به گزارش «فرهیختگان»، انتخابات 2020 آمریکا در تقویم صفحه یکهفتهایاش را ورق زده است اما همچنان اعلام نتایجش در گرو اوراق شمارشنشده و بازشمارش برخی حوزههاست. همانطور که پیشتر پیشبینی میشد برنده انتخابات این دوره از صندوق رای خارج نخواهد شد. دو طرف از ماهها قبل بهصراحت از آن سخن گفتهاند. یکی تاکید داشت حتما و در هر صورتی در کاخسفید خواهد ماند و دیگری اصرار داشت این کاخ را با کمک یاران و طرفدارانش خواهد گشود. هر دو طرف در این نقطه صادق بودند. آنها همچنان با وجود برگزاری انتخابات بر حرفهایی که در گذشته زدهاند وفادار ماندهاند. ترامپ بر تقلب اصرار دارد و خود را پیروز میداند و جو بایدن نیز با اتکا به اعلام رسانهها ازسوی طرفدارانش و تعداد زیادی از کشورهای خارجی بهخصوص قدرتهای اروپایی رئیسجمهور خطاب میشود. شواهد هیچکدام حاکی از فروکش کردن بحران نیست. ترامپ که طی ماههای اخیر با انتقاد از رایگیری پستی زمینه اتهامزنی به نظام انتخاباتی را ایجاد کرده بود در روزهای اخیر با مقاومت قابلتوجهی ازسوی اردوگاه مخالفانش مواجه شد و نتوانست از اتهام تقلب در رایگیری پستی بهطور کامل استفاده کند. به همین دلیل او در اولین روز کاری هفته وزیر دفاع را اخراج کرده و دست به تغییراتی در این وزارتخانه زد. برخی رسانهها از قصد وی برای برکناری روسای سیا و افبیآی خبر دادهاند. ترامپ درحال بازآرایی صحنه، نشان دادن تسلطش بر اوضاع و نهادهای نظامی-اطلاعاتی و همچنین تهدید مخالفان است. در این گزارش به بررسی مهمترین تحولات پس از انتخابات آمریکا پرداختهایم.
ترامپ نهادهای قدرت آمریکا را بیثبات میکند
شبکه خبری سیانان در گزارشی اعلام کرده رئیسجمهور آمریکا قصد دارد تا پیش از پایان دوره ریاستجمهوری خود سه مقام ارشد دیگر را نیز برکنار کند. این شبکه جینا هاسپل، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا) را یکی از این مقامات معرفی کرده است. همچنین گفته میشود بیل بار، دادستان کل و کریستوفر رای، مدیر افبیآی دیگر اخراجیهای احتمالی خواهند بود. آنتونی فائوچی، مدیر موسسه ملی بیماریهای عفونی و واگیردار که چندماهی میشود مغضوب ترامپ شده دیگر فردی است که بیم اخراجش از دولت میرود. او ابراز امیدواری کرده تا در بحبوحه همهگیری کرونا ازجمله اخراجیهای دولت ترامپ نباشد. ترامپ روز دوشنبه نیز مارک اسپر، وزیر دفاع خود را برکنار کرد. این دو در جریان اعتراضات آمریکا بر سر استفاده از ارتش در نزاعهای داخلی به اختلاف خورده بودند. درحالیکه رئیسجمهور خواستار دخالت ارتش در اعتراضات آمریکا و سرکوب شدید معترضان در زمانی اندک بود وزیر دفاع این کشور با رد درخواست وی مانع از استقرار ارتش در خیابانها شد.
گفته میشد ترامپ در دولت دوم خود اسپر را که یک سال پیش به وزارت دفاع رسیده بود را دیگر به این سمت منصوب نمیکند، اما اخراج وی در کمتر از سه ماه مانده به اتمام دولت نشان داد رئیسجمهور نگاه دیگری پیدا کرده است. عقب بودن ترامپ در آرای عمومی و الکترالها چیزی نبود که وی بخواهد پیش از وقوع به آن بیندیشد. رئیسجمهور آمریکا همچنین فکر نمیکرد صفآرایی جبهه مقابل او تا این مقدار از خود جدیت نشان بدهد و در شبکههای اجتماعی سانسورش کنند، صفحات اعضای تیم و طرفدارانش را مسدود کنند و شبکههای تلویزیونی نیز مصاحبههای وی را پوشش ندهند و سخنرانی زندهاش را قطع کنند. این اتفاقات ترامپ را به این نتیجه رسانده که باید تیمش را مستحکمتر کند و آماده هر اتفاق دیگری باشد. به دنبال اخراج اسپر با فشار ترامپ تغییرات گستردهای در وزارت دفاع آغاز شده است. به نوشته نشریه پولتیکو معاونتهای سیاسی، اطلاعاتی و دفاعی وزارت دفاع آمریکا تاکنون استعفا کردهاند. به نوشته این نشریه تا پایان روز سهشنبه این معاونتها استعفا کردهاند و وفاداران ترامپ جایگزین آنها شدهاند. یکی از این افراد جیمز اندرسون، معاون امور سیاستگذاری دفاعی آمریکاست که کریستوفر میلر، سرپرست وزارت دفاع آمریکا وظایف وی را به آنتونی تاتا سپرده است. این تغییرات انتقادات زیادی را در میان هردو حزب آمریکا در پی داشته است. دموکراتها دولت ترامپ را به تضعیف امنیت ملی متهم کردهاند. آدام اسمیت، رئیس کمیته سرویسهای مسلح مجلس نمایندگان گفته است: «ارزیابی اینکه در چه سطح خطرناکی از عزل و نصبها در وزارت دفاع قرار داریم سخت است، آن هم در دوران انتقال قدرت. اگر این آغاز یک روند باشد و رئیسجمهور خبرگان امنیت ملی را برای جایگزینی افراد وفادار به خود تغییر دهد برای ۷۰ روز آتی در سطح بسیار بالایی از خطر قرار میگیریم.» در سوی دیگر جمهوریخواهان نیز سعی کردهاند درمقابل تغییرات موردنظر ترامپ ایستادگی کنند. پایگاه اینترنتی هیل در همین رابطه گزارش کرده، جمهوریخواهان ارشد سنا خواستار حفظ جینا هاسپل در راس مدیریت سازمان سیا شدهاند. سناتورهای ارشد جمهوریخواه میگویند دلیلی برای اخراج هاسپل وجود ندارد. مارکو روبیو و جان کورنین، سناتور جمهوریخواه از تگزاس و عضو کمیته اطلاعاتی سنا که مشاور میچ مککانل، رهبر اکثریت سنا هستند نیز ازجمله این افرادند.
هدف ترامپ از تغییرات در نهادهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا
ترامپ با اعمال تغییرات در نهادهای نظامی و همچنین اطلاعاتی آمریکا قصد دارد به اهدافی چندگانه برسد. دولتهای آمریکا مانند بسیاری از کشورهای دیگر در دور دوم دست به تغییراتی در کابینه خود و وزرا میزنند. دولت ترامپ اگرچه در طول دوره نخست ریاستجمهوری وی از چنین تغییراتی مصون نبوده اما اخراج برخی وزرا و روسای نهادهای مهم ملی میتواند نشانگر آمادگی برای آغاز دور دوم ریاستجمهوری باشد. ترامپ با تغییر وزرا به دیگران میگوید تصمیمی برای ترک قدرت ندارد و درحال چینش دولت دوم خود است. اما چرا این تغییرات از وزارت دفاع آمریکا با اخراج مارک اسپر آغاز شده و احتمال اخراج جینا هاسپل رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) نیز میرود؟ ترامپ با تغییر روسای نهادهای حساس نظامی و اطلاعاتی که در انتصاب آنها سناتورهای سنا نیز نقش دارند میخواهد بگوید همچنان در سطح بالایی بر اوضاع مسلط است. بحثی که در آمریکا برای مدتی داغ بود به این سوال ارتباط داشت که اگر ترامپ از تحویل قدرت خودداری کرد چه نهادی باید وی را بالاجبار از کاخسفید اخراج کند؟ «ارتش» و «نیروی مخفی» که عضوی از دستگاه اطلاعاتی آمریکا هستند بهعنوان دو نهاد اخراجگر رئیسجمهور درصورت عدم خروج وی معرفی شدند. ترامپ با زدن وزیر دفاع و بالاگرفتن احتمال اخراج رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا به همگان ثابت کرد این دو نهاد در دستان وی قرار دارند. در سطح سوم ترامپ با اخراج سران نظامی و اطلاعاتی آمریکا قصد دارد ابزار قدرتی برای ادامه درگیریهای داخلی آمریکا برای خود تولید کند. تولید این ابزار قدرت از بررسی شخصیت فردی که بهعنوان سرپرست وزارت دفاع انتخابشده و نیز توئیت ترامپ درباره انتصاب وی مشخص است. کریستوفر سیمیلر، مدیر مرکز ضدتروریسم ملی آمریکاست که مدیریت بسیاری از اقدامات نظامی آمریکا را در خارج از این کشور تحتعنوان ادعایی مبارزه با تروریسم برعهده دارد. او در این سمت دست به ترورهایی در سطح جهان زده است. دوستان سیمیلر میگویند او فردی مطیع در برابر ترامپ است و نمیتواند درمقابل دستورات وی «نه» گفته و ایستادگی کند. رئیسجمهور آمریکا پس از انتصاب این فرد در توئیتی مدعی شد میلر قرار است کار شگفتانگیزی را بهزودی انجام دهد. رسانهها با توجه به شخصیت میلر و توئیت ترامپ گفتند به احتمال زیاد رئیسجمهور آمریکا برای تحتالشعاع قرار دادن وضعیت داخلی آمریکا احتمال دارد دست به اقدامی نظامی در خارج از آمریکا بزند. این تحلیل دقیقا همان چیزی است که ترامپ میخواهد رقبایش به آن برسند. ساکن فعلی کاخسفید اینگونه به دشمنانش هشدار داده درصورت افزایش فشارها بر وی دست به اقدامی تخریبی در خارج از آمریکا خواهد زد که میتواند اثرات بلندمدتی بر روابط خارجی این کشور داشته باشد و حتی آن را درگیر جنگ کند. این اقدام ترامپ میتواند تا حدی باعث سبکشدن فشارها بر وی شده و سیر فزاینده مخالفتها با او را کندتر کند. این وضعیت شاید همه جبهه مخالفان ترامپ را راضی به کاهش فشار نکند اما قطعا بخشی از آنها را تحتتاثیر قرار خواهد داد و باعث خواهد شد آنها برای جلوگیری از تشدید اوضاع و دیوانهبازی ترامپ وی را بیش از این خشمگین نکنند. ترامپ منافع ملی آمریکا را به گروگان گرفته و سپر خود در درگیریهای داخلی آمریکا کرده است.
تقلای مایک پمپئو برای ماندن
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا که در حوادث پس از انتخابات این کشور سکوت پیشه کرده بود حالا پس از گذشت یک هفته از اتمام انتخابات این کشور جنجال به پا کرده است. پمپئو در پاسخ به خبرنگاران درباره انتقال قدرت در این کشور به دولت بعد به خبرنگاران گفته است انتقال قدرت به دومین دولت ترامپ صورت خواهد گرفت. او با این جمله توانست بهخوبی دوران سکوت خود را جبران کرده و با منحصر کردن انتقال قدرت به دولت ترامپ وی را به وفاداری خود مطمئن کند. عدهای از کارشناسان معتقدند پمپئو پس از برکناری مارک اسپر وزیر دفاع این کشور از ترس برکناری توسط ترامپ، در حمایت از رئیسجمهور به میدان آمده است. درصورت سکوت پمپئو احتمال میرفت وی بهعنوان فردی غیرفادار از سوی ترامپ تلقی شده و بهزودی از دولت اخراج شود. این اظهارت وزیر خارجه آمریکا باعث شده تا حتی جان بولتون مشاور امنیت ملی سابق ترامپ و دوست پمپئو نیز به آن واکنش نشان دهد. بولتون دراین باره به شبکه سی.ان.ان گفته سخنان پمپئو «هذیانگویی» بوده و او با این حرفها اعتبارش را در سطح بینالمللی از بین برده است. عضو سابق دولت ترامپ برای آنکه نشان دهد حرفهای وزیر خارجه آمریکا کذب است و حتی خود وی نیز به آنها باور ندارد گفت فکر میکند«افراد خیلی کمی» در دولت آمریکا وجود دارند که باور دارند ترامپ خالصانه در انتخابات ریاستجمهوری پیروز شده است. بولتون معتقد است پمپئو شاید با این اظهارنظرها قصد داشته جلوی اخراج شدنش توسط ترامپ را بگیرد یا میخواهد با انجام برخی از اقدامات خود را برای نامزدی در انتخابات ریاستجمهوری 2024 آمریکا مطرح کرده و در میان جمهوریخواهان محبوبیت کسب کند. اظهارات پمپئو بهدلیل اهمیت جایگاه شغلیاش در آمریکا خبرساز شده و اعضای ردهبالای حزب دموکرات را نیز به واکنش وادار کرده است. با این وجود نوع کلمات بهکاررفته توسط این افراد نشان میدهد آنها بهرغم توجه به نقش وزیر خارجه شخصیت وزیر خارجه فعلی آمریکا را جدی نگرفتهاند. یکی از این افراد «چاک شومر» سرشناس دموکراتهای مجلس سناست. او در پاسخ به پرسش یک خبرنگار درباره صحبتهای مایک پمپئو، اظهار داشت کشورش بهدلیل شرایط خاص مانند بحران مرگبار کرونا وقتی برای این نوع بازیها ندارد. او همچنین خطاب به وزیر خارجه گفت: «وزیر پمپئو! جو بایدن پیروز شده است. او انتخابات را برده. باید به جلو حرکت کنیم. بیایید کشور را سروسامان و کارها را انجام دهیم.» بهجز بولتون و شومر الیوت انگل، رئیس کمیته روابط خارجه مجلس نمایندگان آمریکا نیز با انتقاد از اظهارات پمپئو در بیانیهاش شخصیت این وزیر را هدف قرار گرفته و اعلام کرد: «ما با بحران کووید مواجهیم که میتازد. برای این نوع بازیها وقت نداریم.» انگل دموکرات که درحال کنارهگیری از کمیته روابط خارجه مجلس نمایندگان آمریکاست در بیانیهاش آورده است: «درحقیقت تمامی مقامات دولتی باید ادعاهای بیپایه و اساس خود درباره تقلب در انتخابات را کنار بگذارند و اداره سرویسهای عمومی نیز باید بودجه لازم را آزاد کند و اقدامات حمایتی را برای یک انتقال نرم که از امنیت ملیمان حفاظت میکند، انجام دهد.» او در ادامه با نادیده گرفتن مجدد شخص پمپئو از وزارت خارجه آمریکا خواسته که برای دوران ریاستجمهوری جو بایدن آماده شوند.
خشم دولت ترامپ از تماس سران خارجی با بایدن
درحالیکه ترامپ هنوز نتیجه اعلامشده توسط رسانهها را نپذیرفته و بر تقلب و پیروزی خود در انتخابات تاکید دارد، کشورهای بسیاری در جهان انتخاب بایدن به سمت ریاستجمهوری را تبریک گفتهاند. حتی سران رژیمصهیونیستی و عربستانسعودی که بزرگترین حامیان رئیسجمهور فعلی آمریکا هستند با وجود تاخیری قابلتوجه پیروزی دموکراتها را تبریک گفتهاند. ترامپ با وجود سیل تبریکها بهطور علنی واکنشی نشان نداد. او تنها پس از مشاهده پیام تبریک بنیامین نتانیاهو،، نخستوزیر رژیمصهیونیستی وی را آنفالو کرد. ناتوانی ترامپ از ارسال پیامهای تبریک به رقیب دموکراتش باعث شد آنها عملا با نادیده گرفتن حضور وی در کاخسفید باب مذاکره را با رئیسجمهور منتخب باز کنند. کشورهای فرانسه و بریتانیا که جزء نخستین تبریکگفتگان به بایدن هستند اولین افراد کشورهایی هستند که سرانشان با بایدن درباره آینده گفتوگو کردهاند. امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه روز سهشنبه در تماس تلفنی با بایدن بهدلیل ارسال پیام تبریک خود مورد تشکر قرار گرفت. پیام تبریک مکرون به بایدن در اولین ساعات اعلام پیروزی وی توسط رسانهها تقریبا باعث شد تردید دیگران برای ارسال پیام تبریک از بین برود، او البته در این مسیر با شریک بریتانیایی خود هماهنگ بود. مکرون و بایدن در جریان تماسشان با یکدیگر درباره طیفی از منافع مشترک نظیر مقابله با ویروس کرونا، ایجاد امنیت جهانی بهداشت، مقابله با تهدید تغییرات آبوهوایی، تقویت حقوق بشر و ایجاد بنایی برای بازیابی اقتصاد جهانی صحبت کردهاند. بایدن در جریان این گفتوگو از آمادگی خود برای برای همکاری مشترک درباره چالش جهانی ازجمله امنیت و توسعه در آفریقا، درگیریها در اوکراین و سوریه و برنامه هستهای ایران خبر داد؛ مسائلی که مکرون درباره آنها تقریبا نمیتوانست با ترامپ صحبت کند. همین موضوع باعث شده بود مکرون با دلسردی از ارتباط فراآتلانتیکی با واشنگتن آواره خیابانهای ویرانشده بیروت پس از انفجار آن شده و خود را درگیر بازیهای شرق مدیترانه کند. بوریس جانسون، نخستوزیر بریتانیا که پیش از نخستوزیری ازسوی ترامپ علنا بهعنوان نخستوزیر مناسب بریتانیا توصیف شده و مورد حمایت وی قرار داشت پس از مکرون با بایدن تماس گرفت و با وی درباره مسائل مورد علاقه دو طرف صحبت کرد. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان که بههمراه دولتش بارها مورد انتقاد و تحقیر ترامپ قرار گرفته بود نیز با کاملا هریس، معاون بایدن، گفتوگو کرده است. بایدن میگوید از سران 6کشور خارجی تماسهایی داشته است. این مساله باعث شده مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا به این گفتوگوها واکنش نشان دهد. وی در مصاحبهای با شبکه خبری فاکس درباره تماس سران خارجی با بایدن گفت: «اگر فقط تماس گرفتهاند که سلامی بدهند، فکر نمیکنم ایراد چندانی داشته باشد؛ اما درباره آن اشتباه نکنید. ما فقط یک رئیسجمهوری، یک وزیر امور خارجه و یک تیم امنیت ملی داریم. بهتر است که اینطور باشد.» پمپئو همچنین مدعی شد اقدامات زیادی باقیمانده تا مشخص شود چه فردی پیروز انتخابات بوده است. وی گفت: «باید به همه یادآور شویم که تمام آرا هنوز شمارش نشده است. ما نیاز داریم از انطباق کامل فرآیند حقوقی اطمینان حاصل کنیم و بعد آمریکا بهترین کاری را که لازم است انجام میدهد.»
بررسی وجوه شباهت عصر ترامپ باهیتلر توسط جمهوریخواهان
به نظر میرسید ترامپ باوجود زمینههای پوپولیسم، رشد راستگرایی در آمریکا و به تبع آن راست افراطی شدن حزب جمهوریخواه کار آسانی برای پیروزی در انتخابات داشته باشد یا دستکم درصورت بروز بحران انتخاباتی بتواند با حمایت بیچونوچرای جمهوریخواهان ارادهاش را بر دیگران تحمیل کند. با اینحال هرروز خبرهای جدیدی از صفآرایی جدید مقابل رئیسجمهور و انتقاد جمهوریخواهان از وی به گوش میرسد. انتقاد ترامپ از نظام انتخاباتی آمریکا گرچه در میان مردم این کشور با استقبال روبهرو شده، اما قطعا مسالهای نیست که به مذاق سیاستمداران در این کشور خوش بیاید. زیرسوال بردن مشروعیت و سلامت انتخابات در آمریکا بسیاری را حتی از میان حامیانش به مقابله با وی کشانده است. جیم کلایبرن، ناظم حزبی اکثریت جمهوریخواهان مجلس نمایندگان آمریکا، یکی از این افراد است که دونالد ترامپ را به انجام رفتارهایی مانند هیتلر متهم کرده است. کلایبرن دلیل حرف خود را بیاعتبار کردن رسانهها ازسوی ترامپ عنوان کرده است. ترامپ پس از اعلام پیروز انتخابات ریاستجمهوری ازسوی رسانهها گفته بود: «از کی رسانهها پیروز انتخابات را اعلام میکنند!؟» ناظم حزبی جمهوریخوهان مجلس نمایندگان همچنین خواستار محکوم کردن مواضع ترامپ ازسوی دیگر همحزبیهای خود نیز شده است. درحالیکه اکثر نظرسنجیهای پیش و پس از انتخابات حاکی از اعتقاد مردم آمریکا به تقلب در این کشور است، گفت: «درصورتیکه مردم آمریکا همچنان به این باور ادامه دهند که تقلبی وجود داشته، از آنچه او فکر میکند، هوش کمتری دارند.» او همچنین هشدار داد اگر موضوع مشروعیتزدایی از انتخابات و رسانهها بهسرعت پایان نیابد، آمریکا در آستانه عواقب فاجعهباری قرار خواهد گرفت. کلایبرن با شبیهسازی میان آلمان دوران هیتلری و آمریکای دوران ترامپ گفت کشورش شاهد وقایعی است که در سال ۱۹۳۰ در آلمان رخ داد. این نماینده مسن و 80 ساله در ادامه به روی کارآمدن هیتلر در این دهه اشاره کرده و گفت: «هیتلر بهعنوان صدراعظم انتخاب شد و بعد به این خاطر که رسانههای خبری را به طرز موفقیتآمیزی بیاعتبار کرده بود، کلیساها را تصاحب کرد. فکر میکنم بهزودی شاهد این خواهید بود که جمهوریخواهان بیشتر و بیشتری به این فهم میرسند که این کشور اهمیت بیشتری از یک فرد دارد.» بسیاری از اعضای حزب جمهوریخواه از بین اعضای مجلس نمایندگان، سناتورها و حتی فرمانداران رسما پیروزی بایدن را پذیرفته و علنی یا محرمانه به وی تبریک گفتهاند. کریس کونز که اندکی پس از بایدن در جایگاه وی بهعنوان سناتور ایالت «دلاویر» قرار داشته و درحال حاضر از اعضای اصلی ستاد وی است، مدعی است بسیاری از جمهوریخواهان از او خواستهاند تا بهصورت محرمانه پیام تبریکشان را به بایدن برساند. اما انتقاد علنی و تلاش برای راضی کردن ترامپ به کنار کشیدن از قدرت در میان جمهوریخوهان ادامه دارد و بهتازگی پَت تومِی، سناتور جمهوریخواه ایالت پنسیلوانیا مجددا روز سهشنبه از رئیسجمهور درخواست کرد روند انتقال قدرت جو بایدن را آغاز کند. او مدعی شد باتوجه به ادامه شمارش آرا برنده انتخابات قطعی نشده اما با توجه به شرایط احتمالا جو بایدن رئیسجمهور بعدی آمریکا خواهد شد و باید روند انتقال قدرت از هماکنون آغاز شود. لَری هوگِن، فرماندار جمهوریخواه ایالت «مریلند» نیز روز سهشنبه در نشستی از سردرگمی بعد از انتخابات ریاستجمهوری کشورش انتقاد کرده و با اعلام تلویحی شکست ترامپ گفت: «بهنظرم بیشتر مردم میدانند که این انتخابات دیگر به پایان رسیده است.» وی در ادامه افزود: «من فکر میکنم در بحبوحه این بیماری همهگیر، این فروپاشی اقتصادی و مرگ مردم در سراسر کشور، واقعا خطرناک است که ندانیم آیا انتقال قدرتی در کار خواهد بود؟»
* نویسنده: سیدمهدی طالبی، روزنامهنگار