌شد.
البته انگلیس هم ادعا کرد که ما همه تحریم‌های سازمان ملل را برمی‌گردانیم.
در هر صورت از وقتی بایدن گفته دوباره به دوران اوباما برمی‌گردیم، اروپا بسیار دستپاچه شده و می‌خواهد در برجام نقش‌آفرینی کند.
اروپا از ترس آمریکا برای انجام تعهدات برجامی خود کاری نکرد
آنها در قضیه برجام می‌توانند ایران را تحت‌فشار قرار دهند، اما دچار ناشی‌گری دیگری شدند و آن این است که در همین دو سال‌و‌نیم اروپا در مذاکرات خصوصی خود ضمن اینکه می‌گفت ایران باید در برجام بماند، ولی از ترس آمریکا برای انجام تعهدات برجامی هیچ کاری برای ایران نکرد و این نکته در حافظه سیاستمداران و ملت ایران می‌ماند.
مواضع اروپا ارزشمند نیست
بنابراین مواضع اینچنینی به‌معنای این است که اروپا با دستپاچگی رفتار می‌کند و ارزش و پرستیژ خودش را درمقابل آمریکا پایین می‌آورد. اساسا همان وقت هم که برجام ایجاد شد، اروپا فقط نقش کمک‌کننده داشت و نقش اصلی برعهده آمریکا بود.
اروپا اصلا در موقعیتی نیست که بتواند برای ایران تعیین‌تکلیف کند
اروپا حتی به همان هم قانع بوده است و بنابراین مواضعی که اروپا گرفته، مواضع ارزشمندی نیست؛ مخصوصا پس از این بیماری کرونا با کوچک شدن اقتصاد، آنها آسیب‌پذیر و ضعیف شده‌اند، لذا اروپا اصلا در موقعیتی نیست که بتواند برای ایران تعیین‌تکلیف کند.
آیا اروپا خارج از مدار آمریکا می‌تواند کاری در قضیه برجام انجام دهد؟
خیر؛ آنها خارج از مدار آمریکا هم اساسا نمی‌توانند کاری انجام دهند، آن‌موقع هم که در برجام خیلی خوشحال بودند و می‌گفتند اروپا نقش پیدا کرده است در مدار آمریکا قرار داشتند و در دوره ترامپ هم گاهی اعلام نارضایتی می‌کردند، اما هیچ‌گاه توان ایستادگی مقابل آمریکا را نداشتند.