زمانی که شعلههای آتش بخش عظیمی از جنگلهای کشور را فرا گرفت، جرقهای در سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری زده شد تا با استفاده از فناوریهای جدید برای اطفای حریق آتشهایی که بیرحمانه زبانه میکشند و نفس طبیعت را از بین میبرند اقدام کنند. هر چند به گفته مسئولان این سازمان، یگان حفاظت در کنترل و خاموش کردن آتش جنگلها موفق عمل کرده اما همکاری دستگاههای دیگر و البته نیروهای مردمی هم در این موفقیت بیتاثیر نبوده است. حال اینکه این فناوریهای جدید چگونه میتوانند به بهبود خدماترسانی به منابع طبیعی کشور کمک کنند موضوعی است که ناصر مقدسی، قائممقام یگان حفاظت از جنگلها، مراتع و آبخیزداری به آن اشاره میکند و میگوید: «قرار است با همکاری سازمان هوا فضا و بهرهگیری از فناوریهای نوین مانند سنجش از دور برای اطفای حریق اقدام شود.» البته مقدسی تنها به بیان این موضوع اکتفا نمیکند و با وجود هزار و 800 نیروی کارآمد از تقویت یگان حفاظت و ارسال لایحه ارتقای حفاظت منابع طبیعی از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی خبر میدهد.
از سوی دیگر قاسم سبزعلی، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور آبان 1393 از پرداخت جریمه و یک سال حبس برای آتشسوزیهایی که به صورت غیرعمد اتفاق میافتد، سخن گفت اما از جریمههای سنگینتر یا حبسهای طولانیتر برای افرادی که به عمد باعث آتشسوزیها در جنگلها و مراتع میشوند حرفی نزد. او تنها به اعلام این خبر که با متصرفان عرصههای جنگلی و تغییر کاربریها بهطور جدی برخورد خواهد شد، اکتفا کرد و تغییر کاربریها را نیز منوط به هماهنگی لازم بین دستگاههای امور اراضی جهاد کشاورزی، آب منطقهای، برق منطقهای، بنیاد مسکن و شهرداری دانست.
اختلافات قبیلهای عامل آتشسوزی
در حالی که تمام کارشناسان و دستاندرکاران سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری علتهای مختلفی چون خشکسالی، افزایش دما، خشک شدن بستر جنگلها و مراتع و عوامل انسانی را از دلایل مهم آتشسوزی جنگلهای کشور میدانند، خدا کرم جلالی، رئیس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری عمده علت آتشسوزیهای اخیر را بیاحتیاطی و اختلافات قومی و قبیلهای در استانها میداند و میگوید: «گاهی بیاحتیاطی و حتی آتش یک نخ سیگار میتواند باعث آتش گرفتن بخشی از جنگل یا مرتع شود.» اما او درباره اینکه بهطور دقیق چه اختلافاتی دامنه آتش در استانها را شعلهورتر میکند، چیزی نگفت.
بودجه ناکافی آتش بیرحم
دو ارگان سازمان حفاظت محیطزیست و سازمان جنگلها، مراتع و محیطزیست که وظیفه محافظت از منابع طبیعی کشور را دارند معتقدند که بضاعت و امکانات دولتی برای حفاظت و خاموش کردن آتش در عرصههای طبیعی کشور کافی نیست، البته دولت افزایش امکانات و تجهیزات اطفای حریق را در دستور کار خود قرار داده است اما در حال حاضر امکانات پاسخگوی اتفاقات اخیر نیست. گویا قرار است امسال تعدادی از خودروهای آتشنشان برای اطفای حریق در عرصههای جنگلی و طبیعی به استانهای کشور تحویل داده شود. از سوی دیگر چشم امید این مسئولان به مجلسیها است و از نمایندگان مردم میخواهند در اعتبارات مدیریت اطفای حریق بازنگری کنند.
سازمان جنگلها به اندازه کافی ابزار دارد
یکی از نکاتی که مسئولان سازمان جنگلها پس از آتشسوزیهای اخیر بارها از آن سخن گفتند کمبود امکانات و نیروی انسانی است که مهرداد بائوجلاهوتی، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی درباره این موضوع به فرهیختگان میگوید: «متاسفانه 50 درصد از آتشسوزیهایی که در مراتع و جنگلهای کشور اتفاق میافتد عمدی است و مناطق آتش گرفته پس از مدتی آرامآرام ساماندهی شده و در قالب پروژههای عمرانی به وزارتخانههای مختلف داده میشود.»
او با اشاره به اینکه سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری بعد از این همه سال فعالیت و داشتن امکانات نباید عنوان کند که امکانات و تجهیزات ندارد، میافزاید: «مردمی که در اطراف این مناطق زندگی میکنند بهترین ابزار برای کمک کردن در اطفای حریق هستند، از این رو سازمان میتواند با آموزش و در اختیار گذاشتن امکانات اولیه از این پتانسیلها در منطقه استفاده کنند.»
این عضو فراکسیون محیطزیست تاکید میکند: «80 درصد اطفای حریق جنگلها و مراتع توسط همین مردم انجام شده است و متاسفانه هیچ نمایندهای از سازمان جنگلها در این آتشسوزیها حضور نداشت زیرا ساکنان منطقه نخستین کسانی هستند که از بروز این اتفاقات آگاه میشوند و به موقع اقدام میکنند.»
نماینده مردم شهر لنگرود در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه فراکسیون محیطزیست تمام تلاش خود را برای مقابله با آتشسوزیها خواهد کرد، میگوید: «مسئولان و مدیران سازمان جنگلها و محیطزیست میتوانند مشکلات خود را در فراکسیون مطرح کنند و بیشک اعضا هم بودجه و امکانات بیشتر را در اختیار آنان قرار خواهند داد اما تاکنون هیچ قدمی از سوی آنان برای رفع این مشکلات برداشته نشده است.»
وضعیت کنونی مراتع و جنگلها آنقدر حاد و بحرانی است که نباید تصمیمگیری درست برای ساماندهی این اماکن مهم و سرنوشتساز کشور قربانی کشاکش نبود بودجه و امکانات یا اختلافنظر مدیران شود، از این رو مسئولان متولی و نمایندگان مجلس باید دست به دست هم دهند و با ایجاد شرایط مناسب و ضروری هرچه زودتر شرایط کشور را از وضعیت بحرانی خارج کنند.
آمار آتشسوزی جنگلها در سال 94
استان نام جنگل وسعت آتشسوزی علت
کهگیلویه و بویراحمد دنا 20 هکتار نیروی انسانی، خشکسالی و وزش باد
مازندران کجور نوشهر 10 هکتار نیروی انسانی و وزش باد
ایلام شلم 9 هکتار نیروی انسانی و خشک بودن علفها
ایلام بلوط 100 هکتار خشکسالی و نیروی انسانی
گرگان گرگان 9 هکتار نیروی انسانی و وزش باد
گلستان گلستان 17 هکتار افزایش دما و نیروی انسانی
بوشهر پارک جنگلی 5 هکتار نیروی انسانی
مازندران بهشهر 3 هکتار نیروی انسانی و خشکسالی
کردستان منابع طبیعی آبیدر 50 هکتار نیروی انسانی، افزایش دما و وزش باد
مازندران کلاردشت 10 هکتار خشکسالی و افزایش دما
کرمانشاه بیستون 50 هکتار نیروی انسانی و افزایش دما
گلستان گلستان 22 هکتار افزایش دما، وزش باد و نیروی انسانی
یاسوج کوه خامی 15 هکتار بیتوجهی گردشگران و غفلت کشاورزان
لرستان پلدختر 87 هکتار عامل انسانی
لرستان کوه چارتا 7 هکتار اختلافات مردم بر سر چراگاهها