به گزارش «فرهیختگان»، جمهوری اسلامی ایران در یک دهه اخیر، تحولات بزرگی را در حوزه‌های مختلف نظامی در سطح منطقه و جهان رقم زده است و امروزه بسیاری از مراکز ارزیابی‌کننده و اندیشکده‌های معتبر جهانی و حتی شخصیت‌های شناخته‌شده نظامی به این امر اذعان دارند.
اما شاید مهم‌ترین و پرآوازه‌ترین تسلیحات نظامی ایران را بتوان موشک‌های بالستیک دانست. در این گزارش به موشک‌های بالستیکی می‌پردازیم که در دوران تحریم تسلیحاتی توسط ایران تولید، رونمایی و عملیاتی شده‌اند.
موشک بالستیک خرمشهر
مدرن‌ترین و مهلک‌ترین موشک بالستیک 2 هزار کیلومتری و بردبلند ایرانی، موشکی است که به‌نام خرمشهر ساخته شده و تاکنون دو نسخه از آن رونمایی شده است.
این موشک اولین بار در 31 شهریور ماه سال 1396 یعنی حدود 7 سال پس از اعمال تحریم‌های تسلیحاتی رونمایی شد.
آنچه در سال 96 رونمایی شده بود، درواقع نسخه اول از این موشک مهلک بود که دارای کلاهک 1800 کیلوگرمی بوده و موشک بدون باله به حساب می‌آمد.
اما آنچه این موشک را به نسبت سایر موشک‌های بالستیک دوربرد و حتی موشک‌های بالستیک دیگر ایرانی (کوتاه‌برد و میان‌برد) متمایز می‌کند، فناوری مدرن به‌کاررفته در سرجنگی این موشک است.
موشک بالستیک دوربرد خرمشهر درواقع اولین موشک ایرانی است که از سرجنگی چندگانه بهره می‌برد، به این معنا که موشک در سرجنگی خودش 3 سرجنگی دارد که وزن هرکدام چیزی حدود 600 کیلوگرم است و وقتی موشک به بالای سر یک هدف پهن‌شده و فاصله‌دار می‌رسد، سرهای جنگی از کلاهک موشک جدا شده و هر کدام به‌سوی یک موضع یا هدف روانه می‌شوند.
نکته بسیار مهم در این بین، این است که هر 3 سرجنگی رهاشده، قابلیت هدایت داشته و تا رسیدن به هدف می‌توان آنها را هدایت کرد و این یعنی محصولی هراس‌آور برای دشمن.
موشک خرمشهر 1 درواقع از نظر سرجنگی از همه موشک‌های بالستیک ایرانی سنگین‌تر است که این می‌تواند دو معنی دیگر نیز به همراه داشته باشد؛ اول اینکه احتمالا یک موتور جدید سوخت مایع در موشک خرمشهر به کار رفته است تا بتواند افزایش وزن موجود را تحمل کند، چیزی که در تصاویر تست این موشک نیز براساس مواد احتراق‌یافته خروجی از نازل موشک، به وضوح قابل مشاهده است.
دوم اینکه، احتمالا در ساخت موشک خرمشهر 1، به نسبت سایر موشک‌ها از یک طراحی جدیدتر با استفاده از محصولات جدید در بدنه و سوخت بهره برده شده است. در عین حال، خرمشهر از بالک‌های پایدارساز در انتهای بدنه بهره نمی‌برد و این یعنی سازندگان آن به فکر این بوده‌اند که موشک بتواند از بازتابش امواج راداری و دیده شدن توسط رادارها (چه فراافق‌نگر و چه رهگیر) مصون بماند. در ازای آن، به‌منظور هدایت و کنترل دقیق‌تر موشک خرمشهر، از فناوری تغییر بردار رانش جدیدی بهره برده شده است.
تغییر بردار رانش به این معناست که بالک‌هایی در خروجی نازل موشک (خروجی پیشران) قرار داده می‌شود و رایانه پرواز با استفاده از فرامین صادرشده، می‌تواند با تغییر جهت این بالک‌ها که به معنای تغییر جهت گازهای احتراق‌یافته ناشی از اشتعال سوخت موشک است، پرتابه را هدایت و کنترل کند.
پیش از موشک خرمشهر، فناوری تغییر بردار رانش، در تعدادی از موشک‌های خانواده شهاب به‌خصوص موشک‌های قدر یا حتی عماد و شهاب 3، به کار رفته بود اما آنچه مسلم است، اینکه حذف کامل بالک‌های پایدارساز پیش از این صرفا در موشک بالستیک میان‌برد قیام 1 به کار گرفته شده بود.
موشک قیام 1، محصول تیم طراحی و مهندسی موشکی سپاه پاسداران به فرماندهی شهید حسن طهرانی‌مقدم بود که سال 89 به ثمر نشست. شهید حسن طهرانی‌مقدم همان زمان اعلام کرده بود که این موشک مخصوص زدن پایگاه‌های آمریکا در سطح منطقه ساخته شده است.
موشک قیام با «برد 800 کیلومتر» و استفاده از لانچرهای متحرک خودرویی، ویژگی‌های یک موشک مناسب را داشت اما باید ویژگی‌های دیگری هم داشته باشد که بتواند از دید رادارهای مستقر در پایگاه‌های آمریکا در منطقه بگریزد، لذا این موشک بدون بال طراحی شد تا از انعکاس امواج راداری جلوگیری شود.
چندی بعد از رونمایی از موشک بالستیک خرمشهر 1، نسخه جدیدتری از این موشک رونمایی شد که خرمشهر 2 نام داشت.
موشک خرمشهر 2 که تقریبا هیچ اطلاعاتی از آن منتشر نشده، همانند برادر کوچک‌ترش، یک موشک بالستیک سوخت‌مایع است اما در سرجنگی با خرمشهر 1 تفاوت‌هایی دارد.
در طراحی موشک خرمشهر 1 از سرجنگی چندگانه (3 سرجنگی 600 کیلوگرمی) استفاده شده بود اما در موشک بالستیک خرمشهر 2، طبق تصاویر منتشره از یک سرجنگی با قابلیت هدایت پایانی مسیر استفاده شده است.
هنوز وزن سرجنگی یا قابلیت‌های موشک خرمشهر 2 اعلام نشده است.
موشک بالستیک عماد
حدود 5 سال پس از اعمال تحریم‌های تسلیحاتی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از یک فروند موشک بالستیک جدید تحت نام عماد رونمایی کرد. عماد درواقع اولین بالستیک دوربرد ایرانی بود که به سرجنگی هدایت پایانی مسیر مجهز شده بود و از این حیث، در رده بهترین موشک‌های دوربرد ایرانی قرار گرفت.
عماد، یک موشک بالستیک و سوخت مایع بود که می‌توانست با سرجنگی هدایت‌شونده خودش، اهداف را از فاصله 1700 کیلومتری با دقت بالا هدف قرار دهد. این موشک درواقع یک نسخه جدید از موشک‌های کلاس قدر بود، با این تفاوت که از فناوری سرهای جداشونده و هدایت‌پذیر مخروطی بهره می‌برد.
وب‌سایت روزنامه «جروزالم پست» رژیم‌صهیونیستی همان زمان با انتشار تحلیلی از آزمایش موفقیت‌آمیز موشک دوربرد عماد نوشت تولید این موشک ازسوی نیروهای نظامی ایران، نمادی از توانمندی و پیشرفت فناوری نظامی ایران است.
یوزی رابین مدیر اسبق برنامه موشکی رژیم‌صهیونیستی هم پس از رونمایی از موشک عماد گفته بود: «عماد نشانگر جهشی بزرگ در بحث دقت است؛ این موشک در دماغه خود مجهز به سامانه هدایت و کنترل پیشرفتهای است.»
وبگاه امور دفاعی، موشکی رژیم‌صهیونیستی نیز در گزارشی با اشاره به ساخت موشک عماد از سوی ایران، تاکید کرده بود موشک «عماد» قابلیت پیشی‌گرفتن بر سامانه دفاع موشکی و پدافندی پیکان ۳ اسرائیل را دارد.
موشک بالستیک عماد، 5 سال بعد از آغاز تحریم‌های تسلیحاتی و چندی پس از امضای توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 رونمایی شد.
موشک حاج‌قاسم
موشک بالستیک شهید قاسم سلیمانی در شهریور‌ماه سال 1399 و حدود 10 سال پس از اعمال تحریم‌های تسلیحاتی توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رونمایی شد.
این موشک را می‌توان بهترین موشک تاکتیکی ایران دانست که با توجه به برد 1400 کیلومتری‌اش، می‌توان با استفاده از آن، تمام مناطق سرزمین‌های اشغالی را از شرق کشور هدف قرار داد.
موشک حاج‌قاسم با وزن حدود 7 تُنی و سرجنگی 500 کیلوگرمی، یک موشک تاکتیکی و زاویه‌پرتاب است که با سرعت خیره‌کننده 12 ماخ در فضا حرکت کرده و می‌تواند با سرعت بالای 5 ماخ به هدف اصابت کند.
نکته قابل توجه درباره این موشک، آن است که موشک حاج‌قاسم درواقع در برد، هم‌رده موشک قدر S است ولی ویژگی‌های بسیار قابل توجهی به نسبت این عضو از خانواده موشک‌های قدر دارد.
اول اینکه، موشک حاج‌قاسم 7 تن وزن دارد اما وزن موشک قدر S حدود 15 تن است؛ این یعنی در جنس بدنه و تجهیزات داخلی موشک، تقریبا یک انقلاب صورت گرفته و وزارت دفاع توانسته وزن موشک حاج‌قاسم را تقریبا نصف کند.
دوم اینکه، موشک حاج‌قاسم 11 متر طول دارد اما طول موشک قدر S حدود 15 متر است، یعنی چیزی حدود 4 متر بیشتر از موشک حاج‌قاسم.
این دو نکته به معنای آن است که موشک حاج‌قاسم از نظر وزن، سبک‌تر و از نظر طول، کوچک‌تر از موشک هم‌رده خودش (از نظر برد) است که نشان از عزم جمهوری اسلامی ایران برای تولید موشک‌های رادارگریز، پرسرعت و کوچک‌تر دارد. قاعدتا، موشکی با سرعت موشک حاج‌قاسم که از سوخت جامد بهره می‌برد را نمی‌توان اصولا با موشکی مثل قدر S که سوخت مایع است، مقایسه کرد و از همه مهم‌تر اینکه، موشک حاج‌قاسم یک موشک تاکتیکی با قابلیت استقرار و شلیک‌سریع به حساب می‌آید اما به نسبت موشک قدر S که یک موشک سوخت‌مایع است و همچنین به نسبت سایر بالستیک‌های میان برد یا حتی بالستیک‌های دوربرد، ویژگی قابل توجهی است.
این موارد، همگی به معنای آن هستند که موشک حاج‌قاسم شانس به‌مراتب بیشتری برای رسیدن به هدف دارد.
موشک بالستیک ذوالفقار
موشک بالستیک ذوالفقار یکی از مشهورترین موشک‌های خانواده فاتح است. این موشک با برد 700 کیلومتری خودش، در رده موشک‌های کوتاه‌برد تاکتیکی ایران به شمار می‌آید.
ذوالفقار یکی از بهترین محصولات موشکی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است که با سوخت جامد مرکب و سرجنگی جداشونده با قابلیت هدایت پایانی مسیر، می‌تواند اهداف را به دقت مورد اصابت قرار دهد.
این موشک تاکنون دو بار در عملیات‌های برون مرزی مشارکت داشته و عملکرد درخشانی از خود به‌جای گذاشته است؛ ذوالفقار، اولین بار در عملیات لیله‌القدرکه در پی جنایت تروریست‌های داعش در حمله به ساختمان اداری مجلس و حرم مطهر امام راحل در سال 96 صورت گرفت، استفاده شد و با دقت توانست اهدافی را در دیرالزور سوریه هدف قرار دهد.
این موشک در دومین ماموریت برون‌مرزی‌اش، در عملیات ضربت محرم که در پی جنایت حمله به رژه نیروهای مسلح در اهواز (سال 97) صورت گرفت، مقر سرکردگان این جنایت در شرق فرات در کشور سوریه را هدف قرار داد.
موشک ذوالفقار، در سال 1395 یعنی حدودا 6 سال پس از اعمال تحریم‌های تسلیحاتی رونمایی شد.
خانواده موشک‌های فاتح
خانواده موشک‌های فاتح یکی از مشهورترین خانواده‌های موشکی در جهان هستند؛ بنیانگذار این خانواده موشکی را می‌توان شهید والامقام حسن طهرانی‌مقدم دانست که توانست با تیم موشکی‌اش از راکت‌های زلزال، موشک بالستیکی با قابلیت سرجنگی جدا شونده و هدایت پایانی مسیر بسازد.
اولین محصول از این خانواده موشکی، اوایل دهه 80 شمسی با رونمایی از موشک بالستیک فاتح 110 –A پا به عرصه گذاشت و آخرین عضو این خانواده هم، تاکنون موشک بالستیک حاج‌قاسم و موشک بالستیک ضدکشتی ذوالفقار بصیر است.
جالب است بدانید این خانواده موشکی 14 عضو دارد که قریب به اتفاق اعضای این خانواده در دوران اعمال تحریم‌های تسلیحاتی تولید و رونمایی شده‌اند.
به مناسبت نهمین سالروز شهادت دانشمند برجسته و پارسای بی‌ادعا سردار حاج‌حسن طهرانی‌مقدم
با تحریم تسلیحاتی می‌خواستند کار ایران را یکسره کنند، اما...
تحریم، نقطه‌عطف بازدارندگی استراتژیک
چگونه ایران توانست مرزهای اقتدار خود را 2 هزار کیلومتر دورتر از مرزهای جغرافیایی ترسیم کند؟
بازدارندگی، بالستیک‌های قدرتمند و تحریم تسلیحاتی
«فرهیختگان» در ابعاد مختلف فعالیت‌های علمی دانشگاه‌های کشور را در حوزه نظامی بررسی کرد
جهش علمی دانشگاه‌ها با حضور در صنایع دفاعی
روستاآزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح کرد
ظرفیت‌های پژوهشی مراکز نظامی برای دانشگاه‌های کشور
صنعت نظامی ما در هر حوزه‌ای احساس نیاز کرد به پیشرفتهای چشمگیری رسید
رابطه جامعه آکادمیک و مراکز نظامی کشور به روایت پایگاه اطلاعات علمی ایران
«فرهیختگان» مشارکت علمی سه دانشگاه بزرگ دنیا را در پروژه‌های نظامی بررسی کرد
قدرت‌نمایی نظامی از شاهراه دانشگاه
توانمندی‌های نظامی ایران در مقایسه با کشورهای منطقه چه شرایطی دارد؟