سیدمهدی طالبی، پژوهشگر حوزه بینالملل: ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه روز گذشته (چهارشنبه ۲۳ مهر ۱۴۰۴، ۱۵ اکتبر ۲۰۲۵) در کاخ کرملین شهر مسکو میزبان احمد الشرع ملقب به ابومحمد الجولانی از رهبران سابق داعش و القاعده بود که هماکنون حکومت سوریه را در اختیار دارد.
پیش از این و در ۹ مرداد (۳۱ جولای ۲۰۲۵) اسعد شیبانی، وزیر خارجه حکومت جولانی به مسکو سفر کرده و با پوتین دیدار داشت. روسها کمتر از یک سال پس از سقوط حکومت بشار اسد، رئیسجمهور سوریه که متحد اصلی آنها به حساب میآمد، به مراحل پیشرفتهای در بازسازی رابطه خود با حکومت جایگزین رسیدهاند.
نکات
برای درک نوع روابط میان روسیه و حکومت جولانی باید به بررسی توازن قوا در سوریه، منطقه و جهان پرداخت و همزمان اولویتبندیهای این دو را در نظر گرفت.
1- جولانی میداند روسها به مدت چندین دهه در حوزههای اقتصادی، سیاسی و نظامی فعالیت داشته و طرف برتر بودهاند. این نفوذ دارای دنبالههایی بوده و بهسادگی قابل حذف نیست؛ چه اینکه حکومت جدید نیازی به حذف کامل ندارد.
2- امروز ترکیه در شمال، روسیه در غرب، آمریکا در شرق و رژیم صهیونی در جنوب سوریه دارای حضور مستقیم نظامی، شبهنظامیان و جمعیت وابسته هستند. ترکیه علاوه بر استقرار ۵ تا ۱۰ هزار نیرو در شمال، در قالب گروه تروریستی موسوم به «ارتش ملی سوریه» دارای ۸۰ هزار فرد مسلح است. جمعیت تجمعکرده در ادلب و حلب که در دوران اسد از مناطق پاکسازیشده تحت کنترل مخالفان به شمال میرفتند، قاعده جمعیتی نفوذ آنکارا را تشکیل میدهند. آمریکا ۲ هزار نیرو به همراه تجهیزات قابلتوجه در شرق سوریه مستقر کرده و در قالب مزدور، از گروه سوریه دموکراتیک پشتیبانی میکند که ۱۰۰ هزار نیرو در اختیار دارد. رژیم صهیونی با هزاران نیرو وارد جنوب سوریه شده و با گروههای شبهنظامی دروزی همکاری دارد که تعداد نفرات آنها به بیش از ۱۰ هزار نفر میرسد. در ساحل و در غرب سوریه، روسها یک پایگاه هوایی در استان لاذقیه و یک پایگاه دریایی در استان طرطوس دارند که با زیرساختهای قابلتوجه همچنان میزبان تجهیزات نظامی پیشرفته و هزاران پرسنل هستند. روسها به طور بالقوه قادر به ساماندهی قوای محلی از ارتشیها و علویها هستند. جولانی تنها با روسیه روبهرو نیست و با مزدوران آمریکا در شرق و جداییطلبان دروزی در جنوب جنگیده است. جولانی در این مدت درگیری با سه دولت در خاک خود را تجربه کرده است. درگیری با شبهنظامیان کردی مزدور آمریکا، درگیری با شبهنظامیان دروزی مزدور رژیم صهیونی و زد و خورد با نظامیان روس در حین گشتزنی جزو این موارد هستند. گرچه قوای جولانی هیچگونه تحرکی علیه رژیم صهیونی نداشته اما بارها مورد حمله تلآویو قرار گرفتهاند. این وقایع نشان میدهند جولانی نه میخواهد و نه میتواند قوای خارجی مستقر در خاک سوریه را مجبور به خروج کرده و مزدورانشان را سرکوب کند.
3- قوای ترکیه در شمال در مجاورت خاک این کشور قرار دارند، نیروهای آمریکایی از طریق پایگاههای این کشور در عراق و اردن پشتیبانی میشوند و نیروهای رژیم صهیونی در جنوب به سرزمینهای اشغالی متصل هستند. تدارکاترسانی این سه دولت از قوا و مزدورانشان به شکل زمینی و هوایی است. در این میان روسها دسترسی زمینی ندارند؛ اما از مسیر دریایی و هوایی از پایگاهشان حمایت میکنند. ترکیه، رژیم صهیونی و بهنوعی آمریکا به سوریه اتصال سرزمینی دارند، اما روسیه فاقد این ویژگی است. مسکو از پایگاههای دریاییاش در دریای سیاه یا امکانات خود در لیبی به سوریه دسترسی دارد.
4- درحال حاضر آنچه حکومت جولانی را تهدید میکند، رژیم صهیونی است. ترکیه حامی است، دولتهای عربی حاشیه جنوبی خلیجفارس آن را پذیرفتهاند، آمریکا پشتیبانی کرده و روسها نظارهگر فعال هستند. در این میان دروزیها در جنوب و حومه پایتخت مستقرند و در جمع با قوای صهیونیست که آنها نیز موقعیت مشابهی یافتهاند، دمشق را تهدید میکنند. از سوی دیگر رژیم صهیونی قائل به خلع سلاح سوریه بوده و احتمال دارد برای پیشبرد سیاست گسترش جنگ، سوریه را طعمه کند. مهم آن که تلآویو قائل به سیاست ترور بوده و علاوه بر ترور رهبران مقاومت در طول جنگ طوفان الاقصی، نجیب میقاتی، نخستوزیر سابق که به عربستان سعودی نزدیک بود و همچنین جولانی و مرهف ابوقصره وزیردفاعش را به همراه چندی دیگر از مقامات را تهدید به ترور کرده است. در چنین شرایطی دمشق ظرفیتی برای تمرکز بر روسیه ندارد.
5- روسیه و موقعیت پایگاههایش قابل دفاع هستند. مسکو همزمان با بهرهگیری از گرفتاری جولانی به پروندههای دیگر از جمله در جنوب، دارای ظرفیت مناسبی در مناطق ساحلی غرب است. روسها از پایگاههای مستحکمی برخوردارند و در مناطقی مستقرند که علویها در آنها اکثریت دارند. اگر مسکو تصمیم به افزایش نیروها و ادوات در دو پایگاهش گرفته و به دنبال سازماندهی و مسلح کردن علویها برود، کار جولانی دشوار خواهد شد.
6- انطباق جولانی با حضور روسها علاوه بر اولویت و تمرکز بر خطر رژیم صهیونی و دشواری نبرد با قوای روسیه دلایل دیگری هم دارد. ترکیه روابط گستردهای با روسیه داشته و نمیخواهد این کشور را به صورت غیرضروری خشمگین کند. ترکیه خواهان سقوط اسد و تسلط بر دمشق بود که حاصل شدهاند. جولانی در شرایط حضور قوای متکثر خارجی و داخلی و ناتوانی از کاستن آنها، به روسیه به چشم وزنه متعادلکننده نگاه میکند. عامل دیگر عدم تحریک روسیه است تا این کشور با تمام ظرفیت و آشکارا برای براندازی حکومت جدید برنامهریزی نکند. از سوی دیگر جولانی قصد دارد در ازای ادامه فعالیت پایگاههای نظامی روسیه از این کشور کمکهای اقتصادی در قالب منابع مالی، سوخت و محصولات کشاورزی دریافت کند.
7- تنها پایگاههای برونمرزی مستقل روسیه و تنها نقطه حضور این کشور در مدیترانه، سوریه است. از این رو مسکو گرچه قادر به هزینه برای حفظ اسد نبود؛ اما احساس میکند قادر است فضایی برای حفظ این دارایی شکل دهد. باید توجه داشت اگر روسیه، سوریه را ترک کند، عملاً از غرب آسیا خارج شده و به یک قدرت منطقهای در اروپا و شرق آن تقلیل مییابد.
8- حضور جولانی و پیش از او اسعد شیبانی در مسکو و دیدارهایشان با پوتین، در افکار عمومی به روسها کمک میکند تبلیغ کنند در سوریه شکست نخوردهاند.
9- جولانی نهتنها در برابر روسیه بلکه تاحدی لحن خود نسبت به ایران را هم تغییر داده است. او به مقاومت نزدیک نشده ولی در ظاهر کمتر ابراز دشمنی میکند؛ هرچند بر پیگیری سیاستهایش مصمم است. وزیرخارجه جولانی در سفر چند روز قبل به لبنان با نبیه بری، رئیس شیعه مذهب پارلمان دیدار نکرد تا بر نادیده گرفتن شیعیان تأکید کند. با این حال چنین اقدامی محدود به نیروهای سیاسی شیعه در شام بوده است. جلسات مقامات دولتی با رهبران شیعه سوریه و ایجاد روابط با دولت سودانی در عراق، همراه با واردنشدن به تنش لفظی عمیق با ایران حکایت از نیاز جولانی به آرامش و البته پیروی از دیکتههای ترکیه دارد.
10- ترکیه و جولانی نظارهکننده تحولات پویا در منطقهاند. حکومت مرکزی یمن مستقر در صنعا سیاستهایش را در همسویی با ایران، چین و روسیه تنظیم کرده و حمایتهایی را دریافت میکند. آنها در حال مشاهده ارسال کمکها از چین و روسیه برای بازسازی و ارتقای توان نظامی ایران پس از جنگ ۱۲ روزهاند، اقدامی که در تقابل با حمایت گسترده غرب از رژیم صهیونی انجام میشود تا جایی که باعث بروز اختلافات در روابط تلآویو و پکن شده است. جولانی قرار بود سوریه را به سرپلی برای تحرکات غرب در منطقه تبدیل کند و حال نیز در همین مسیر گام برمیدارد؛ اما با درک واکنشهای طرف مقابل، اندکی محتاط شده است.
11- روسیه برای حفظ سوریه از خاندان اسد عبور کرد. در همین راستا پوتین طی دیدار با جولانی به رابطه ۸۰ ساله مسکو با دمشق اشاره کرده است.
.gif?v=0)
