محمدحسین سلطانی، خبرنگار: در اتاق بسته می‌شود. جلسه محرمانه است. نمایشگر را روشن می‌کنند و فیلم‌های فجر یکی‌یکی پخش می‌شوند. بیرون از این اتاق چشم هزاران نفر از بازیگران، کارگردان‌ها و تیم‌های تولید به این اتاق است چون سیمرغ‌ها از این اتاق به پرواز درمی‌آیند. 6 نفر مقابل صفحه نمایش قرار گرفته‌اند و نکته‌برداری می‌کنند، اینکه چرا تعداد نفرات داوران باید 6 نفر باشد را کسی نمی‌داند. از کجا معلوم شاید شش عدد مقدسی است! البته در ابتدای جشنواره این عدد مانند ده سال اخیر به 7 می‌رسید اما با خروج بهرام رادان این عدد به شش تقلیل پیدا کرد.  پس از پخش فیلم‌ها جلسات شور آغاز می‌شود. با دیدن فیلم‌ها  ساز داوران کوک شده است و آماده‌اند تا ساز مخالف و موافق جمع را بنوازند. بحث‌ها که آغاز می‌شود درجه التهاب به نقطه جوش می‌رسد. تعارض تعلقات خاطر داوران و سلایق شخصی آن‌ها دائماً آن‌ها را در نقطه کشمکش نگه می‌دارد، بالاخره نقل هنر است و جنس عینک‌ها هم متفاوت. به هر حال این سازهای ناکوک در جلسات مختلف کوک می‌شوند و حاصلش می‌شود لیستی که تا چند هفته پس از اختتامیه هم اسامی برندگان روی آن، محل بحث محافل رسانه‌‌ای و هنری‌ است.
در 10 سال اخیر هر زمان ترکیب هیئت داوران منتشر شده، اظهارات مختلفی از طرف طیف‌های مختلف دخیل در سینمای ایران گفته می‌شود. برخی ترکیب داوران را تحسین می‌کنند و برخی هم مخالف‌خوان می‌شوند و علیه هیئت داوران و انتخاب‌هایشان شمشیر تیز می‌کنند.

اتهامات سیاسی یا زدوخورد فیزیکی
بعد از آنکه در جشنواره سی‌وپنجم، «ماجرای نیمروز» مهدویان سه سیمرغ بیشتر نبرد، بهروز افخمی در گفت‌وگویی که با حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی داشت به این موضوع اشاره کرد و گفت برخی از داوران جشنواره چون از بحث ممنوع‌الورود شدن‌شان به کشورهای دیگر می‌ترسیدند به این فیلم توجه نکردند. همین بحث‌ها در جشنواره‌های بعدی هم ادامه داشت. هیئت انتخاب پس از آنکه نتایج جشنواره منتشر می‌شد، از روی سن جشنواره تا دو یا سه ماه بعد از اعلام برترین‌ها در مظن اتهام قرار می‌گرفتند. حتی در برخی از دوره‌های جشنواره هم اخباری مبنی بر درگیری فیزیکی در فجر مطرح شد که البته از سوی برگزارکنندگان جشنواره قویاً رد شد. این حواشی به‌خصوص در فجر چهلم به‌صورت پررنگ مطرح شد که البته از سوی نقاش‌زاده این ادعا مطلقاً دروغ خوانده شد. اعتراض به مدل انتخاب داوران و ترکیب داوران واقعا امر جدیدی نیست، البته باید به این نکته توجه کرد که در جشنواره امسال تا این لحظه ابهامات و سروصداها کمتر بوده و به نظر می‌رسد تیم انتخاب‌شده توانسته رضایت طیف‌های مختلف سینماگران را جلب کند. البته همه می‌دانیم که این خوش‌استقبالی به‌راحتی می‌تواند با بدرقه‌ای بد در اختتامیه همراه شود.

زنان تنها یک رای دارند مگر خلافش ثابت شود
اگر بخواهیم حضور زنان را در 10 سال اخیر فجر بررسی کنیم، زنان به جز جشنواره سی‌وهفتم در باقی جشنواره‌های چند سال اخیر یا نماینده‌ای نداشتند یا تنها یک نماینده داشتند.  این عدد یک یا صفر نشان می‌دهد که در ترکیب داوران جشنواره، مسئولان برگزاری دائما عدد یک را برای داوران زن کنار گذاشته‌اند؛ عددی که معلوم نیست از کجا انتخاب شده و دلیلش چیست. تنها جشنواره‌ای که از این عادت یک یا هیچ پیروی نکرد، فجر سی‌وهفتم بود که با حضور پوران درخشنده و ریما رامین‌فر در جشنواره آن سال اتفاق مهم و نادری را رقم زد و دو داور خانم را در میان هفت داور معرفی کرد. با این حال دو دوره چهل و چهل‌ویکم هم بدون حضور زنان در هیئت داوران برگزار شد که این اتفاق هم در نوع خود متفاوت بود اما فجر امسال که تنها یک کارگردان زن دارد، با یک داور زن هم پیش می‌رود و از این حیث یکی از مردانه‌ترین جشنواره‌ها در سال‌های اخیر محسوب می‌شود. جشنواره‌ای که حتی در فهرست نویسندگان فیلمنامه و تهیه‌کنندگان آن هم کمتر زنان به چشم می‌‌آیند.

سلامی دوباره به پیرمرد‌ها
جشنواره امسال با میانگین سنی 64.5 مسن‌ترین فجر 10 سال اخیر است. پیش از این فجر سی‌وپنجم، سی‌وششم و چهل‌ودوم با میانگین 61 سال سن به‌عنوان سن‌وسال‌دارترین جشنواره‌های چند سال اخیر شناخته می‌شدند اما فجر امسال با حضور کمال تبریزی متولد ۱۳۳۸ (65 ساله)‌، رضا درستکار متولد ۱۳۴۵ (۵۸ ساله)،  علیرضا رئیسیان متولد ۱۳۳۴ (69 ساله)‌، علیرضا زرین‌دست متولد ۱۳۲۴ (79 ساله)‌، عزت‌الله ضرغامی متولد ۱۳۳۸ (65 ساله) و مستانه مهاجر  متولد ۱۳۵۳ (۵۰ ساله) رکوردی را ثبت کرده که اختلافی دوساله با جشنواره‌های قبلی دارد. با این حال در فجر امسال مستانه مهاجر به‌عنوان چهره‌ای جوان شناخته می‌شود، البته او با رکورددار جوان‌ترین داور زن فجر در 10 سال اخیر فاصله‌ای معنادار دارد. ساره بیات و محمود رضوی با حضور در جشنواره‌ها سی‌ونهم و چهل‌ویکم به‌عنوان جوان‌ترین داوران ادوار جشنواره محسوب می‌شوند. ساره بیات در فجر سی‌ونهم – که لقب جوان‌ترین هیئت داوران 10 سال خیر هم به دوش می‌کشد- با 41 سال سن داور شد و محمود رضوی در فجر چهل‌ویکم با 42 سال سن در کسوت داوری قرار گرفت. هنوز مشخص نیست چه زمانی قرار است برگزارکنندگان جشنواره به سینماگران جوان‌تر هم برای ورود به عرصه داوری اعتماد کنند اما آنچه مسلم است در فجر چهل‌وسوم از این خبرها نیست.
با گذشتن از اسامی جوان‌ها باید مروری بر کهنه‌کارترین داوران در 10 سال اخیر هم داشته باشیم. اگر بخواهیم مسن‌های جشنواره امسال و سال‌های گذشته را هم بررسی کنیم باید نام مهدی فخیم‌زاده را ببریم. فخیم‌زاده با 81 سال عنوان مسن‌ترین داور فجر را بر عهده می‌گیرد و به‌عنوان تنها هشتاد ساله حاضر در هیئت داوران فجر از این حیث رکورددار محسوب می‌شود. پس از او زرین‌دست، محمد بزرگ‌نیا و مرحوم سعید راد از دیگر داوران سن‌وسال‌دار جشنواره محسوب می‌شوند. زرین‌دست با 78 سال سن در جشنواره امسال، مسن‌ترین داور است و پس از او علیرضا رئیسیان با 69 سال سن  به‌عنوان مسن‌ترین داور به حساب می‌آید.

انیمیشن کجاست؟ 
بهمن سال 1395 تیم تولید شاهزاده رومی با کار جدیدی به نام «فیلشاه» به جشنواره سی‌وششم آمده بودند. با آنکه در سال‌های اخیر، دیگر انیمیشن‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های جشنواره تبدیل شده‌اند، اما آن سال بی‌توجهی به «فیلشاه» در داوری‌ها و ندیدن آن بسیار چشمگیر بود، به‌صورتی‌که رسول صدرعاملی یکی از داوران جشنواره سی‌وششم درباره این انیمیشن‌ها گفت: «هیئت داوران انیمیشن‌ها را ندیده است.» اما بعد از جشنواره دوباره گفت‌وگویی کرد و گفت از حرف‌هایش برداشت‌های اشتباه شده است و افزود: «فیلم‌ها دیده نشده‌اند نه از این جهت که در هیئت داوری به نمایش درنیامدند بلکه به دلیل سیاست‌های غلط شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر و تاکید دبیر جشنواره روی این سیاست‌ها، این فیلم‌ها آن‌گونه که شایسته‌شان هست، دیده نشدند.»
ماجرای بی‌توجهی به انیمیشن فقط به جشنواره سی‌وششم محدود نمی‌شود، اگر بخواهیم قصه پرغصه انیمیشن در فجر را باز کنیم، یکی از بخش‌هایی که می‌توان داستان را از آنجا شروع کرد، هیئت داوران است. در 10 سال اخیر انیمیشن تنها یک نماینده در میان هیئت داوران داشته و این یعنی چهار انیمیشنی که به صورت هر ساله روی پرده‌های کاخ جشنواره می‌روند، هیچ نماینده متخصصی را در میان هیات داوران نداشتند به جز بهرام عظیمی در فجر چهل‌ودوم. 
البته ماجرا تنها به انیمیشن هم خلاصه نمی‌شود و درباره مستند هم همین ماجرا صدق می‌کند. در ده سال اخیر فجر هیچ نماینده تمام و کمالی از سینمای مستند در میان هیات داوران نبوده. عدم توجه به بخش‌های دیگر فجر مانند مستند و انیمیشن باعث می‌شود، عملا توجه‌ها به این دست آثار کمتر شود و عملا پرداختند به این دست آثار در فجر در حاشیه قرار بگیرد. اتفاقی که در فجر 43 هم شاهد آن هستیم تداوم نبود نماینده برای این دو بخش در هیات داوران است که به نظر می‌رسد باز هم انیمیشن و مستند، به‌عنوان بخش‌های حاشیه‌ای فجر، مورد بررسی قرار بگیرند.