به گزارش «فرهیختگان»، نامش را غیزانیه فارس گذاشته‌اند، در گوگل هم که جست‌وجو کنید، به همین نام معروف است. علتش را هم اگر نمی‌دانید، ابتدا کافی است به ماجرای غیزانیه رجوع کنید، همان ماجرا، همان وضعیت، این‌طرف‌تر و در بیرم استان فارس هم تکرار شده است. تفاوتش هم فقط در فاصله مکانی و بی‌توجهی بیشتر به بیرمی‌هاست. اصلا برای همین هم هست که به‌جای بیرم، به غیزانیه فارس معروف شده‌اند تا شاید صدقه‌سر توجه به غیزانیه نیم‌نگاهی هم به وضعیت نابسامان بیرم شود. اتفاقی که بعد از مدت‌ها هنوز نیفتاده است و بیرمی‌ها چشم‌انتظار رفع مشکل‌شان هستند. مساله اصلی آب است. آب شرب، آب کشاورزی، آبی برای شست‌وشو و نظافت و... . اینجا در بیرم، در نزدیکی بزرگ‌ترین ذخایر گاز جهان در عسلویه، بین دو لوله انتقال آب لنگ 60 کیلومتر لوله است برای انتقال آب به این بخش و رفع مشکل اهالی آن! مساله امروز و دیروز هم نیست، ماجرا به گفته اهالی به 20سال قبل برمی‌گردد، ماجرایی که حالا و بعد از سال 93 و آغاز خشکسالی‌ها شدت و حدت بیشتری پیدا کرده و امکان حیات را در این منطقه تقریبا از بین برده است. جز وعده و وعید، تکذیب و شانه خالی کردن، چیزی از مسئولان عایدش نشده است. مردمی که مثل غیزانیه‌ای‌ها، مثل مردم خیلی دیگر از مناطق کشور، فقط طلب آب دارند. نه خرابکارند و نه زیاده‌خواهی می‌کنند. آب می‌خواهند تا سیراب شوند، تا کشاورزی کنند و درآمد داشته باشند، تا به نظافت‌شان برسند و افعال یومیه‌شان را پیش ببرند. دست‌شان هم به‌جایی نمی‌رسد، فعلا با پول و خریدن آب و هزینه چندبرابر روزگار می‌گذرانند و من‌بعد هم چشم‌انتظار رسانه‌ها و مسئولان هستند. در ادامه از مصائب بیرم بیشتر می‌خوانیم.
می‌خواستند از سدی که آبگیری نشده است برای ما آب بیاورند
درباره بیرم در رسانه‌ها نوشته شده، البته نه به‌اندازه غیزانیه و امثالهم، منتها چیزهایی هست. به لطف مردم و جوانان این منطقه که به هر شکل و فرمی که شده است راهی به ارتباط با رسانه‌ها پیدا کرده‌اند و صدای مظلومیت‌شان را به گوش رسانه‌ها رسانده‌اند. با این اوصاف با یکی از اهالی این منطقه گفت‌وگویی کردیم و او هم در رابطه با مشکل آب بیرم به «فرهیختگان» گفت: «مشکل آب بیرم به 20 سال پیش برمی‌گردد. از آن زمان این موضوع را داشتیم و هر مسئولی به منطقه می‌آمد دغدغه آب را مطرح می‌کردیم تا به 10 سال اخیر رسیده که موضوع حاد شده است. خشکسالی اخیر به‌علاوه طرح خودکفایی گندم که سودش تنها برای دولت بود و هیچ منفعتی برای ما نداشت باعث شد از سفره‌های زیرزمینی آب بیرون کشیدند و به گندم‌ها دادند تا خودکفایی گندم حاصل شود. از سال 93 امام‌جمعه و دیگران پیگیر شدند و نامه‌نگاری‌های بسیاری هم انجام شد. نامه‌نگاری با مسئولیت ارشد استانی و کشوری داشتیم، حتی با رئیس مجلس سابق مکاتبه داشتیم. بیش از 50 مکاتبه رسمی وجود دارد که از مسئولان مختلف کشوری و استانی خواسته‌ایم مشکل آب بیرم را حل کنند. مکاتبه انجام‌شده که آب منطقه در بحران است، باید رسیدگی شود. نه‌تنها این نامه‌نگاری‌ها هیچ اثری نداشت که مسئولان نیز هیچ اقدامی انجام ندادند. این مطالبات ادامه داشت تا زمانی که گفتند می‌خواهیم آب منطقه را از سد فلان تامین کنیم، قبول کردیم و گفتیم مردم صبوری کنند تا این اقدام انجام شود. چندین سال گذشت و خواستیم از سدی که مسئولان گفته‌اند بازدید کنیم. باید بگویم این سد تا الان که با شما صحبت می‌کنم آبگیری نشده است. از سدی می‌خواستند برای ما آب بیاورند که تا الان آبگیری نشده است! ما این مساله را فهمیدیم و اعتراض کردیم. وعده دادند از طرح محرم تامین آب منطقه انجام می‌شود. طرح محرم طرحی است که از طرف خوزستان به نزدیکی ما آمده است. این طرح هم رها شد و بعد گفتند از سمت دریا آب تامین می‌کنیم. فاصله ما به دریا نزدیک است. گفتند آنجا آب‌شیرین‌کن قرار می‌دهیم و از آنجا آب را تامین می‌کنیم. بازهم قبول کردیم ولی بازهم همان آش همان آش بود و کاسه همان کاسه، هیچ اتفاقی نیفتاد و مشکلات پابرجا ماند.»
یعنی 60 کیلومتر لوله در این کشور برای انتقال آب وجود ندارد؟
این جوان اهل بیرم ادامه داد: «نماینده سابق مجلس شورای اسلامی بعد از 8 سال مساله آب منطقه را در قانون بودجه 99 قرار داد. با گذشت بیش از 7ماه از سال 99 هنوز هیچ اقدامی انجام نشده است. بیرم زیرنظر شهرستان لارستان، در فاصله 150کیلومتری از شهرستان یعنی جنوبی‌ترین و گرم‌ترین منطقه استان فارس است. این شهر جمعیتی بیش از 17هزار نفر دارد. این خط انتقال آب که ما بیان می‌کنیم 60کیلومتر بیشتر نیست. شمال بیرم از خط یک سد سلمان‌فارسی یعنی آب از همان خط تا فاصله 20دقیقه‌ای ما آمده است. جنوب بیرم که لامرد می‌شود از سد طرح محرم از خوزستان فاصله 5دقیقه‌ای است. دو طرف این شهر خط لوله اصلی آمده است ولی به بیرم نیامده است. می‌گویند آب نیست، بودجه نیست، ظرفیت سد مناسب نیست. این بهانه‌های عجیب‌وغریب را هربار تحویل ما می‌دهند. اگر این 60کیلومتر خط لوله کشیده شود تنها بیرم از این آب برخوردار نمی‌شود. تقریبا جمعیتی بیش از 80هزار نفر از این آب برخوردار می‌شوند. بیش از 80هزار نفر مشکل آب دارند، مشکل آب منطقه بیرم حاد شده است. شهرهایی که از این آب بهره‌مند می‌شوند هم شهرستان لامرد و هم بخش‌های شهرستان لارستان است. می‌خواهم بپرسم یعنی در این کشور 60کیلومتر لوله وجود ندارد که در این مسیر بکشند تا مردم را از مشکل آب نجات دهند؟»
مردم آب آلوده به فضولات حیوانی را مصرف می‌کنند
این فعال اجتماعی گفت: «شغل اغلب مردم این منطقه کشاورزی و دامداری بود. الان چاه‌ها خشک‌شده و آب قطع‌شده و کشاورزی این منطقه از بین رفت. اشتغال در حد صفر شده است چون تنها کار کشاورزی بود. جوانان بیکار شدند و از این منطقه رفته‌اند. مردم مجبور شدند از این شهر مهاجرت کنند و به مرکز استان بروند که 9ساعت با این منطقه فاصله دارد. مردم به بندرعباس که در فاصله 7ساعتی ماست مهاجرت کرده‌اند. EC آب این منطقه بالای 5هزار است. وضعیت آب این منطقه حاد است و کسی نمی‌تواند اینجا زندگی کند. کسانی در این منطقه مانده‌اند که توان مهاجرت ندارند. وضعیت به‌حد وحشتناک و افتضاح است. روستایی در این منطقه وجود دارد که آب ندارند و مجبور هستند از آب برکه‌ای استفاده کنند که حیوانات از آن استفاده می‌کنند. این آب به‌حدی بو می‌دهد و حتی فضولات حیوانی در این آب مشاهده می‌شود. مردم این منطقه مجبور هستند آب را از برکه بکشند و پارچه‌ای می‌کشند تا آب را صاف کنند و بعد از دو روز در آفتاب قرار می‌دهند تا بوی بد آب از بین برود که بتوانند استفاده کنند. 40درصد اهال این روستا از این آب استفاده می‌کنند. افرادی که ماشین دارند از آب شهر می‌برند. متاسفانه در روستای علی‌آباداوکشی سرطان مثانه بسیار شایع شده است. علت این امر مصرف آب برکه است. با اهالی و شورای این روستا صحبت کردم و می‌گویند 3-2 نفر از این اهالی به‌دلیل همین آب و بیماری سرطان فوت شده‌اند. هیچ‌کسی هم پاسخگو نیست.»
حتما باید جاده ببندیم و کشته بدهیم تا به دادمان برسند؟
او ادامه داد: «ما الان هزینه دو آب را پرداخت می‌کنیم؛ یکی هزینه آب شهر است و آبفا به ما می‌فروشد که غیرقابل استفاده است. هزینه آب‌شیرین‌کن هم مردم پرداخت می‌کنند که دوتا از اینها خصوصی و یکی دولتی است. قیمت‌ها بالاست. جمعیت خانواده‌ها هم بالاست. یک 20لیتری آب برای دو روز مصرف می‌شود و برای این باید هزینه بالایی پرداخت کرد. گرمای این منطقه بالاست و در ماه هزینه آب این مردم بسیار بالا خواهد شد. برخی مردم توان مالی ندارند و مجبور هستند آب لوله‌کشی را مصرف می‌کنند. از سال 93 به بعد آمارهایی که دریافت کردیم، مراکز بهداشتی به‌صورت رسمی اعلام نمی‌کنند، نشان می‌دهد آمار سرطان و بیماران کلیوی و گوارشی در این منطقه بسیار زیاد شده است. نسبت به جمعیت این آمارها قابل‌تامل است و باید بررسی شود چرا این اتفاق در این منطقه رخ داده است. مسئولان می‌گویند این آب مشکل ندارد ولی خود حاضر نیستند از این آب بیاشامند. همه راه‌های قانونی را طی کردیم، حتما باید مردم اعتراض کنند و باید جاده ببندیم و کشته بدهیم تا مسئولان به داد مردم برسند؟ آبفا می‌گوید آب بیرم از دست ما خارج شده و کاری به من نداشته باشید و من مسئول توزیع آب هستم. می‌گویند انتقال آب با آب منطقه‌ای است. آب منطقه‌ای هم مسئولیت این امر را نپذیرفته است. پس مسئولیت با کدام نهاد است؟ این مردم باید اعتراض خود را در کجا بیان کنند؟ آبروی نظام برای ما اولویت است وگرنه تاکنون بارها مردم قصد داشتند به خیابان بیایند و اعتراض کنند. ما اینجا شهید دادیم و 32 شهید تقدیم این انقلاب کردیم. جانباز و ایثارگر داریم. ما نمی‌خواهیم آبروی انقلاب از بین برود. اینکه مسئولان همکاری نمی‌کنند آزاردهنده است.»
مکاتبات متعددی با مسئولان داشتیم اما کاری انجام نشد
در ادامه با محمد نوروزی، عضو شورای بخش بیرم گفت‌وگو کردیم. او هم در رابطه با مشکل آب مردم این منطقه که مدت‌هاست گریبانگیر آنها شده به «فرهیختگان» گفت: «بخش بیرم به نسبت مناطق و شهرهای همجوار درخصوص دسترسی به آب بهداشتی جزء اولین مناطقی در محدوده بود که مردم به آب لوله‌کشی دسترسی پیدا کردند. این مساله هم به اواخر دوره منحوس پهلوی و اوایل انقلاب بازمی‌گردد. وضعیت سفره‌های زیرزمینی بیرم مطلوب و آب شرب بوده یعنی علاوه‌بر اینکه آب بهداشتی بوده قابلیت شرب هم داشته است. بیرم درست در منطقه‌ای قرار گرفته است که قریب به 160-150 چاه کشاورزی وجود دارد چون شغل اکثر مردم بیرم کشاورزی است. این باعث شد برداشت‌های بی‌رویه‌ای که کشاورزان از سفره‌های زیرزمینی انجام دادند و خشکسالی‌های اخیر کشور به‌خصوص در بخش جنوب مزید بر علت شد که با بحران آب در این منطقه مواجه شدیم و تقریبا می‌توان گفت از بعد کمی و کیفی الان وضعیت آب بیرم نه‌تنها مطلوب نیست بلکه به مرز هشدار رسیده است. از سال 92 به بعد من رئیس شورا شدم یعنی دوره چهارم و پنجم افتخار خدمتگزاری به مردم را دارم، مکاتبات متعددی با مسئولان مربوطه در این خصوص انجام دادیم اما اتفاق خاصی که مطلوب بود رخ نداد. در حد کف‌شکنی چاه اقداماتی انجام می‌شد ولی آن‌طور که شایسته بود مشکلات مردم حل نمی‌شد.»
بخش خصوصی هم آب را دوبرابر قیمت به مردم می‌فروشد
عضو شورای بیرم در پایان با توجه به هزینه‌ای که مردم این منطقه جهت تهیه آب می‌پردازند، خاطرنشان کرد: «با توجه به اینکه آب لوله‌کشی آب مطلوبی نیست مردم جدا از اینکه هزینه آب مصرفی را به آبفا می‌دهند از آب‌شیرین‌کن‌های خصوصی آب خریداری می‌کنند که نسبت به مناطق همجوار ما قیمت دوبرابری دارد. این مساله را در جلسه با مدیرکل مطرح کردیم و وعده داده شد تا یک‌هفته این موضوع برطرف شود ولی اتفاقی رخ نداده است. مردم می‌گویند آب خریداری شده از آب‌شیرین‌کن‌ها کیفیت لازم را ندارد و مشکل دارد ولی با این وجود هزینه سنگین‌تر است. در تابستان 200لیتر آب 15هزار تومان به فروش می‌رسد و یک خانوار ماهی 4-3 بار باید آب تهیه کند و این قیمت حدود 100هزار تومان می‌شود و این مبلغ جدا از هزینه‌ای است که به آبفا پرداخت می‌کنند. آن‌هم مردم این منطقه که از لحاظ درآمدی اصلا وضعیت خوبی ندارند و تحت فشار هستند.»
هیچ موافقتنامه‌ای با آب منطقه‌ای فارس برای آبرسانی بیرم منعقد نشده
همان‌طور که در ابتدا گفتیم، غرض این بود تا از زبان سکنه و مسئولان منطقه‌ای با وضعیت آب در بخش بیرم در استان فارس آشنا شوید. در ادامه به بخشی از داستان‌های عجیب‌وغریبی که پیش‌روی این مردم مظلوم قرار گرفته و باعث طول کشیدن امر رسیدگی به مشکلات آنها شده است هم اشاره می‌کنیم. یکی از اصلی‌‌ترین مصائبی که مانع رسیدگی به وضعیت بیرم می‌شود و مسئولان ملی و استانی به آن اذعان دارند مساله کمبود منابع و عدم تخصیص بودجه برای رفع این مشکل است. مساله‌ای که به بهانه برای شانه خالی کردن مسئولان و جدال بین شرکت آب منطقه‌ای و آبفای فارس تبدیل شده است. در آخرین اظهارنظر در این رابطه که برخلاف ادعاهای صورت‌گرفته پیرامون تخصیص بودجه هم صورت گرفته است. حمیدرضا دهقانی، مدیرعامل سازمان آب منطقه‌ای استان فارس بیان کرد: «طرح‌های بسیاری ازجمله آبرسانی لار و لامرد و آباده ازسوی مجموعه ما انجام شد اما تاکنون هیچ نوع موافقتنامه‌ای با مجموعه آب منطقه‌ای فارس درخصوص آبرسانی بیرم منعقد نشده است. وظیفه آب منطقه‌ای فارس، سدسازی و صدور مجوز برداشت از آب سطحی و حفر چاه‌ها بوده است. براساس آنچه در اساسنامه آب و فاضلاب قیدشده، طرح‌های آبرسانی در شهرستان‌ها و شهرها برعهده ما نیست و شرکت آب منطقه‌ای فارس عهده‌دار مدیریت عرضه و تقاضای آب و ارتقای سطح آموزش، پژوهش و فناوری و بسترسازی توسعه بازار کالا و خدمات صنعت آب است. در این طرح باید ابتدا کد را از برنامه و بودجه دریافت کند. پس از دریافت کد و تامین اعتبار دستگاه بهره‌برداری آبفا با یک شرکت قراردادی منعقد می‌کند که در غیر این صورت این مسیر در ذی‌حسابی به‌عنوان کار خلاف قانون قلمداد می‌شود.»
یک غلط تایپی گره حل مشکل آب بیرم را کورتر کرد
اما از این مساله دردآورتر و قابل‌تامل‌تر یک اشتباه ساده است که باعث شد مشکل آب بیرم همچون کلاف سردرگمی برای مدت طولانی به تاخیر بیفتد. به گفته یحیی صفرنژاد، رئیس شورای اسلامی شهر بیرم ماجرا از این قرار بود که یک اشتباه تایپی در نامه استانداری فارس بودجه ۱۳ میلیارد تومانی آب منطقه بیرم را یک‌سال به عقب انداخت و از لایحه بودجه حذف کرد. طرح مطالعاتی پروژه آبخیزداری بیرم که در 6 جلد در سال‌های گذشته آماده شده بود. در سال ٩٨ به مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس تقدیم شد. با گذشت چهارماه از سال ٩٩ خبری از اجرای طرح آبخیزداری منطقه بیرم نبود که ناچار به‌همراه جمعی از مسئوان بخش بیرم برای پیگیری به شیراز مراجعه کنیم. پس از پیگیری متوجه شدیم در نامه‌ای که از طرف استانداری فارس به اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس ارسال شده، به‌دلیل اشتباه تایپی نام شهر بیرم، «دیرم» درج‌شده بود! در پاسخ ما گفته شد ما این‌طور شهری در استان فارس نداریم و به‌خاطر همین موضوع نام شهر بیرم از اعتبارات آبخیزداری استان حذف شده بود. ناچار پس از ارائه توضیحات قول دادند در مهرماه ٩٩ از اعتبارات مازاد صندوق توسعه ملی برای این طرح هزینه شود.
مشکل بیرم عدم اراده بین مسئولان استانی است
درصورتی که مردم و مسئولان بهداشتی و دانشگاه علوم‌پزشکی خبر از نامطلوب بودن آب بیرم داده‌اند و آن را مناسب شرب نمی‌دانند، برخی دیگر از مسئولان بنا به هر دلیلی طی مصاحبه‌هایی خبر از سلامت آب بیرم دادند که البته بعد از واکنش مردم منطقه و... سخنان‌شان را اصلاح کردند. از اینها که بگذریم اظهارات نماینده مردم لارستان در مجلس شورای اسلامی در رابطه با آب بیرم اهمیت مساله را بیش از پیش نشان می‌دهد. حسین حسین‌زاده به تشریح وضعیت بی‌آبی شهر بیرم پرداخت و اظهار داشت: «بیرم هم‌اکنون به‌دلیل شرایط بحرانی آب به غیزانیه دوم ایران تبدیل شده و لازم است دولتمردان توجه جدی به این موضوع داشته باشند. بیرم اکنون آب شرب ندارد و نیترات آب نیز در این منطقه بالاست اما مسئولان امر مدام به مردم این منطقه وعده و وعید می‌دهند. شهر بیرم امروز به شهر وعده‌های پوچ تبدیل شده و مسئولان از صدها مشکلی که در این شهر وجود دارد، بی‌خبر هستند. آیا دولتمردان از صدها بیمار گوارشی که دچار سرطان شده‌اند و خانواده‌های آنها که با مشکلات این بیماران دست‌وپنجه نرم می‌کنند، خبر دارند؟ آیا به‌واقع کشور ما توان ۶۰ کیلومتر لوله‌گذاری و رفع عطش آبی در غیزانیه دوم ایران را ندارد؟»
پیرو همین مساله «فرهیختگان» نیز با حسین‌زاده، گفت‌وگویی انجام داد و او در این رابطه خاطرنشان کرد: «گره کار آب بیرم در خود استان است. آب منطقه‌ای می‌گوید حل مشکل برعهده آبفا است و آبفا می‌گوید برعهده آب منطقه‌ای است و ما هم نفهمیدیم حل این مشکل از منظر حکمرانی برعهده چه نهادی است. اگر اینها اراده و اعلام کنند برای تامین بودجه ما می‌توانیم با استفاده از ظرفیت‌های مختلف به آنها کمک کنیم ولی مشکل در عدم اراده بین مسئولان استانی است. برای رفع موقت مشکل اقداماتی درحال انجام است، مثل کف‌شکنی چاه‌ها که البته این کار هم باعث می‌شود آلودگی آب بیشتر شود و بعد از مدتی هم آش همان آش است و کاسه همان کاسه! آب‌شیرین‌کن‌های خصوصی هم آنجا آب را به مردم گران می‌فروشند و مردم دارند آب را از بنزین گران‌تر می‌خرند. ماهیانه برخی خانواده‌ها تا یک‌میلیون تومان هزینه آب می‌دهند درحالی‌که اصلا توان این کار را ندارند. من روزانه پیگیر هستم و آخرین خبر این است که کف‌شکنی یکی از چاه‌ها انجام شده و چاه دوم هم درحال انجام است اما اصل کار که خط لوله 60کیلومتری است زمین مانده و هیچ اقدام عملی در این راستا انجام نشده است.»
* نویسنده: ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه