به گزارش «فرهیختگان»، کشور پرتغال به‌عنوان یکی از کشورهای پرسابقه در زمینه استعمار، انباشته فرهنگی غنی‌ای دارد. البته آنچه بستر سیاست فرهنگی این کشور را ایجاد کرده، فاصله تسهیلاتی و امکاناتی و تضاد بین دو شهر بزرگ پرتغال یعنی پورتو و لیسبون با دیگر شهرها و روستاهای این کشور است. در دهه‌های اخیر سیاستگذاری فرهنگی این کشور دستخوش تغییراتی شده و دولت تلاش‌های بسیاری جهت برقراری توازن و سیستم‌های غیرمتمرکز انجام داده است. گروه‌های مردمی نیز از دولت تقاضای سرمایه‌گذاری فرهنگی داشته و درخواست‌های آنان در سالیان اخیر افزایش یافته است.

ساختار و شیوه اداره فرهنگ

وظیفه مدیریت امور فرهنگی کشور پرتغال میان نهادهای مرکزی دولتی وابسته به وزارتخانه‌هایی که به‌طور مستقیم در زمینه فرهنگ فعالیت دارند و جوامع اجرایی محلی که مسئول اتخاذ سیاست ملی هستند تقسیم شده اما هر یک از این نهادها تا حدودی در مسائل مالی و تصمیم‌گیری به‌صورت مستقل عمل می‌کنند.

در راستای کاهش فاصله فرهنگی شهرهای اصلی با مناطق دیگر، دولت سرمایه‌گذاری‌های فرهنگی را به‌سمت مناطق حاشیه‌ای برده و با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی به توسعه فرهنگی پرداخته است. همچنین برای ارتقای گسترده منابع فرهنگی و افزایش تخصص‌گرایی در حیات فرهنگی کشور، متولیان فرهنگی کشور پرتغال در نشست‌های مهم فرهنگی جهان حاضر شده و خود نیز بارها میزبان رویدادهای فرهنگی اروپا و جهان شده است.

بالاترین نهاد رسیدگی‌کننده به امور فرهنگی این کشور «دبیرخانه فرهنگی کشور» است که وظایف زیر را به‌عهده دارد: اداره و نظارت بر سازمان‌های فرهنگی کشور– ارتقای سطح فرهنگی و قانون حق چاپ و نشر– حمایت از رخدادهای فرهنگی کشور– برقراری روابط بین‌المللی فرهنگی این دبیرخانه دارای 4 نهاد منطقه‌ای فعال در اطراف کشور است که وظایف فوق را پیگیری می‌کنند. اختیارات این مقامات محلی شامل حفظ میراث فرهنگی شهرستان‌های کشور است. شوراهای منطقه‌ای مسئولیت تأسیس و نگهداری از موزه‌های محلی و انجام تحقیقات، محافظت از ارزش‌های تاریخی، فولکلور و هنری و باستانی کشور را برعهده دارد. برخی دیگر از سازمان‌هایی که در حوزه فرهنگ فعالیت دارند، وزارت بازرگانی و جهانگردی، وزارت دفاع ملی و وزارت آموزش و پرورش است.

دولت در زمینه فرهنگ و هنر اقدامات مختلفی انجام می‌دهد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

•اختصاص بودجه ویژه به بخش فرهنگ و هنر کشور
•توسعه بخش‌های مختلف فرهنگی (اعطای بورسیه و پاداش به هنرمندان)
•اداره و نظارت بر کتابخانه ملی و موسسه ملی کتاب پرتغال
•اداره و نظارت بر موسسه سینماتوگرافی و هنرهای سمعی بصری پرتغال
•تأسیس سینمای پرتغال
•اداره و نظارت بر موسسه میراث باستانی و معماری پرتغال
•تأسیس ارکستر سمفونی پرتغال

البته در زمینه فرهنگ، دولت متصدی کامل این بخش نیست بلکه بخش خصوصی نیز نقش مهمی را در این زمینه پیاده می‌کند. بنیاد calouste culbenkian سازمان خصوصی است که از نهادها و برنامه‌های فرهنگی کشور حمایت می‌کند. بنیاد مذکور به تأسیس شبکه گسترده‌ای از کتابخانه‌ها در مؤسسه‌های تحقیقاتی اقدام کرده و یک سری نقدهای دور‌ه‌ای در خصوص هنر و ادبیات را منتشر می‌کند. بنیاد مذکور همچنین به حمایت از مجامع و شخصیت‌های فرهنگی و اعطای بورسیه جهت تحقیق در خصوص فرهنگ پرتغالی مبادرت می‌ورزد.

تامین مالی فرهنگ

منابع مالی به صورت یارانه به امور فرهنگی این کشور در سطوح دولتی و محلی تخصیص می‌یابد. اگرچه سطوح محلی در این زمینه از سهم کمتری برخوردار می‌گردد اما بخش خصوصی این کمبود را جبران می‌کند. بر طبق قانون مصوب حمایت‌های مالی، بخش فرهنگ کشور معاف از مالیات است و به‌عنوان مخارج عادی تلقی می‌شوند. لازم به ذکر است که بیشترین بودجه تخصیص یافته به بخش فرهنگ، صرف میراث فرهنگی و ترویج فرهنگ کشور پرتغال می‌شود.

روابط بینافرهنگی

وزارت امور خارجه پرتغال به برقراری روابط دو جانبه بین‌المللی فرهنگی با سایر کشورهای جهان اقدام می‌کند. وزارتخانه مذکور همچنین به معرفی کشور پرتغال در مجامع بین‌المللی پرداخته و برنامه‌ریزی‌هایی درجهت انعقاد توافقات فرهنگی دو جانبه به عمل آورده است. به‌علاوه نظارت و اعطای بورس‌های تحصیلی خارجی نیز برعهده وزارتخانه مذکور است. کلیه فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی با همکاری نزدیک کابینه روابط فرهنگی بین‌المللی و دبیرخانه فرهنگ دولت اجرا می‌گردد. فعالیت‌های بین‌المللی وزارت آموزش و پرورش پرتغال بیشتر بر پایه ترویج مطالعه زبان پرتغالی در دیگر کشورها است.

در جمع‌بندی باید اشاره کرد که کشور پرتغال نمونه کشوری است که دولت نسبت به بخش خصوصی در زمینه فرهنگ تصدی بیشتری دارد و این روش هم موفق بوده است.

* نویسنده: سیدعلی شاه‌صاحبی، دانشجوی فرهنگ و ارتباطات