ثبات و امنیت افغانستان ارتباط مستقیمی با امنیت در کشورهای همسایه دارد به این ترتیب این کشور عملا ظرفیت دارد که اگر ثبات داشته باشد، به ثبات منطقه نیز کمک بسزایی کند. اما اگر ناامن باشد، ظرفیت را به کشورهای همسایه سرازیر خواهد کرد. در ارتباط با ایران دو مساله اصلی وجود دارد؛ یکی موضوع رادیکالهای اسلامی است که به نوعی یا با داعش یا القاعده یا گروه رادیکال طالبان ارتباط دارند که اساسا دیدگاهشان درخصوص ایران کاملا منفی است. معتقدم با این مساله باید برخورد شود، چراکه اگر گروههای رادیکال اسلامی در افغانستان در موضعی قرار گیرند که بر بعضی نواحی بهخصوص جاهایی که هممرز با ایران هستند مستقر شوند، آن وقت تاثیرات منفی امنیتی بسیاری را برای این کشور نیز به همراه خواهند داشت.
بخش دوم مساله قاچاق مواد مخدر است، همانگونه که همگان مستحضر هستید ایران، پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی در مسیر اصلی ترانزیت قاچاق به طرف بازار مصرف دنیا بهخصوص اروپا هستند که سالانه هزینههای بسیاری را هم به لحاظ انسانی در درگیریهایی میان قاچاقچیان و نیروهای انتظامی ایران و هم به لحاظ مالی در تدابیر امنیتی اتخاذ شده، در بردارد. بنابراین از ناحیه قاچاق مواد مخدر هم تحولاتی که در افغانستان پیش میآید چه مثبت و چه منفی، بر امنیت ایران نیز تاثیر خواهد گذاشت. اما تنها مساله امنیتی نیست که ایران و افغانستان را به هم پیوند میدهد، جنبههای مثبتی وجود دارد؛ ایران در بازسازی افغانستان کمکهای بسیاری کرده است و تنها کشوری بود که در قالب توافق صورتگرفته، اقدام و تعهد خود را عملیاتی کرد؛ جادههای ارتباطی و خط آهن همه در قالب کمکهایی که ایران به اقتصاد افغانستان کرده، قابل ذکر است.
بخش دیگر قضیه این است که اقتصاد و تجارت زمینه همگرایی میان ایران و افغانستان را به واسطه سابقه تاریخی مشترک و فرهنگ و زبان مشترک، افزایش میدهد. مباحث دیگری که اخیرا موجب همگرایی بیشتر میان این دو کشور شده، مساله کریدور شمال به جنوب یا اقداماتی در ارتباط با بندر چابهار و سرمایهگذاری هندوستان است که به موجب آن تجارت افغانستان و آسیای مرکزی از طریق بندر چابهار صورت خواهد پذیرفت. در واقع اکنون فضایی جدید در منطقه به وجود آمده که از این شرایط مساعد میتوان راههایی را پیدا کرد تا افغانستان از بحران امنیتی خود خارج شود و به راهحل سیاسی برسد تا شاید از این طریق دولت با طالبان یا گروههای مخالف به یک توافق یا آشتی ملی و تقسیم قدرت برسند. از طرف دیگر شرایط برای افغانستان که کشوری محروم و خشک است، مهیا شود تا بتواند از طریق بنادر ایران تجارتهای خارجی خود را انجام دهد. بنابراین زمینههای مثبت و مساعد در کنار آن زمینههای منفی امنیتی وجود دارد. در این شرایط جلالتماب صلاحالدین ربانی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی افغانستان به ایران سفر کرده تا با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران دیدار و گفتوگو کند. به نظر من مسائل مشترکی که اکنون میان ایران و افغانستان وجود دارد، شرایط داخلی جمهوری افغانستان و اینکه چگونه میتوان این کشور را از بحران نجات داد تا به یک مصالحه ملی برسد و کمک ایران به این روند با توجه به جایگاهش در منطقه و بحرانهای منطقهای که میتواند بر آینده افغانستان تاثیرگذار باشد از محورهای این گفتوگو است.
در این روزهای پرتنش خاورمیانه، این برداشت وجود دارد که اگر داعش در منطقه بهطور کامل شکست بخورد و زمینهای اشغالی عراق و سوریه را بازگرداند، آن گاه نیروهای خود را به منطقهای مانند افغانستان منتقل میکند. با توجه به اینکه همین حالا برخی از افراد آسیای مرکزی هم در کنار داعش حضور دارند و در منطقه میجنگند، قطعا این افراد به همین منطقه باز میگردند. به اعتقاد من افغانها این نگرانی را دارند که اگر چنین اتفاقی رخ دهد، علاوهبر طالبان ممکن است با داعش هم درگیری داشته باشند. در آن زمان رایزنی درباره آینده منطقه با توجه به این تحولات و تاثیر بر امنیت افغانستان از جمله موارد قابل بحث و مهم در دیدار وزرای خارجه این دو کشور است. از سوی دیگر افغانستان بهگونهای حرکت کرده که همه قدرتهای منطقهای و بینالمللی تاثیرگذار در یک جنگ نیابتی در افغانستان درگیر شدهاند، این مساله نیاز به رایزنی میان کشورها دارد، از ایران و افغانستان گرفته تا چین و روسیه که تحت تاثیر شرایط داخلی افغانستان قرار گرفتهاند.
نیاز است در یک نگاه منطقهای به افغانستان توجه شود چراکه تاثیرش بیشتر از این است که قدرتهای خارجی بخواهند پادرمیانی کنند، تجربه ثابت کرده است که آمریکا و ناتو بعد از 14 سال هیچ گام مثبتی برای امنیت پایدار برنداشتهاند و تا امنیت نباشد، توسعه امکانپذیر نیست. بنابراین یک بحث دیگر در کنار مناسبات دوجانبه ایران و افغانستان، شرایط بینالمللی افغانستان است.
شماره ۲۰۲۹ |
صفحه ۱ |
صفحه نخست
دانلود این صفحه
نیازهای افغانستان برای امنیت پایدار
پیرمحمد ملازهی تحلیلگر شبه قاره











