به گزارش «فرهیختگان»، بالاخره بعد از ماه‌ها درگیری با ویروس کشنده کرونا، بعد از هرروز نوشتن از آمار بالای ابتلا و مرگ‌ومیر، خصوصا در ایران، حتی در شرایطی که هنوز هم چیزی خصوصا در ایران تغییر نکرده، اعلام خبر تولید واکسن کرونا همان امید گمشده‌ای است که ماه‌ها چشم‌انتظارش بودیم و هرروز با شنیدن اخبار مختلف و متعدد پیرامون آن لحظه فرار از این همه‌گیری هولناک را تصویرسازی می‌کردیم. همان‌طور که احتمالا تا الان که درحال خواندن این گزارش هستید، به گوش‌تان رسیده است، یکی دیگر از واکسن‌هایی که چشم امید خیلی‌ها به آن بود از آزمایشات بالینی سربلند بیرون آمده و گمانه‌هایی هم از زمان و تعداد تزریق و تولید آن منتشر شده است. پیرو همین مساله و تغییراتی که تولید واکسن کرونا می‌تواند در وضعیت فعلی جهان و ایران ایجاد کند اتفاقات این چند وقت اخیر را با هم مرور می‌کنیم و به ابعاد مختلف این اتفاق می‌پردازیم. اما قبل از آن برای اینکه خیلی هم جوزده نباشیم و فکر نکنیم صرف اعلام خبر تولید واکسن، کرونا رخت بسته و از بین ما رفته است، آمار تا روز گذشته ایران را در میزان ابتلا و مرگ‌ومیر می‌نویسم که بدانید کرونا هنوز هست و به این زودی‌ها هم قصد رفتن ندارد.
روز گذشته سیماسادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت در رابطه با آخرین تعداد موارد ابتلا، مرگ‌ومیر، بهبودیافتگان و بیماران با حال وخیم در ایران خاطرنشان کرد: «تا ۲۰ آبان ۱۳۹۹ و براساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۱۰هزار و ۳۳۹بیمار جدید مبتلا به کووید-۱۹ در کشور شناسایی شد که سه‌هزار و ۸۸ نفر از آنها بستری شدند. مجموع بیماران کووید-۱۹ در کشور به ۷۰۳هزار و ۲۸۸نفر رسید. تاکنون ۵۳۰هزار و ۶۹۴نفر از بیماران، بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند. ۵۵۸۴نفر از بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در وضعیت شدید این بیماری تحت مراقبت قرار دارند. تاکنون پنج‌میلیون و ۳۰۲هزار و ۲۰۰آزمایش تشخیص کووید-۱۹ در کشور انجام شده است.» اینها یعنی حال ایران خوب نیست، کرونا هنوز دارو ندارد، واکسن تولید شده اما دقیقا مشخص نیست کی به دست ما برسد، برای این هم بهتر این است تجربه واکسن آنفلوآنزا را به‌یاد بیاورید، پس باید مراقب بود، از تجمع دوری کرد، ماسک را از صورت برنداریم و خلاصه همان همیشگی‌های بهداشتی را رعایت کنیم.
خبر خوب فایزر و بیوان‌تک برای جهان
دو شب پیش یعنی 19 آبان‌ماه بود که خبری امیدوارکننده و البته جدی به جهان کرونازده مخابره شد. شرکت داروسازی فایزر اعلام کرد واکسن کرونا را ساخته و این واکسن 90درصد در پیشگیری از ابتلا به کرونا موفق بوده است. فایزر در این رابطه اعلام کرد: «نتایج اولیه مرحله سوم کارآزمایی بالینی که هنوز در جریان است، نشان می‌دهد این واکسن در ۹۰درصد موارد در پیشگیری موفق بوده است. در آخرین مرحله کارآزمایی بالینی هیچ عارضه جانبی جدی‌ای مشاهده نشده است.» مدیرعامل اجرایی این شرکت در رابطه با این واکسن گفت: «ما گام قابل‌توجهی برای دستیابی به واکسن موثر جهت مقابله با این بیماری برداشته‌ایم تا به پایان یافتن این بحران جهانی کمک کنیم. در مرحله سوم کارآزمایی بالینی واکسن فایزر به ۴۳هزار و ۵۰۰نفر در 6 کشور دنیا تزریق شده است. شرکت‌های سازنده قصد دارند درخواست صدور مجوز اضطراری کنند که تا آخر این ماه میلادی از این واکسن استفاده شود. به‌جز این واکسن چند واکسن دیگر هم در مرحله سوم و نهایی کارآزمایی بالینی هستند اما این اولین واکسنی است که چنین نتایجی داشته است.» براساس اعلام این شرکت، فایزر تا پایان سال ۲۰۲۰ میلادی ۵۰میلیون و در سال ۲۰۲۱ تا 3.1میلیارد دوز واکسن را در تمام دنیا عرضه خواهد کرد. فایزر این واکسن آزمایشی را با همکاری شرکت بیوان‌تک ساخته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد کمتر از ۱۰درصد افرادی که در آزمایشات مربوط به این واکسن شرکت کرده‌اند به کروناویروس آلوده شده‌اند. طبق اعلام این شرکت داروسازی، واکسن تولیدی هفت‌روز پس از دریافت دوز دوم واکسن و ۲۸روز پس از اولین دوز دریافتی مصونیت در بدن ایجاد می‌کند.
واکسن کرونا و تاثیرات سیاسی و بین‌المللی
یادم هست بارها در گزارش‌های قبلی که در رابطه با کرونا نوشتیم گفتیم که بحران کرونا یک بحران تک‌بعدی نیست و این ویروس کشنده بر تمام وجوه زندگی انسان اثر گذاشته است. از اقتصاد و سیاست تا فرهنگ و ورزش و...، این اثرگذاری که البته تا حد زیادی هم منفی بوده، حالا و با اعلام خبر تولید واکسن این تغییرات سمت‌وسوی دیگری به خود گرفته است. برای مثال درمورد اثرگذاری تولید واکسن کرونا بر انتخابات آمریکا که این روزها برای خیلی‌ها مهم شده است! می‌توان به سخنان ترامپ بعد از اعلام خبر تولید واکسن این بیماری توسط شرکت فایزر اشاره کرد.
دونالد ترامپ که روز دوشنبه از شنیدن این خبر ابراز خوشحالی کرده بود، در یک رشته توئیت به زمان‌بندی اعلام آن اعتراض کرده و اعتبار آن را برای خود دانست و در این رابطه نوشت: «همان‌طور که قبلا گفته‌ام، فایزر و دیگران منتظر بودند خبر واکسن کرونا را بعد از انتخابات اعلام کنند چون شجاعت آن را نداشتند که قبل از آن چنین کاری کنند. سازمان غذا و دارو هم باید آن را زودتر اعلام می‌کرد ولی به دلایل سیاسی این کار را نکرد اما برای نجات جان انسان‌ها باید این کار را می‌کرد! اگر جو بایدن رئیس‌جمهور بود، چهارسال دیگر هم واکسن نداشتید، سازمان غذا و دارو هم به این زودی‌ها آن را تایید نمی‌کرد. این بروکراسی جان میلیون‌ها تن را از بین می‌برد!» سوای سیاست، اقتصاد هم با اعلام این خبر تکان‌های قابل‌توجهی خورد و بورس‌های جهانی روند خاصی را بعد از چندماه سخت و نفسگیر تجربه کردند.
بقیه تولیدکننده‌های واکسن کرونا
شاید عده‌ای فکر کنند تمام دنیا قرار است از واکسن تولیدشده توسط شرکت داروسازی فایزر استفاده کنند درحالی‌که این نه واقعی است و نه شدنی، همان‌طور که قبل‌تر هم گفته شده بود کشورهای زیادی ازجمله ایران برای تولید واکسن کرونا دست‌به‌کار شده‌اند و به مراحل خوبی از آزمایشات بالینی رسیده‌اند. طبق آخرین اطلاعات منتشرشده، سازمان بهداشت جهانی بعد از اعلام موفقیت واکسن کرونای شرکت فایزر از پایان یافتن مراحل بالینی ۴۲کاندیدای واکسن کرونا در اواخر ماه خبر داد. انتظار می‌رود علاوه‌بر شرکت فایزر (Pfizer)، شرکت بیوتکنولوژی مدرنا، واکسن چندین آزمایشگاه دولتی چین و یک پروژه اروپایی به رهبری دانشگاه آکسفورد و آسترازنکا (AstraZeneca) مرحله نهایی واکسن‌های ویروس کرونا را که به‌طور بالقوه قابل‌استفاده هستند به پایان برسانند. این سازمان، واکسن کووید-۱۹ شرکت فایزر را «دلگرم‌کننده» خواند.
آخرین اخبار در رابطه با واکسن کرونای چینی هم امیدوارکننده به‌نظر می‌رسد. لیو جینگجن، رئیس شرکت داروسازی سینوفارم چین چند روز پیش خاطرنشان کرد تاکنون ۱۰۰هزار نفر با واکسن این شرکت واکسینه شده‌اند که از میان آنان ۵۶ هزار نفر سفرهای خارجی داشته‌اند ولی هیچ‌کدام‌شان کرونا نگرفته‌اند و علائم منفی نیز میان واکسینه‌شده‌ها مشاهده نشده است. از میان ۱۰۰ نفر از کسانی که در دفتر هوآوی در مکزیک کار می‌کردند، ۹۰نفر واکسینه شده‌اند ولی ۱۰تن از کسانی که واکسن سینوفارم را نزده بودند، به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. سینوفارم قرار است تا پایان سال جاری میلادی حدود ۱۰۰میلیون دوز واکسن تولید کند و برآورد می‌شود سال آینده میلادی میزان تولید به یک‌میلیارد دوز برسد که برای مردم چین قابل استفاده خواهد بود. براساس اعلام وزارت بهداشت روسیه، واکسن «اسپوتنیک‌وی (Sputnik V)» روسیه که برای مقابله و پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ طراحی شده نیز همانند واکسن‌های شرکت فایزر و سینوفارم از ایمنی قابل‌توجهی برخوردار است. «اوکسانا دراپکینا» مدیر یک موسسه تحقیقاتی صنعت بهداشت در بیانیه‌ای گفت: «ما مسئول نظارت بر اثربخشی واکسن Sputnik V میان شهروندانی هستیم که این واکسن را به‌عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون انبوه دریافت کرده‌اند و براساس مشاهدات، اثربخشی آن بیش از ۹۰درصد است. این خبر خوبی برای همه است.»
واکسن کرونا کی توزیع شده و به ایران می‌رسد؟
آنتونی فائوچی، مدیر موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی در آمریکا در اظهاراتی گفت: «درصورتی‌که واکسن کروناویروس مجوز استفاده در شرایط اضطراری را دریافت کند این احتمال وجود دارد که مردم تا پایان سال جاری دوزهایی از این واکسن را دریافت کنند. اطمینان دارم شرکت فایزر طی روزهای آتی درخواست مجوز استفاده اضطراری برای واکسن تولیدی خود را ارائه می‌دهد. این بدان معناست که اگر این روند به آرامی پیش برود ممکن است دوزهایی از واکسن را داشته باشیم که مردم بتوانند تا پایان ماه نوامبر یا ماه دسامبر آن را دریافت کنند. لازم است تمامی بررسی‌های ایمنی و نظارتی درمورد این واکسن انجام شود اما احتمالا پیش از پایان سال جاری میلادی افراد واکسن کروناویروس را دریافت خواهند کرد.»
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هم در رابطه با اینکه واکسن‌های تولیدشده برای کرونا کی و چگونه به ایران می‌رسد و آیا ما کاری برای تهیه این واکسن‌ها انجام داده‌ایم یا خیر، گفت: «مهم‌ترین خبر خوش را باید شرکت‌های واکسن‌سازی در زمینه تولید واکسن کرونا بدهند که متاسفانه تاکنون این موضوع نهایی و محقق نشده است. البته برخی شرکت‌ها ازجمله شرکت‌های چینی در این زمینه موفقیت‌های بالایی داشتند و آزمایش‌های خوبی را انجام داده‌اند. سیستم بهداشتی و درمانی ایران سیستم بهداشتی قوی و پرنخبه‌ای است که با حساب و کتاب فعالیت‌های خود را به پیش می‌برد و با سیستم درمان برخی دیگر از کشورها متفاوت است، و آنهایی که زیرنظر سازمان بهداشت جهانی در راستای تولید واکسن اقدام کرده‌اند ازجمله شرکت‌های چینی و دیگر شرکت‌هایی که زیرنظر این سازمان در دیگر نقاط جهان قرار دارند مخاطب همکاری ما هستند و وقتی که آنها به نتایج قابل‌قبولی برسند و سازمان بهداشت جهانی نتایج آنها را تایید کند و سیستم بهداشتی خود ما نیز آن را تایید کند وارد کار جدی‌تر در این زمینه می‌شویم. ایران عضو کنسرسیومی است که سازمان بهداشت جهانی برای توزیع واکسن کرونا ایجاد کرده است. البته ما مشکلاتی برای پرداخت پول آن داشتیم که قسمتی از آن حل شده و امیدواریم طی روزهای آینده قسمت‌های دیگر نیز حل شود. با دیگر کشورها نیز در تعامل و رایزنی در این زمینه هستیم و امیدواریم هرچه زودتر شرکت‌هایی که در این زمینه مشغول تحقیق و بررسی هستند خبرهای خوشی را اعلام کنند.»
واکسن شرط لازم برای مواجهه با کروناست نه شرط کافی
برای جمع‌بندی ماجرای واکسن کرونا و اخبار جدید پیرامون این مساله با محمدحسین یزدی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن و مدیرگروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم‌دارویی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران گفت‌وگویی انجام دادیم. یزدی با اشاره به این موفقیت شرکت فایزر در رابطه با الزامات پیش‌روی مردم و کشورها در مواجهه با کرونا بعد از تولید واکسن آن به «فرهیختگان» گفت: «واکسن همان‌طور که قبلا اشاره کردیم یک گزینه پیشگیری و ابتدایی است. شرط لازم است ولی شرط کافی نیست. برای پیشگیری علاوه‌بر واکسن حتی وقتی واکسن را می‌زنید تا مدتی نیازمند رعایت یک‌سری اصول هستید. اینکه می‌گوییم تا مدتی، همان بحثی است که بارها تکرار کردیم تا زمانی که پوشش کامل واکسیناسیون در جهان ایجاد شود تا مطمئن شویم این ویروس به شکل پاندمیک وجود ندارد. بالاخره جمعیت فعال و درحال تعاملات اجتماعی جهان حداقل 5-4میلیارد نفر است و این میزان ظرف مدت کوتاه واکسینه نمی‌شوند. همزمان با اینکه واکسن را به‌دست می‌آوریم و واکسیناسیون را شروع می‌کنیم تا یکی، دو سال مراقبت‌ها را نیاز داریم. این مراقبت‌ها باید به‌تدریج کمرنگ شود. مثلا استفاده از ماسک، حفظ فاصله اجتماعی و پرهیز از اجتماعات باید به‌مرور زمان برداشته شود. نمی‌توان دفعتا فقط با اعلان رسمی تولید یک واکسن این محدودیت‌ها برداشته شود. بحث لجستیکی واکسیناسیون بحث زمانبری است و این‌طور نیست که فردا همه بتوانند واکسن را دریافت کنند. بحث تولید و دردسترس قرار گرفتن آن واکسن مطرح است. چالش مهم‌تر از تولید واکسن این است که اولویت‌بندی کنید که چه گروه‌هایی ابتدا آن واکسن را دریافت کنند. این امر برنامه زمانی و مدونی برای تنظیم این اولویت‌ها نیاز دارد. چشم‌اندازی که پیش‌رو است واکسن می‌تواند ما را امیدوار کند به اینکه یک ابزار دیگری برای مبارزه با همه‌گیری به‌دست آورده‌ایم ولی این ابزار درکنار ابزارهای دیگر کامل می‌شود. همان‌طور که بیان کردم این شرط لازم است اما شرط کافی نیست.»
هیچ واکسن و دارویی ایمنی 100درصدی ایجاد نمی‌کند
یزدی در رابطه با اینکه چقدر می‌توان به واکسن تولیدشده مطمئن بود، ادامه داد: «خوشبختانه سابقه واکسیناسیون در دنیا این‌طور بوده که در خیلی از بیماری‌های عفونی واکسن‌ها موفق عمل کردند به غیر از تعداد محدودی از بیماری‌ها که به‌صورت پاندمی نیستند مثل ایدز. مثلا واکسن ایدز و هپاتیت‌سی چرا وجود ندارد؟ شاید اینها ویروس‌های متغیری هستند که نتوانستند برای آن واکسن تهیه کنند اما هیچ‌یک از اینها پاندمیک نیستند. به‌صورت موارد منطقه‌ای و تک‌گیر است. یعنی افراد به تعداد کم ممکن است مبتلا شوند. واقعیت این است که در رابطه با واکسن دو بحث داریم، یکی مطالعات بالینی و دیگری بحث وارد شدن واکسن در میدان عمل واقعی. مطالعات بالینی همان‌طور که قبلا هم بیان کردیم فازهای مختلفی دارد و هریک از این فازها یک مساله‌ای را بررسی می‌کند و در انتها واکسنی که مورد تایید قرار می‌گیرد واکسنی است که عوارض جانبی ندارد و دارای کارایی است. اگر بخواهیم عدد واقعی به این کارآمدی بدهیم تا مادامی که در تمام جمعیت این کار را انجام ندهیم این عدد واقعی نیست. عدد تخمینی است. این 90درصد ایمنی که ازسوی فایزر اعلام شده میزان اثربخشی است که در جمعیت مورد مطالعه این کمپانی رقم خورده است. اینها در یک مطالعه فاز سه در چندده هزار نفر مطالعه انجام دادند. می‌توان گفت این مطالعه نشان داده این واکسن در این تعداد افراد این میزان ایمنی ایجاد کرده است. سوال اینجاست که اگر 90درصد افراد در این مطالعه به ویروس مبتلا نشدند وقتی تعداد افراد را به میلیون و میلیارد تبدیل کنید آیا بازهم در 90درصد خواهد بود؟ قاعدتا خیر. ممکن است این عدد کمتر شود و چیزی به حدود 70-60درصد برسد. درمورد سایر واکسن‌ها هم این موضوع را داریم. درمورد غیرواکسن‌ها هم یکی از مسائلی که با آن مواجه هستیم این است که پوشش ما هیچ‌وقت 100درصدی نمی‌شود چون بستگی به ژنتیک افراد، نوع زندگی آنها و حتی تغذیه افراد، میزان استرسی که با آن مواجه هستند و... دارد.»
ما با واکسن میزان سرایت ویروس و همه‌گیری را کم و کنترل می‌کنیم
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن در ارتباط با انتظاراتی که از واکسن کرونا داریم، گفت: «افرادی را داریم که نسبت به واکسن پاسخ خوب ایمنی نمی‌دهند. حتی در بحث کرونا افرادی را داشتیم که به بیماری مبتلا و خوب شدند و در دوره ریکاوری تست‌های آنتی‌بادی آنها منفی بود. یعنی آنتی‌بادی در بدن آنها بالا نیامده درحالی‌که عفونت طبیعی را گرفته‌اند. واکسن از عفونت طبیعی که بالاتر نیست. واکسن یک تحریک سیستم ایمنی است که مشابه گرفتن عفونت است و قاعدتا عفونت، سیستم ایمنی بدن را واقعی‌تر و بیشتر تحریک می‌کند. حتی در جمعیت کسانی را داشتیم که مبتلا به عفونت شدند ولی خیلی آنتی‌بادی آنها بالا نرفته است، پس نمی‌توانیم با این عدد به‌صورت قطعی برخورد کنیم که اگر این واکسن را در جمعیت میلیاردی تجربه کنیم همان‌طور که کمپانی اعلام کرده تا آخر 2020، 20میلیون و تا آخر 2021 حدود یک‌میلیارد و 300-200هزار دوز را تولید می‌کند، هنوز ایمنی 90درصد است. به لحاظ علمی و منطقی جواب خیر است. قاعدتا قدری این مساله کاهش می‌یابد. بحث این است که گفتیم واکسن باید یکی از ابزارهای مواجهه ما باشد، اگر در جمعیت غالب نزدیک به 70-60درصد را ایمن کنید 40-30درصد باقی به‌دلیل اینکه گردش ویروس کم می‌شود محافظت می‌شوند. این منطقی و شدنی نیست که همه افراد بخواهند واکسن را دریافت کنند. ما با ابزار واکسن میزان سرایت را کم می‌کنیم. هرچه افراد ایمن ما در جامعه بیشتر شوند میزان انتشار ویروس کمتر می‌شود. این موازنه دوطرفه است. از این‌سو افراد ایمن را بیشتر می‌کنیم و ازسوی دیگر انتشار ویروس کمتر می‌شود. فردی که ایمن می‌شود ناقل نیست و به این دلیل در جامعه رفت‌وآمدی ایمن دارد و به کسی انتقال نمی‌دهد. به این ترتیب تعداد افرادی که انتقال می‌دهند کمتر می‌شود و افرادی که پاسخ نمی‌دهند هم کمتر در معرض ویروس قرار می‌گیرند.»
واکسن چینی هم وضعیت خوبی دارد
یزدی در ادامه به وضعیت واکسن‌های سایر کشورها ازجمله چین پرداخت و افزود: «چینی‌ها هم همین پروتکل شرکت فایزر را داشته‌اند. البته نوع واکسن این نیست، واکسن چینی درواقع یک شبه‌ویروس غیرفعال‌شده است. اما واکسن فایزر یک RNA کدکننده پروتئین‌های ویروس است که مورد استفاده قرار گرفته است. کمپانی بیوان‌تک تکنولوژی این را تولید کرده که قبلا کار آن ساختن واکسن‌های ضدسرطان برای افراد به‌صورت شخصی بود. از زمانی که کووید شروع شد برنامه خود را تغییر دادند و روی واکسن کووید تمرکز کردند و خوشبختانه جزء اولین واکسن‌ها RNA بیس است که تولید می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که در بحث واکسن در مطالعه بالینی نمی‌توانیم افراد را دچار چالش کنیم چون نمی‌توانیم فرد را با ویروس مواجه کنیم که بفهمیم ایمن است یا خیر. فقط می‌توانیم آنتی‌بادی و سایر پارامترهای ایمونولوژیک را بررسی کنیم و ببینیم این فرد در شرایط عادی که قرار گرفت تا چه حد محافظت شد. چین ادعا می‌کند افرادی که این واکسن را زدند حتی خارج از کشور مسافرت کردند و دچار بیماری نشدند. این نوعی تست چالشی است. در تست‌های حیوانی روی میمون حتی می‌توانیم این کار را انجام دهیم و واکسنی که تزریق می‌کنیم بعد از تزریق واکسن برای رسیدن به آنتی‌بادی حتی دوباره حیوان را با ویروس مواجه کنیم و نشان دهیم چقدر محافظت می‌کند ولی در انسان این کار اخلاقی نیست. به هر شکل چینی‌ها هم ادعای اثرگذاری بالای واکسن‌شان را دارند و باید منتظر ماند تا به نتایج نهایی برسیم.»
برای دسترسی به واکسن کرونا نیازمند دیپلماسی قوی هستیم
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن در پاسخ به این سوال که وضعیت دسترسی ایران به این واکسن به چه صورتی است و آیا ایران به این زودی‌ها می‌تواند تزریق این واکسن را آغاز کند یا خیر، گفت: «واقعیت این است که الان چند پارامتر و مولفه مختلف است که باید اینها کنار هم قرار گیرد تا دسترسی همه کشورها یکسان شود. به‌هرحال ما در ایران شرایط خود را داریم و الان 5میلیون دوز واکسن آنفلوآنزای ما منتظر است که به‌دست ما برسد. به‌خاطر شرایطی که وجود دارد به دست ما نرسیده است. به‌هرحال فرودگاه‌ها دچار مشکلاتی هستند و برخی مواقع بارها و محموله‌های مربوط به ایران را به‌راحتی آزاد نمی‌کنند. این امر کار را سخت می‌کند. درباره واکسن کووید هم مساله چنین است. ایران 20میلیون دوز را از شرکت سرم هند که تولیدکننده قدرتمندی در بحث واکسن است، پیش‌خرید کرده و قول این را گرفته است اما نکته این است که شرایط معمول را نداریم. امیدواریم تغییراتی در سیاست کلی دنیا به‌دلیل تغییراتی که در انتخابات آمریکا به‌وجود آمد، ایجاد شود و شاید این تغییرات منجر شود قدری این مسائل تسهیل شود. اگر این باشد ممکن است بتوانیم در سال 1400 واکسن را داشته باشیم، علاوه‌بر اینکه کارهای واکسن ایرانی انجام می‌شود و باید به تکنولوژی تولید برسد. اگر برسد آن‌موقع می‌توانیم از طریق واردات کار کنیم چون باید همه سناریوها همزمان کار کنند. نه یک شرکت تولیدکننده قادر است همه دوز مورد نیاز یک کشور را تامین کند و نه واردات این میزان توانایی را دارد و هیچ کشوری این میزان واکسن به ما و هیچ کشوری نمی‌فروشد. همین یک‌میلیارد و 300-200میلیونی که فایزر قرار است در کمپانی‌های مختلف خود در سراسر دنیا تولید کند بین کشورهای مختلف تقسیم می‌شود و به هر کشوری به یک تعداد خاص و محدودی می‌رسد. نمی‌توانند همه نیاز یک کشور را تامین کنند لذا کشورها با دیپلماسی و مذاکره دنبال این هستند که از کمپانی‌های مختلف موارد مورد نیاز خود را تامین کنند، کما اینکه درخصوص واکسن آنفلوآنزا هرساله همین‌طور است که بخشی از طریق یک شرکت هلندی وارد می‌شود، بخشی از طریق یک شرکت فرانسوی و... وارد می‌شود. این‌طور نیست که با یک شرکت قرارداد ببندیم و همه واکسن را تامین کند. آن شرکت هم به میزان توان تولید خود به کشورها می‌فروشد.»
* نویسنده: ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه