به گزارش «فرهیختگان»، سال 93 شبکه افق تاسیس شد، از همان ابتدای کار معلوم بود که شبکه افق قرار است چه چیزی نباشد؛ اینکه شبیه بقیه شبکه‌های تلویزیون نباشد و شبیه آنها برنامه نسازد اما مساله اصلی این بود که مدیران و البته برنامه‌سازان افق این‌‌قدر که می‌دانستند چه نمی‌خواهند باشند، نمی‌دانستند که چه می‌خواهند باشند. همین بلاتکلیفی در چه بودن و چه ساختن، باعث ظهور برنامه‌هایی شد که شکلی از آزمون و خطا داشتند. باورش سخت است ولی همچنان شبکه افق، بعد از 6 سال درحال تست کردن در برنامه‌سازی است. یکی از آخرین نمونه‌های ساخته‌شده در چنین مختصاتی، طراحی و تولید مسابقه تلویزیونی «رخداد» است. سازندگانش پسوند تاریخی و سیاسی را برای این مسابقه انتخاب کرده‌اند و شکل طراحی سوال‌ها هم متفاوت از سایر مسابقات تلویزیونی است. این مسابقه تلویزیونی به تهیه‌کنندگی امیرعلی آزادی و ناصر آراسته و البته با اجرای محمدرضا شهبازی آماده شده و قرار است که در 52 قسمت از شبکه افق پخش شود. امیرعلی آزادی، تهیه‌کننده این برنامه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از چگونگی و اهداف طراحی مسابقه تلویزیونی «رخداد» می‌گوید.
ایده اولیه این کار از کجا شکل گرفت و چه خلئی در شبکه افق حس کردید که باعث شد به‌سمت ساخت مسابقه تلویزیونی «رخداد» بروید؟
نکته اول اینکه دغدغه ساخت برنامه «رخداد»، ورای شبکه افق بود. دغدغه اصلی از بچه‌هایی بود که همگی علوم سیاسی خوانده بودیم و می‌دانستیم که سهم مردم از اطلاعات سیاسی-تاریخی خیلی پایین است و این هم به‌خاطر فضای رسانه‌ای است که در کشور وجود دارد. دغدغه ما این بود چه کار کنیم که هم برنامه پرمخاطبی داشته باشیم و هم اینکه بتوانیم اطلاعات تاریخی-سیاسی را به مردم منتقل کنیم. از اینجا بود که تصمیم گرفتیم محتوای خشک و سخت تاریخی-سیاسی را که خیلی طرفدار ندارد، از طریق یک فرم جذاب و سرگرم‌کننده و مسابقه‌طور، به مردم و به‌خصوص خانواده‌ها برسانیم.
طراحی و ایده برای سال 99 است یا قبل از آن؟
تقریبا از 98 شروع شد، گفت‌وگو می‌کردیم و با افراد مختلف صحبت می‌کردیم. از بهمن 98 پیش‌تولید کار شروع شد تا وارد فاز اجرا شود و برنامه به شبکه برسد و کمی هم برای اینکه شبکه مشخص شود، طول کشید.
از ابتدا مشخص نبود که افق پخش کند؟
بله، با دوستان دیگر در شبکه‌های مختلف صحبت کردیم.
ممکن بود به شبکه سه هم برود؟
شبکه افق را انتخاب کردیم و الان هم از این شبکه پخش می‌شود. وارد فاز اجرا شدیم، بحث دکور، استودیو و انتخاب مجری و... اتفاق افتاد. درواقع حدود یک سال پیش‌تولید داشتیم. مهرماه هم برنامه به آنتن رسید.
از ابتدا فرم همین بود؟ مجری هم از ابتدا آقای شهبازی بود؟
از ابتدا پیشنهاد تیم تولید آقای شهبازی بود و فرم هم تقریبا همین بود و ممکن بود یک‌سری از جزئیات تغییر کند که در اصل داستان مشکلی ایجاد نکرد ولی با این وضعیت اقتصادی و اتفاقات گرانی که ایجاد شد، نتوانستیم دکور بهتری طراحی کنیم. بودجه‌ای که برای دکور تعیین شد، بیشتر از این کفاف نمی‌داد. مشکلات این‌چنینی هم داشتیم. تصمیم داشتیم تماشاچی را اضافه کنیم که به‌خاطر جلوگیری از انتشار ویروس کرونا، قید این کار را زدیم و وارد فضای گروه‌بندی مسابقات شدیم که هر گروه دو نفر باشند. علاقه‌مندان به سیاست در برنامه شرکت کردند و برنامه هم جلو رفت.
یک نکته اینکه مخاطب قرار است در این مسابقه سرگرم شود یا حین سرگرمی قرار است اطلاعات هم داده شود؟ انتخاب آقای شهبازی با پس‌زمینه طنز قرار است پیغامی به مخاطب بدهد یا برای تلطیف همان نگاه تاریخی حضور دارند؟
همان‌طور که بیان کردم، محتوا خیلی خشک و سفت است. برنامه‌های گفت‌وگومحور سیاسی-تاریخی در صداوسیما داریم و مخاطب از برنامه گفت‌وگومحور زده شده است و خواستیم فرم را عوض کنیم و اطلاعات تاریخی-سیاسی را با فرم جذاب و سرگرم‌کننده به دست مخاطب برسانیم. مخاطب ما دانشجو و علاقه‌مند به سیاست و تاریخ نبود، برنامه سرگرم‌کننده برای خانواده بود.
گروه‌هایی که انتخاب کردیم، دوستانه است و به این صورت است که 6 هزار گروه اسم نوشته‌اند. ما از بین این افراد رندوم انتخاب می‌کنیم و برای راستی‌آزمایی می‌آیند. مرحله راستی‌آزمایی سوالات تاریخی و سیاسی تفاوت دارد و تصاویر مختلفی نشان داده می‌شود و از آنها سوال می‌شود. ضمن اینکه طرف باید درصدی از سیاست و فهم تاریخی را داشته باشد.
کسانی که در مسابقه شرکت می‌کنند، تلاش می‌کنیم سه گروه هم‌سطح باشند. سه گروه جذاب و فان باشند و آنهایی که اطلاعات تاریخی‌شان 70درصد است با هم در یک مسابقه می‌گذاریم و گروهی که استاد دانشگاه یا روزنامه‌نگارند و علاقه‌مندتر از بقیه هستند را دریک برنامه می‌گذاریم و سوالات به نسبت سخت‌تر می‌شود.
مردم هم در خانه ممکن است در برخی قسمت‌ها بگویند چرا این قسمت سخت بود، چون شرکت‌کننده‌ها سطح بالاتری داشتند و برخی مواقع می‌گویند چرا سوالات آسان شد؛ به‌خاطر اینکه شرکت‌کننده‌ها هم‌سطح شوند. می‌خواهیم مسابقات سرگرم‌کننده باشد و تنها محتوای خشک و خالی را مدنظر نداریم. به این دلیل طرف با 70درصد اطلاعات به‌خاطر جذابیت‌های دیگر انتخاب و وارد فضای مسابقه می‌شود.
درباره مخاطب هدف گفتید که خانواده‌ها مدنظر شماست. صرفا دانشجو و فرهیختگان مخاطب نیستند اما یک نکته وجود دارد که الگوی شما برای طراحی این مسابقه چه بود؟
بحث سر این است که گروه تک‌نفره جذابیت بصری را به مخاطب نمی‌رساند. طرف اینجا می‌ایستد و سوالات و اطلاعات دارد که همانند برنامه قدیمی آقای نوذری می‌شود. چون مخاطب ما خانواده است گروهی شرکت می‌کنند که سواد آقا از خانم در زمینه تاریخی بیشتر است و قرار است در خیلی از مراحل کمک کنند. خیلی از مراحل تک‌نفره نیست که فرد جواب دهد و رد شویم. از این جهت می‌خواستیم همکاری و همدلی و فضای گرم به مردم منتقل شود. رابطه‌ای که خانم‌ها و آقایان برای پاسخ دادن به سوالات دارند خود جذابیت مضاعفی را به برنامه اضافه کرده است.
آماری از درصد مخاطبان در این چند قسمت دارید؟
بازخورد ما خیلی خوب بود. آمار رسمی نداریم. عدد نداریم و آنچه در فضای مجازی مخصوصا درباره قسمت سوم وایرال شد، هم شبکه‌های خارجی پای کار آمدند و هم برای مردم جذاب شد و مسابقه رخداد را در پله اول خوب منعکس کرد. باید ببینیم در آینده چه اتفاقی می‌افتد. کار دو تا سه هفته است که بالا آمده و در فضای مجازی نسبت به برنامه‌های دیگر بازخوردها خوب بود.
درباره سوالات بحث‌های زیادی می‌شود و صرفا اطلاعات عمومی یا تاریخ نیست. قصد و نیتی پشت سوالات است و آیا طراحی این سوالات قرار است مخاطب را با چه نگرش سیاسی آشنا کند؟
ما تیم 10 نفره سردبیری داریم که سوالات را طراحی می‌کنند و برای مسابقه آماده می‌شود. طبیعتا ما نگاه و روایتی از تاریخ داریم و معتقد هستیم این روایت باید به مردم برسد.
مبنای این روایت و قرائت از تاریخ چیست؟
بحث در این است که در روایت تاریخ، انسان بی‌طرف نداریم اما روایت منصفانه داریم. تلاش ما بر این است که روایت منصفانه از تاریخ انقلاب ارائه دهیم و آن چیزی که وجود دارد به گوش مردم برسد. برخی خطوط قرمز وجود دارد که من و شما می‌دانیم و نمی‌توان روی آنها کاری کرد ولی روی بقیه نقاط مختلف تاریخ معاصر قطعا بدان می‌رسیم.
فضای روسای مجلس را جلو بردیم و در فضای رسانه‌ای چرخید که آقای کروبی و هاشمی را حذف کردند. درحالی‌که این چنین نیست. ما در دو قسمت آینده این دو بزرگوار را داریم. بحث در این است که نرسیده است و چهار گزینه بیشتر نبود و مجبور بودیم چهار گزینه انتخاب کنیم ولی در قسمت‌های بعدی از اقدامات و نکاتی که وجود داشت، گفته و سعی می‌شود منصفانه رفتار شود تا آنچه اتفاق افتاده را به مردم برسانیم.
نقدی که شنیدم درباره ریتم برنامه است. ریتم برنامه قدری کند است.
ما قلق‌گیری می‌کنیم. این نکته شما درست است. در قسمت اول تعداد سوالات بیشتر بود. تعدادی آیتم اضافه می‌کنیم و ان‌شاءالله به برنامه می‌رسانیم. به نظرم بهتر می‌شود ولی تلاش ما بر این است که ریتم نیفتد و 55 دقیقه فرصت برنامه بیشتر نیست. البته در این زمان حدود 70 سوال پرسیده می‌شود. هر قسمت برنامه 70 سوال دارد که تلاش می‌کنیم از ریتم نیفتد.
برنامه برای چند قسمت طراحی شده است؟
باید جلو برویم و براساس بازتاب‌ها و رفتار مخاطب‌ها می‌سنجیم. اگر شرایط مناسب باشد و مخاطب راضی باشد طبیعتا این کار ادامه خواهد داشت.
* نویسنده: سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار