به گزارش «فرهیختگان»، هر روز که می‌گذرد، کرونا روی دیگری از خود را به دنیا نشان می‌دهد. ابتدا ویروسی بود شبیه سرماخوردگی که نباید ترس به دل‌مان راه می‌داد اما با همه‌گیر شدن آن در دنیا، بسیاری از محققان به اشتباه خود پی بردند و اعلام کردند که این ویروس هرگز آنقدر ساده نیست که بتوان با آن به عنوان یک ویروس ساده رفتار کرد. در ماه‌هایی که مردم دنیا پشت‌سر گذاشتند آنقدر فرازوفرودهای زیادی در این ویروس مشاهده شد که محققان را هم سردرگم کرده است. درحال حاضر که بسیاری از کشورها دست به کار شده و واکسن این بیماری را تولید کرده‌اند و برخی از آنها مدعی شده‌اند که تا پایان سال جاری میلادی می‌توانند واکسن آن را روانه بازار کنند، بازهم با توجه به ابتلای دوباره بهبودیافتگان، شبهه‌هایی پیرامون اثربخشی آن وجود دارد و هنوز به‌طور قطعی نمی‌توان گفت که آیا با تزریق واکسن، بدن تا همیشه در برابر ویروس مصونیت پیدا می‌کند یا خیر. اما آنچه مسلم است، این است که تحقیقات همچنان ادامه دارد و دانشمندان هنوز به مطالعه روی این ویروس و رفتارهای عجیب‌وغریب آن می‌پردازند تا بتوانند راهی برای نابودی و مقابله با آن کشف کنند.
تقویت واکسن کرونا با داروهای ضدپیری
کووید-19 بیش از هر چیزی سالمندان را در معرض خطر قرار می‌دهد و واکسن این بیماری کار زیادی برای این گروه نمی‌تواند انجام دهد. دانشمندان امیدوارند جوان‌سازی سیستم ایمنی بتواند این مشکل را حل کند. با بالارفتن سن، بدن انسان تحلیل می‌رود و بعضی اندام‌ها دیگر مانند قبل کارکرد خوبی ندارند. شنوایی کم می‌شود، پوست شادابی خود را از دست می‌دهد و مفاصل تحلیل می‌روند و در این میان حتی سیستم ایمنی هم ضعیف می‌شود و قدرت مقابله با انواع ویروس‌ها را از دست می‌دهد به همین دلیل، سالمندان در برابر بیماری‌ها حساس‌تر هستند و این می‌تواند ضعیف‌تر و آسیب‌پذیر بودن شدید سالمندان را در مواجهه با کووید-19 توجیه کند. محققان معتقدند واکسن‌ها که سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند تا با عوامل مهاجم مبارزه کند، اغلب در سالمندان ضعیف عمل می‌کنند. بهترین استراتژی برای مقابله با همه‌گیری در این گروه از افراد، این است که شرایطی فراهم کنیم که آنها کمترین آسیب را ببینند. دانشمندان مدت‌هاست اعلام کرده‌اند سیستم ایمنی بدن با افزایش سن، بدن را درمعرض عفونت قرار داده و واکنش آن در مواجهه با واکسن ضعیف می‌شود. سازمان غذا و داروی آمریکا چند ماه قبل اعلام کرد واکسن کرونا حداقل از نیمی از افراد در برابر این بیماری محافظت می‌کند اما این اندازه حتی درمورد سالمندان کاهش می‌یابد. درواقع، هیچ واکسنی به آن اندازه که روی جوانان می‌تواند موثر باشد، روی سالمندان کارایی ندارد. سیستم ایمنی بدن سالمندان دارای سلول‌های T و B کمی هستند. این سلول‌های ایمنی مسئول تولید آنتی‌بادی برای مقابله با عوامل بیماری‌زا در بدن هستند که پایین‌بودن آنها نشانه آن است که آنتی‌بادی لازم هم برای مبارزه با این عوامل در بدن وجود ندارد، بنابراین سالمندان بیشتر مستعد تجربه التهاب‌های کم اما مزمن هستند.
محققان سال‌ها به دنبال آن بوده‌اند که اثرات پیری را کاهش دهند درنتیجه موفق به کشف اهداف مولکولی خاصی شدند که می‌تواند به حل این مشکل کمک کند. گروهی از داروهای ضدپیری می‌تواند در این راه به رشد سلول‌ها کمک کنند. این داروها دارای پروتئینی موسوم به mTOR هستند. در شرایط آزمایشگاهی، مسدود کردن این پروتئین، باعث افزایش طول عمر در حیوانات می‌شود. این پروتئین درواقع، یک مکانیسم بیولوژیکی است که بر روند پیرشدن و کندشدن عملکرد اندام‌های بدن کمک می‌کند. محققان دانشگاه ماساچوست بر آن شدند با چنین موادی، درمان‌های ضدپیری ابداع کنند. آنها از تزریق این پروتئین در سالمندان استفاده کردند تا بتوانند عملکرد سیستم ایمنی و ابتلا به عفونت‌ها را در آنها کاهش دهند و نتایج این تحقیقات نشان داد افرادی که این بازدارنده پروتئینی را دریافت کرده بودند، درمقابل ویروس آنفلوآنزا مقاوم‌تر شده و عملکرد بهتری داشتند. آنها معتقدند بازدارنده mTOR موسوم به RTB101 می‌تواند در بهبود بیماری‌های تنفسی هم موثر عمل کند، به‌طوری که تزریق آن در شماری از سالمندان نشان داد شدت عفونت و ویروس کرونا در آنها به مراتب خفیف‌تر از دیگران بوده است. همچنین محققان دریافته‌اند داروی متفورمین که در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مورد استفاده قرار می‌گیرد، فعالیت mTOR را کاهش داده و درنتیجه، مبتلایان دیابت نوع 2 کمتر دچار مرگ ناشی از کرونا می‌شوند و حتی احتمال بستری شدن آنها نیز کمتر است.
بی‌تفاوتی کروناویروس در تغییرات دمایی
ماه‌های اولی که کرونا در دنیا شیوع پیدا کرد، دانشمندان ابراز امیدواری کردند با گرم شدن هوا، ویروس از بین برود. اما حتی نزدیک شدن به فصل گرم سال هم نتوانست از شدت همه‌گیری ویروس بکاهد و سرعت و شدت انتقال آن را کاهش دهد. ویروس‌های آنفلوآنزا تا مدت‌های طولانی خارج از بدن در هوای سرد و خشک زنده می‌مانند اما ماندگاری آنها در هوای گرم و مرطوب به مراتب کاهش می‌یابد و این قابلیت، احتمال شیوع این ویروس‌ها را در فصل زمستان بیشتر از بهار و تابستان بیشتر می‌کند. اما وضعیت ویروس کرونا کمی پیچیده‌تر از این حرف‌هاست و باعث سردرگمی محققان شده است. پژوهشگران دریافته‌اند آب و هوا نمی‌تواند در شیوع ویروس کرونا نقش داشته باشد، به‌طوری که به عنوان مثال، گسترش ویروس کرونا در برخی مناطق چین که آب و هوای متعادلی دارند با مناطق خشک و سرد برابری می‌کند. حتی برخی مطالعات نشان می‌دهد اوج شیوع کرونا در برخی کشورها در فصل گرم اتفاق افتاده است و خبر از توقف انتقال ویروس نبوده است، بنابراین نمی‌توان گفت ویروس در گرما از بین می‌رود.
مشکلات چشمی و شبکیه‌ای در بیماران کرونایی
معمولا وقتی حرف از کرونا می‌شود، بیشتر افراد تنها روی بروز مشکلات تنفسی تمرکز می‌کنند، غافل از اینکه ویروس کرونا دیگر اندام‌های بدن را هم درگیر می‌کند. با وجود اینکه شواهد و یافته‌ها اندک است، اما محققان براین باورند که کووید-19 می‌تواند درگیری‌های چشمی و شبکیه‌ای هم در مبتلایان ایجاد کند و ساختارهای چشمی را تحت‌تاثیر قرار دهد. تورم رنگینه چشم، التهاب شبکیه و التهاب اعصاب نوری چشم ازجمله مشکلاتی است که کرونا ممکن است برای چشم‌ها ایجاد کند. نمونه‌های اولیه علائم چشمی مرتبط با ویروس کرونا در ارتباط با بیماری سارس در دهه 2000 میلادی مشاهده شد که محققان ذرات ویروس را در اشک مبتلایان تشخیص دادند. اگرچه تحقیقات نشان می‌دهد عفونت کووید-19 با تغییرات سیستم ایمنی و انعقادی مرتبط است، اما این ویروس می‌تواند از طریق موانع مغزی خون نیز گسترش یابد و باعث بروز لخته‌های خونی شود که اثرات آن را می‌توان در تغییرات ایجادشده در چشم مشاهده کرد.
بحران کرونا برای مبتلایان به سرطان
همه‌گیری ویروس کرونا بسیاری از مراقبت‌های درمانی را در دنیا دچار اختلال کرده و بسیاری از بیماران مانند مبتلایان سرطان به دلیل سیستم ایمنی ضعیفی که دارند، برای ترس از ابتلا به کرونا، از ادامه درمان منصرف شده‌اند که این امر می‌تواند تبعات بسیار وحشتناکی را به دنبال داشته باشد و علاوه‌بر اینکه گستره بیماری را وسیع‌تر می‌کند، درمان آن را دشوارتر و حتی غیرممکن می‌کند و می‌تواند جان بیماران را به خطر بیندازد. پس از مدتی که اعلام شد مبتلایان به دیابت، فشارخون بالا و افراد چاق در معرض خطر ابتلا به کرونا هستند، نام مبتلایان به سرطان هم در این لیست قرار گرفت. موضوع مبتلایان به سرطان و همزمانی درمان آنها با بیماری کرونا، پزشکان را دچار سردرگمی کرده است. مسمومیت‌های ناشی از درمان بیماران سرطانی معمولا با عوارضی چون سرفه، تب، خستگی، گاهی اسهال و تنگی‌نفس همراه است که کاملا شبیه علائم کروناست و می‌تواند باعث سردرگمی شود. در این میان، بیماران مبتلا به سرطان با میانگین سنی بالا و مرحله پیشرفته بیماری، بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از ابتلا به کرونا قرار دارند. البته تمام بیماران مبتلا به سرطان به یک اندازه در معرض خطر بالای مرگ ناشی از کرونا قرار ندارند؛ در این میان، مبتلایان به سرطان ریه و بیمارانی که مبتلا به بدخیمی‌های هماتولوژیک هستند، جزء گروه‌های پرخطر به شمار می‌روند.
کووید-19 و آسیب‌های کلیوی
درگیری کلیه‌ها در بیماران مبتلا به ویروس کرونا بسیار شایع است و می‌تواند درجه‌های مختلف آسیب را تا نارسایی مزمن کلیه‌ها در پی داشته باشد که مستلزم درمان جایگزینی کلیه می‌شود. اما در میان تمام مشکلاتی که ممکن است برای کلیه‌های یک فرد مبتلا به کرونا رخ دهد، نارسایی مزمن کلیه‌ها با خطر بالای مرگ‌ومیر روبه‌رو است و عامل مرگ بسیاری از بیماران بستری در بیمارستان‌ها به دلیل ابتلا به کرونا به شمار می‌رود. این نارسایی کلیه‌ها به‌ویژه در بیماران کرونایی بستری در بخش مراقبت‌های ویژه به وفور مشاهده می‌شود. این اختلال در 20 درصد بیماران بستری در بیمارستان و در 50 درصد بیماران بستری در ICU رخ می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین مشکلی که باعث بروز نارسایی کلیه در مبتلایان به کرونا می‌شود، آسیب حاد لوله‌های کلیوی است که محققان با کمک میکروسکوپ نوری موفق به مشاهده آن شدند. علاوه‌بر این، وجود ذرات ویروسی در بافت لوله‌های کلیوی هم از عوامل مستعدکننده بروز نارسایی کلیه‌هاست که در ایجاد عفونت مستقیم در کلیه‌ها نقش دارند. محققان همچنین شواهدی از احتمال تاثیر ویژگی‌های ژنتیکی خاص در احتمال بروز نارسایی کلیوی مزمن به دنبال ابتلا به کرونا را مطرح کرده‌اند. گیرنده پروتئین سنبله در ویروس کرونا با اتصال به پروتئین ACE2 وارد سلول می‌شود و این همان پروتئینی است که در سلول‌های اپیتلیال لوله‌های کلیه هم حضور دارد و همین امر باعث می‌شود ویروس کرونا به راحتی وارد کلیه‌ها شده و آنها را آلوده کند.
استفاده از استاتین‌ها در کاهش شدت بیماری
عفونت‌های کروناویروس شامل کووید-19، سارس و مرس همگی با سیستم نامنظم ایمنی بدن و فرآیند التهابی در ارتباط هستند. در این میان، کووید-19 شدید با غلظت سیتوکین‌های پیش‌التهابی در گردش خون زیاد و نیز تعداد بالای نوتروفیل‌ها در ارتباط است. این بیماری همچنین با التهاب بیش‌ازحد، بیماری‌های قلبی و عروقی و ترومبوآمبولی وریدی مرتبط است. درواقع، التهاب نقش مهمی در عوامل بیماری‌زایی اختلالات چربی خون دارد.
استاتین‌ها معمول‌ترین دارویی هستند که برای درمان افزایش چربی خون مورد استفاده قرار می‌گیرند که موجب کاهش سیتوکین‌ها می‌شوند. درمان‌های طولانی‌مدت با استاتین‌ها نتایج بهتری را برای مقابله با ذات‌الریه باکتریایی و آنفلوآنزا به دنبال دارد و به‌طور قابل‌توجهی میزان سیتوکین‌های التهابی با این درمان کاهش می‌یابند. در میان بیماری‌هایی که خطر ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهند، اختلال چربی خون هنوز به عنوان عامل قطعی و پرخطر عنوان نشده اما این عامل ارتباط مستقیمی با بروز دیابت و فشار خون بالا دارد که درنهایت منجر به بروز بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود. بیماران مبتلا به اختلال چربی خون بیشتر نیاز به اکسیژن کمکی پیدا کرده و در بیمارستان و بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند و احتمال مرگ‌ومیر آنها بالاتر است.
اما تزریق استاتین در این بیماران، شانس بستری در مراقبت‌های ویژه را در مقایسه با دیگر بیماران کاهش می‌دهد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد بیماران کرونایی که به آنها استاتین تزریق می‌شود، نتایج درمانی بهتری دارند و خطر مرگ‌ومیر آنها بر اثر ابتلا به کرونا به مراتب پایین‌تر می‌آید. از سوی دیگر، تزریق استاتین ابتلا به کرونا را خفیف‌تر و حتی بدون علامت می‌کند.
* مترجم: ندا اظهری