ترکیه چند هفتهای است با مشکل تشکیل دولت ائتلافی روبهرو است که نتیجه افت محبوبیت حزب آکپارتی، به ریاست رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری این کشور بوده است. آکپارتی – حزب عدالت و توسعه- در این مدت هنوز حاضر به تقسیم قدرت اکثریت با حزب دیگری نشده، درنتیجه تکلیف دولت این کشور روشن نیست. اما این تنها موضوعی نیست که در آنکارا درباره آن بحث میشود؛ سوالی که این روزها در تمام محافل ترکیه زمزمه میشود این است که آیا ترکیه برای تشکیل یک منطقه حائل به آنسوی مرزهای سوریه خواهد رفت؟ کوتاهترین پاسخ به این سوال این است که ترکیه قطعا نباید دست به چنین اقدامی بزند اما برای بررسی دلایل، باید علل اصلی را به دو دسته علتهای داخلی و موانع خارجی تقسیم کرد.
دلایل داخلی
مهمترین مانع داخلی در ترکیه برای دخالت در سوریه، نبود یک دولت مرکزی است که بتواند چنین تصمیمی را اتخاذ و مسئولیت آن را برعهده بگیرد. شرکای بالقوه حزب عدالت و توسعه (آکپارتی) در دولت ائتلافی آینده، دو حزب جمهوریخواه خلق و حزب حرکت ملی هستند که هر دو بنا بر انگیزههایی، با هرگونه دخالت نظامی در سوریه مخالف هستند. این دو حزب معتقدند دولت رجب طیب اردوغان را ترجیح میدهد با راه انداختن یک جنگ، شرایط ویژه کند تا با برگزاری انتخابات زودهنگام، تکلیف دولت را تعیین کند؛ جنگی که اگر به راه افتد، مذاکرات شروع نشده ائتلاف احزاب برای تشکیل دولت را با شکست مواجه میکند.
قوانین بینالملل
دخالت و حضور نظامی در خاک کشوری مستقل در قوانین بینالملل امروز باید تحت قطعنامه شورای امنیت یا به دعوت آن کشور انجام شود، در غیر این صورت میتواند به یک چالش جدی بدل شود که در حکم تجاوز و زیرپا گذاشتن قوانین بینالمللی است. از سوی دیگر اگر ترکیه بخواهد با این ادعا که منطقه حائل برای حفاظت از ارزشها و ضوابط سازمانملل لازم است و بپذیرد که تحت نظارت و حفاظت این سازمان، چنین منطقهای ایجاد شود، باید دلایل و مدارک اثبات چنین نیازی را به محافل بینالمللی ارائه دهد. حال آنکه ادعای دولت اردوغان درباره نسلکشی ترکمنها و عربها توسط کردها، بدون هیچ مدرک محکمهپسندی طرح میشود.
هدف اصلی حزب اتحاد دموکراتیک کردهاست
چشمپوشی دولت ترکیه از کشتارها و خونریزیهای داعش در مناطق مختلف سوریه و اتخاذ بیطرفی نسبت به حضور گروههایی مانند جبههالنصره که با القاعده در ارتباط است، اقدام کنونی دولت اردوغان برای دخالت در مرزهای سوریه را به مبارزه با کردها تعبیر میکند. شبکههای رسانهای وابسته به حزب عدالت و توسعه، برنامههایی با عنوان «حزب دموکراتیک کردهای سوریه خطرناکتر از داعش است» تهیه میکنند و تلاش دارند مساله کردها را مهمتر جلوه دهند. این درحالی است که موضع راکد دولت ترکیه در قبال تهاجم و محاصره شهر کوبانی در سوریه، هنوز در خاطره عمومی داخلی و بینالمللی تازه است.
دیپلماسی جهانی
به غیر از عربستان سعودی، قطر و گروهی موسوم به «ارتش آزادیبخش سوریه»، تمام کشورهای منطقه، بهخصوص ایران و عراق با چنین اقدامی از سوی آنکارا مخالف هستند و دیگر بازیگران فرامنطقهای که در شورای امنیت نیز عضو هستند مانند چین و روسیه، بهطور حتم نسبت به چنین اقدامی اعتراض خواهند کرد. از سوی دیگر ائتلاف غربی جنگ هوایی علیه داعش نیز معتقد است دخالت نظامی ترکیه در سوریه موجب پیچیدهتر شدن اوضاع در منطقهای میشود که هماکنون نیز به اندازه کافی پیچیدگی دارد.
ارتباطات کردها با آمریکا
بر کسی پوشیده نیست که دیدگاه ترکیه و آمریکا درباره کردها، تفاوت اساسی با هم دارد. ترکیه معتقد است مشکل داعش تا زمانی که دولت بشار اسد در سوریه حکومت میکند، قابل حل نیست و از سوی دیگر، دولت واشنگتن معتقد است قبل از رفع معضل داعش، نباید دولت مرکزی در سوریه سرنگون شود. آنکارا حتی پا را فراتر از این نیز میگذارد و آمریکا را متهم به حمایت از تشکیل یک دولت کرد در سوریه میکند. یکی از دیپلماتهای غربی حاضر در آنکارا در این باره گفت: «اوباما تنها نیروی قابل اعتماد میان مبارزان سوریه را کردها میداند و حتی وابستگی و نیاز اوباما به کردها بیشتر از نیازها و توقعات کردها نسبت به آمریکاست.»
سنگینی تاریخ
ترکیه ثابت کرده است در طول تاریخ معاصر خود، در زمینه توزیع امکانات و ایجاد برابری در داخل کشور خود ضعف زیادی دارد و الگوهای توسعه خود را نیز نمیتواند بهطور کامل اجرا کند. در طول دهه 90 میلادی اولویت دولت این کشور، مبارزه با پکک و جلوگیری از تشکیل یک دولت خودمختار کرد در عراق بود و امروز نیز سیاستهای اشتباه ترکیه در قبال سوریه و کردهای این کشور نشان میدهد آنکارا از وزن کافی برای پیشبرد سیاستهای خود برخوردار نیست.
منطق نظامی
فرماندهی نیروهای مسلح ترکیه در دست تغییر و بازبینی است و در چنین وضعیتی، فرماندهان نظامی در جلسات غیررسمی گفتهاند هیچ قصدی برای یک دخالت نظامی خارجی ندارند.
نیروهای مسلح سوری
منطقهای که ترکیه برای تشکیل منطقه حائل انتخاب کرده است، جغرافیایی است که در آن 15 گروه مسلح سوری حضور دارند و تقریبا اغلب آنها از ترکها با روی باز استقبال نمیکنند و چنین حضور نظامی را برنمیتابند، در نتیجه پیشروی نظامی و اعزام سرباز به این مناطق برای آنکارا آسان نخواهد بود. با توجه به این عوامل، هرگونه حضور نظامی ترکیه در خاک سوریه تنها یک ماجراجویی بیعقل و منطق خواهد بود که نتایج دردناک، سریع و جدیای برای این کشور بههمراه خواهد داشت. این وضعیت، نیاز مبرم و فوری به تشکیل یک دولت ائتلافی را دوچندان میکند تا یکبار برای همیشه چنین ماجراجوییهایی به دست فراموشی سپرده شود.
* رئیس انجمن خبرنگاران بینالملل ترکیه
منبع: رادیکال