سارا طاهری- ثمین قیصری، گروه دانشگاه: توسعه علم و دستیابی به فناوری برای ارتقای جایگاه علمی کشور در جهان و کسب ثروت برای بهبود وضع زندگی مردم و حل مسائل جامعه قطعاً مرهون مطالعه و پژوهش دانشمندان، نخبگان، محققان و فناوران دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی است. دانشگاه آزاد هم جزء دانشگا‌ه‌هایی است که در سال‌های اخیر در این مسیر سرمایه‌گذاری کرده و تلاش دارد عظیم فناورانه و نوآورانه علمی خود را به جامعه و بخش صنعت معرفی کند تا بیش از پیش از این توان دانشگاهی و علمی استفاده شود؛ چراکه صنعت با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های آزمایشگاهی و تجهیزاتی موجود در این دانشگاه بیگانه بوده و اطلاع دقیقی از این توان بالقوه ندارد تا آن را به منصه ظهور برساند. در این گزارش تلاش کرده‌ایم تا به معرفی جزئیات محصولات چهار شرکت دانش‌بنیان دانشگاه آزاد بپردازیم که در ادامه می‌خوانید.
شخصی‌سازی کنترل آیوما با توجه به نیاز‌های کشور
شرکت «بهسا صنعت» از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی است؛ محمدرضا صالحی، مدیرعامل این شرکت درباره فعالیت‌های آن گفت: «در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین محصولات ما، کنترل ولو شرکت‌های آیوماست که مهندسی معکوس‌شده نمونه کنترل‌های آلمانی است. نوعی شیرصنعتی است که با تغییر میزان باز بودن دریچه عبور سیال، دبی آن را کنترل می‌کند. البته به علت نوپا بودن فعالیت شرکت در سرای نوآوری هنوز روند تولید این محصول کامل نشده و به‌اصطلاح خیلی در این امر جلو نرفتیم؛ اما نمونه اولیه کنترل ولو شرکت آیوما کامل شده و در مراحل تست نهایی‌ایم حتی یک نمونه از آن در نیروگاه شهید محمد منتظری اصفهان نیز نصب شده است. در حال تلاش برای انجام تست‌های نهایی و دریافت استاندارد‌های محصولیم تا به‌صورت جدی وارد بازی شویم.» او با توجه به کاربرد این محصول در حوزه‌های مختلف ادامه داد: «این محصول در بسیاری از صنایع ایران از جمله پتروشیمی، نفت و گاز، آب و فاضلاب و نیروگاه‌ها کاربرد دارد. در هر جایی که ماده‌ای سیال عبور می‌کند و می‌خواهیم آن را کنترل یا دبی آب را اندازه‌گیری کنیم، نیاز به یک اکچویتور برای کنترلر داریم که روی شیر‌هایی که به‌صورت دستی کار می‌کنند آن را نصب کرده و بتوانیم به اندازه‌ای که می‌خواهیم مثلاً 10 درصد، 20 درصد باز کنیم. در حال حاضر با وجود مشکلات برق به‌خصوص در ایران و نیاز بالا به توسعه نیروگاهی، این محصول می‌تواند مفید واقع شود. برای مثال در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی که در بخشی از آن از آب استفاده می‌شود، این محصول خیلی پرکاربرد است. ممکن است در هر نیروگاهی از چند صد محصول استفاده شود.» او با اشاره به تجاری‌سازی نشدن این محصول افزود: «TRL این محصول 6 است. ساختاری که در تولید محصول پیش گرفتیم با دید تولید انبوه بوده است. برای مثال در سوکت‌های آن از قالب‌های تزریق پلاستیک استفاده شده است؛ با اینکه نیازمند سرمایه‌گذاری کلان بود. قالب‌های این محصول کاملاً روی برد نصب شده و تا مرحله تجاری‌سازی محصول تنها استاندارد‌گیری و نهایی‌سازی محصول باقی مانده است.» صالحی با بیان اینکه این محصول تنها نمونه موجود در کشور است، عنوان کرد: «از آنجایی که این محصول جزء محصولات تحریمی است معمولاً از طریق کشور‌های عربی به‌صورت استوک وارد کشور می‌شود. محصولات استوک در آن کشور‌ها استفاده شده یا در انبار بوده و هنگامی که محصول جدید آمده به مزایده گذاشته شده است. شرکت‌های واردکننده ایرانی این محصولات را وارد و بعد از فرایند تمیز کردن محصولات آن را به فروش می‌رسانند. نمونه‌سازی و همسازی با اکچویتور و آیوما تا به حال نداشتیم و مختص به این محصول است.» او درخصوص برتری این محصول نسبت به محصولات وارداتی اضافه کرد: «می‌توانیم متناسب با نیاز کشور در این محصول تغییراتی انجام دهیم و نسبت به مشکلاتی که وجود دارد محصول را شخصی‌سازی کنیم. برای مثال در بعضی از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی با وجود تعریف ورودی‌های مختلف برای کنترل‌های PID که روی شیب‌های آیوما قرار دارد، نمی‌توان برتری و تقدمی تعریف کرد. به همین دلیل بعضی اوقات اکچویتور نوسان می‌دهد و به‌واسطه همان، شیر صنعتی چندصد میلیونی خراب می‌شود. کاربرد این محصول در اینجا به چشم می‌خورد که قطر لوله چند متر است و فشار زیادی در باز و بست شدن روی شیر است و می‌توانیم قابلیتی را در آن اضافه کنیم و برای ورودی آن اولویت قرار دهیم. به دلیل اینکه دانش این محصول کاملاً داخلی است می‌توانیم این مدل تغییرات را در محصول ایجاد کنیم.» مدیرعامل شرکت بهسا صنعت اظهار کرد: «در حال حاضر مشابه این محصول عموماً در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود. همچنین در صنعت آب و فاضلاب تقریباً صد‌در‌صد از آیوما استفاده می‌کنند. این محصول نیاز به کشف بازار ندارد و نیاز کشور شاید سالانه به چند هزار محصول نیز برسد. با توجه به اینکه محصول وارداتی نسبت به محصول داخلی حدوداً 100 میلیون کاهش قیمت دارد، بازار داخلی را در اختیار داریم. درصورتی‌که این محصول نهایی‌سازی شود و بتوانیم با گروه تیراژ انبوه به نیاز کشور برسیم و بتوانیم امنیت خرید خارجی بگذاریم، می‌توانیم تولید و فروش خوبی داشته باشیم. از آنجایی که معمولاً خریداران این محصول شرکت‌های دولتی‌اند و مجبور به استفاده از جنس ایرانی‌اند، اگر ثابت کنیم که این محصول کیفیت محصول خارجی را دارد، می‌تواند خروجی خوبی داشته باشد. از نظر ما کیفیت این محصول ثابت شده و قابلیت رقابت با نمونه‌های خارجی را دارد.»
بازیافت زباله‌های جامد با سیستمP. mac
حامد جعفری، عضو هیئت‌مدیره شرکت آفاق امید درباره زمینه کاری، هدف و نحوه عملکرد شرکت گفت: «شرکت آفاق امید مستقر در مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد علوم‌وتحقیقات با تکیه بر تخصص و نوآوری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های زیست‌محیطی در تلاش است تا راه‌حل‌های پیشرفتهای برای مدیریت پسماند، کاهش آلودگی و دستیابی به پایداری زیست‌محیطی ارائه دهد. این شرکت در مرکز رشد و فناوری واحد علوم‌وتحقیقات مستقر است و محصولات نوآورانه‌ای را برای پاسخ به نیاز‌های زیست‌محیطی و صنعتی توسعه داده است.» او با معرفی یکی از محصولات برجسته شرکت، درباره نحوه عملکرد محصول اضافه کرد: «یکی از محصولات برجسته این شرکت سیستم P. mac است که به‌عنوان فناوری پیشرفته پیرولیز پیوسته، راه‌حلی نوآورانه برای بازیافت زباله‌های جامد از جمله پلاستیک، لجن نفتی و لاستیک‌های فرسوده است. این سیستم با عملکرد پیوسته، مصرف انرژی کمتر و بازیافت گاز‌های خروجی توانسته نقش مهمی در بهینه‌سازی فرآیند بازیافت و کاهش آلودگی ایفا کند. ویژگی‌های سیستم P. mac عملکرد مداوم آن است که بدون نیاز به خاموشی، این سیستم بهره‌وری را افزایش داده و مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. بازیافت گاز‌های خروجی نیز یکی دیگر از ویژگی‌های سیستم است که بازگرداندن گاز‌ها به چرخه انرژی، صرفه‌جویی 30 درصدی در مصرف انرژی را به همراه دارد. تبدیل زباله‌ها به اتانول، روغن هیدروکربن با خلوص بالا و دیگر مواد قابل استفاده در صنایع است؛ همچنین سیستم P. mac با محیط زیست سازگاری داشته و بدون تولید آلودگی، راهکاری سبز و پایدار برای مدیریت زباله ارائه می‌دهد.» جعفری در رابطه با کاربرد سیستم P. mac در دیگر صنایع مختلف افزود: «سیستم P. mac با ارائه سوخت‌های جایگزین و مدیریت پایدار پسماند، تولید انرژی انجام داده و با استفاده از پالایش نفت و گاز، هیدروکربن‌های باکیفیت و مورد نیاز صنعتی ارائه می‌دهد؛ همچنین با مدیریت پسماند شهری به کاهش استفاده از دفن‌گاه‌ها کمک کرده، اقتصاد چرخه‌ای را ترویج داده، باعث کاهش هزینه‌های دفن زباله شده است و با تولید محصولات باارزش به صنایع تولیدی کشور ایران کمک می‌کند.» محصولات شرکت آفاق امید به موارد و ویژگی‌های ذکرشده ختم نمی‌شود؛ تأثیر زیست‌محیطی و اقتصادی محصولات کمک شایانی به جامعه و کشور ایران کرده است؛ او در این زمینه یادآور شد: «فناوری P. mac علاوه بر کمک به کاهش آلودگی محیط‌زیستی، زباله‌های پرخطر را به مواد باارزش اقتصادی تبدیل می‌کند و به اهداف جهانی پایداری و کاهش کربن کمک می‌کند. این محصول به دلیل توانایی در حل مشکل دفن زباله و کاهش آلودگی برای تمام کشور‌هایی که با چالش زباله و آلودگی محیط زیست مواجهند، یک گزینه صادراتی ایدئال است.» یکی دیگر از نوآوری‌های شگفت‌انگیز این شرکت کاهش کربن دی‌اکسید در صنعت نفت و گاز و تبدیل آن به اتانول است؛ جعفری درمورد قابلیت و موارد استفاده آن توضیح داد: «از دیگر نوآوری‌های برجسته و حصول دوم شرکت آفاق امید فناوری CCS+E Tech: گامی نوین در کاهش انتشار کربن است. فناوری CCS+E Tech، توسعه‌ای پیشرفته در حوزه جذب و استفاده از کربن است که راه‌حلی جامع برای مدیریت انتشار گاز‌های صنعتی، به‌ویژه در نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها ارائه می‌دهد. برخلاف سیستم‌های سنتی که تنها بر جذب دی‌اکسید کربن (CO₂) برای کاهش انتشار تمرکز دارند، CCS+E با تبدیل CO₂ جذب‌شده به محصولات باارزش، چرخه‌ای پایدار و اقتصادی ایجاد می‌کند. ویژگی‌های فناوری CCS+E، جذب و تصفیه کارآمد کربن است؛ این فناوری با کارایی بالا CO₂ را از انتشار‌های صنعتی، به‌ویژه در نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها، جذب کرده و با عملکرد بهینه در جذب کربن و تصفیه گاز‌ها تأثیرات زیست‌محیطی را کاهش داده و استاندارد‌های سخت‌گیرانه انتشار را رعایت می‌کند. قابلیت انطباق در بخش‌های صنعتی مختلف CCS+E در صنایع با انتشار بالای گاز‌های گلخانه‌ای مانند تولید برق از سوخت‌های فسیلی و پالایش پتروشیمی قابل اجرا بوده و نیاز‌های عملیاتی متنوع را پشتیبانی می‌کند و در کاربردهای مختلف، انعطاف‌پذیری و قابلیت اطمینان بالایی ارائه می‌دهد. از دیگر کاربردهای محصول، تبدیل CO₂ به محصولات باارزش است؛ این فناوری CO₂ را به محصولاتی مانند سوخت‌های سنتزی، مواد شیمیایی، مصالح ساختمانی و مواد پیشرفته کربنی مانند گرافن تبدیل می‌کند که نه‌تنها تأثیرات زیست‌محیطی را کاهش می‌دهد بلکه فرصت‌های درآمدی جدیدی برای صنایع فراهم می‌سازد. معماری مدولار این سیستم امکان یکپارچه‌سازی آسان با زیرساخت‌های موجود و مقیاس‌پذیری را فراهم می‌کند و با طراحی انعطاف‌پذیر، امکان سفارشی‌سازی و توسعه در آینده را متناسب با پیشرفتهای جدید در فناوری‌های استفاده از کربن میسر می‌سازد.»
او درباره پیشبرد پایداری و ارزش اقتصاد CCS+E تصریح کرد: «با تبدیل کربن زائد به یک دارایی انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داده و پایداری و سودآوری صنعتی را افزایش می‌دهد. این رویکرد یکپارچه از گذار به اقتصاد کم‌کربن حمایت کرده و به کسب‌وکار‌ها امکان نوآوری در عین مشارکت در اهداف زیست‌محیطی جهانی را می‌دهد. فناوری CCS+E تعهدی به مهندسی پیشرفته و توسعه پایدار را نشان می‌دهد. با توجه به جست‌وجوی جهانی صنایع برای راه‌حل‌های سبزتر این فناوری رویکردی قوی و چندمنظوره برای مدیریت کربن ارائه می‌دهد و همچنین با جذب CO₂ و تبدیل آن به منابع باارزش راه را برای دوره‌ای جدید از انرژی و مواد پایدار هموار می‌کند.»
جعفری در پایان گفت: «شرکت آفاق امید، با هدف دستیابی به آینده‌ای پایدارتر به دنبال توسعه همکاری‌های استراتژیک با نهاد‌های کلیدی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت)، وزارت نیرو و سازمان محیط زیست است. این همکاری‌ها در توسعه زیرساخت‌های انرژی، ارائه راه‌حل‌ها و فناوری‌های نوین برای کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و حمایت از فناوری‌های نوآورانه نقش اساسی ایفا می‌کند. ارتباط با نهاد‌های دولتی و خصوصی نیز به ایجاد ارزش افزوده برای کشور و بهبود خدمات زیست‌محیطی کمک خواهد کرد. ماموریت شرکت آفاق امید با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و تیمی متخصص مأموریت خود را بر حفظ محیط زیست، کاهش مصرف منابع طبیعی و توسعه انرژی‌های پاک متمرکز کرده است. هدف ما ساختن آینده‌ای سبزتر و پایدارتر برای جوامع و صنایع است.»
استفاده از فراورده‌های گیاهی با شیوه‌های نوین مؤثره‌گیری
محمدمحسن صالحی، عضو بخش فروش شرکت «آسپیان دارو» واقع در مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد اصفهان گفت: «مجموعه ما تولیدکننده فرآورده‌های گیاهی و دارای 6 گواهی ثبت اختراع است. محصولات شرکت شامل مکمل، دارو‌ها و محصولات بهداشتی‌اند. از سال 72 پژوهش‌های علمی روی محصولات شروع شده و در سال 89 تأییدیه‌های نهایی محصولات ازجمله تأییدیه‌های غذایی و سیب سلامت را دریافت کرده و محصولات روانه بازار شدند. در حال حاضر این محصولات در داروخانه‌ها موجودند.» او ادامه داد: «یکی از محصولات ما «روغن ترکیبی مفاصل» نام دارد که استخراج مواد مؤثره آن با روش نانوتکنیک انجام شده و به‌خاطر همین عمر و سرعت جذب بالایی دارد تا جایی که محصول مشابهی به این شکل و با این ادعا وجود ندارد. مهم‌ترین ویژگی که محصول ما را از سایر محصولات متمایز می‌کند؛ شیوه مؤثره‌گیری مواد و خلاقیت در تولید محصول است. برای مثال محصول دیگری که ثبت اختراع نیز شده «روغن هسته آلبالو» نام دارد. اولین مجموعه‌ای هستیم که به‌صورت مستقیم عصاره‌گیری را از خود هسته آلبالو انجام دادیم. می‌توانم بگویم این محصولات اثرگذاری خیلی خوبی داشته است.»
طراحی موتور الکترونیکی از پایه
سیدجواد میرباهوش، مدیرعامل شرکت «حمل‌و‌نقل الکترونیکی میرباهوش» مستقر در مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد لاهیجان درباره موتورسیکلت الکترونیکی گفت: «این محصول هنوز به مرحله ثبت برند و تجاری‌سازی نرسیده است و موتورسیکلت با نام دیگری به بازار عرضه خواهد شد. در حال حاضر این محصول در حال آماده شدن برای پلاک‌گذاری است. از سال 1393 روی دوچرخه الکترونیکی کار تحقیقاتی را شروع کردم. سه سال ساخت این موتور طول کشید زیرا چند طراحی دیگر نیز وجود داشت. این دومین نمونه‌ای است که ساخته و برای تست جاده و گرفتن مدارک هویتی موتور از جمله شماره تنه و پلاک‌گذاری آماده شده است. از هفته آینده برای پلاک‌گذاری اقدام‌هایی صورت خواهد گرفت اما تست تصادف این محصول باقی می‌ماند که شرایط خود را دارد. البته هیچ‌کدام از محصولات موجود در بازار تست تصادف ندارند اما وابسته به شرایط محیطی اگر توانستیم این محصول را برای تست تصادف می‌فرستیم.»
او ادامه داد: «این نمونه از پایه طراحی شده و نمونه ارتقایافته موتورسیکلت بنزینی نبوده است. از پایه به‌صورت صد‌در‌صد الکترونیک طراحی شده است. برای ساخت این موتور از موجودی بازار استفاده کردیم به‌طوری که قطعات این موتور را در گیلان ساخته و از قطعه‌ساز‌های داخلی استفاده کردیم، حتی موتور الکترونیکی آن را از کارخانه داخلی تهیه کردیم. البته در این موتور از قطعات وارداتی نیز استفاده شده که در بازار وجود دارد. کل شاسی بدنه، نقاشی، تراش‌کاری و حتی چرم‌دوزی زیر موتور نیز در گیلان انجام شده است. همچنین می‌توانیم ظاهر و توان این موتور شامل باتری و الکتروموتور را نسبت به سلیقه مشتری تغییر دهیم.» میرباهوش درباره روند تولید محصول افزود: «برخلاف بقیه محصولات که به‌صورت مستقیم وارد می‌شود و صرفاً مونتاژ آن در داخل انجام می‌شود، این محصول با همکاری حداقل 6 واحد کوچک و شرکت‌های واردکننده از پایه طراحی و ساخته شده و هر قطعه‌ای را که توانستیم در داخل تولید کردیم. به این معنا که حداقل 5 کارگاه روی ساخت آن کار کردند. درنهایت مونتاژ این موتور به علت اینکه طراحی برای ما بود در اختیار واحد لاهیجان قرار گرفت. بیشتر طراحی این محصول توسط خودمان انجام شده و هر قطعه‌ای را که مشتری بخواهد برای آن می‌سازیم. حتی می‌توانیم قطعات جدید برای آن بسازیم و روی موتور نصب کنیم.»
او با بیان اینکه این موتور با برق خانگی شارژ می‌شود، توضیح داد: «اگر در آینده زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند و برای این محصول ایستگاه ایجاد کنند، می‌توانیم از آن استفاده کنیم. این محصول می‌تواند برای افرادی که با استفاده از موتورسیکلت بنزینی روزانه مصرف سوخت بین 2 تا 3 لیتر دارند؛ جایگزین خوبی باشد. به جز آلودگی لاستیک و ترمز که همه موتور‌ها دارند آلودگی دیگری ایجاد نمی‌کند. خروجی دود ندارد و صدای آن نیز تقریباً 80 درصد از موتور‌های بنزینی کمتر است.»
میرباهوش درباره وضعیت تولید انبوه این محصول تشریح کرد: «طراحی پایه به همین صورت است و در تولید انبوه ظاهر آن تغییر زیادی نمی‌کند. عمداً این موتور به شکل ساده طراحی شده که هزینه تولید آن پایین باشد. برای مشتری نیز هزینه زیادی از بابت خرید محصول یا تعویض قطعات و تعمیر نداشته باشد. در این موتور همه قطعات محکم در نظر گرفته شده که در عین سادگی بتوان از آن به‌عنوان موتور مصرفی روزانه استفاده کرد و امکان تعویض قطعات در صورت نیاز راحت‌تر باشد.»
او درخصوص بازاریابی این محصول عنوان کرد: «هنوز برای بازاریابی اقدامی انجام ندادیم زیرا تست جاده انجام نشده و در این صورت نمی‌توانیم مشخصات را در اختیار خریداران قرار دهیم. برنامه ما برای فروش این است که با افرادی قرارداد ببندیم که به‌صورت عمده محصول را از کارخانه‌‌ها خریداری می‌کنند. باید دید بازار چه شرایطی را می‌پسندد که نسبت به آن موتور را ارتقا دهیم. می‌توانیم این موتور را ضعیف‌تر یا قوی‌تر کنیم که هر کس نسبت به سرمایه خود خریدش را انجام دهد اما سعی بر این است که این موتور مسافت پیمایش خوبی را طی کند که برای مشتری قابل قبول باشد. درواقع باید بتواند روزانه حداقل 80 کیلومتر شهری را بپیماید.
