سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی با اتکا به سرمایه عظیم انسانی و پشتوانه علمی قوی و با استناد به سند تحول و تعالی دانشگاه و برنامه راهبردی پنج‌ساله دانشگاه، در حوزه زنان و خانواده، هم در سطح خانواده بزرگ دانشگاه آزاد و هم درسطح کلان ملی تأثیرگذار است. این دانشگاه یک شبکه علمی وسیع در سراسر کشور با تعداد کثیری از زنان دانشجو، کارمند و هیئت‌علمی، محیطی رشد‌دهنده برای ارتقای دانش علمی و مهارت‌های مورد نیاز زندگی فردی و اجتماعی زنان است و تاکنون اقدامات زیادی را در این حوزه انجام داده است. از سال 1397 هم یک دفتر با عنوان «امور زنان و خانواده» در این دانشگاه تشکیل و یک گام رو به جلو در حوزه زنان برداشته شد. این دفتر که بیشتر با عنوان شورای زنان فرهیخته شناخته می‌شد در این مدت فعالیت‌های زیادی را برمبنای توجه و اصالت‌بخشی به نقش اصلی زن انجام داده است. شعار اصلی این دفتر تسهیلگری برای تحقق الگوی سوم زن در جامعه است. درواقع فعالیت اصلی دانشگاه در حوزه با همین شعار شروع شد تا الگویی به عنوان الگوی سوم برای زنان یا همان الگوی نه شرقی و نه غربی ترسیم شد تا زن هم در خانواده اثرگذار بوده و هم نقش و اثرگذاری‌های مختلفی درعرصه‌های علمی، فناوری، فرهنگی و فضای مجازی داشته باشد. در این گزارش در گفت‌وگو با عاصمه قاسمی، مشاور رئیس دانشگاه آزاد در امور زنان و خانواده به اقدامات این دانشگاه در حوزه زنان پرداخته‌ایم که از نظر می‌گذرانید.
ایجاد فضای پرورشگری توسط بانوان
عاصمه قاسمی، مشاور رئیس دانشگاه آزاد در امور زنان و خانواده درباره فعالیت‌های دانشگاه آزاد در حوزه زنان گفت: «دانشگاه آزاد با توجه به رویکرد جدید، اسناد بالادستی، سند تحول و تعالی و همچنین بیانیه تعلیم و تربیت اجتماعی که دارد یکی از حوزه‌هایی که باید برای رسیدن به اهداف اسناد بالادستی مورد توجه قرار بدهد، حوزه زنان و خانواده است، یعنی هم خود بانوان به‌عنوان افراد شاغلی که در دانشگاه نقش‌های استاد، کارکنان و نقش‌های مهم و اثرگذار را برعهده دارند و هم دانشجویان دختری که در فضای تربیت اجتماعی قرار دارند، باید مورد توجه واقع شوند.»
او در ادامه بیان کرد: «یکی از موضوعات مهمی که در حوزه زنان و خانواده کشور و دنیا وجود دارد این بوده که بانوان یک ظرفیت مهم انسانی نقش‌آفرین و اثرگذار در دانشگاه و جامعه‌اند. به همین دلیل باید مسائل، چالش‌ها و موضوعات آنها مورد توجه قرار گیرد تا به‌مرور زمان از آنها کاسته شود. درواقع دانشگاه فضایی را ایجاد کند تا بانوان بتوانند در عرصه‌های مختلف دانشگاهی رشد و ارتقا داشته باشند. به عبارتی ارتقا و رشد علمی بانوان شاغل در دانشگاه و دانشجویان دختری که قرار است در آینده جامعه و خانواده‌ها اثرگذار باشد مهم است.» قاسمی با بیان این مطلب که پرورشگری از اهداف دانشگاه است، افزود: «خانم‌های شاغل دانشگاهی که در مقام استادی و کارمندی قرار دارند می‌توانند فضای پرورشگری را به‌دلیل ویژگی‌های مادری و فطری که دارند، ایجاد کنند و اثرگذار باشند و هم دختران دانشجو به‌عنوان کسانی که در آینده جامعه اثر گذارند باید در اهداف ذکرشده مورد توجه قرار گیرند.» او با بیان این موضوع که حوزه زنان و خانواده دانشگاه فعالیتش را با شعار تسهیلگری در راستای تحقق الگوی سوم زن شروع کرد، بیان داشت: «اینکه ما بعد از انقلاب اسلامی الگویی به‌عنوان الگوی سوم برای زنان الگوی نه شرقی و نه غربی ترسیم کردیم که به‌صورت نه زن حاشیه‌نشین سنتی در خانه و نه زن مدرنی که فقط جامعه برای او مهم باشد و خانواده را نبیند، معنا شده است. ما در جهان‌بینی انقلاب اسلامی زنان را به‌گونه‌ای تعریف کرده‌ایم که این زن هم در خانواده اثرگذار است و در مرکز قرار دارد و در جامعه نیز می‌تواند نقش و اثرگذاری‌های مختلفی در عرصه‌های علمی، فناوری، فرهنگی و فضای مجازی داشته باشد.»
بیش از ۱۰۰ پایان‌نامه متقاضی انتخاب زمینه پژوهشی از برنامه علمی زنان و خانواده
دانشگاه آزاد برنامه‌های علمی متعددی را در سامانه پژوهشی خود ارائه داده تا دانشجویان در پژوهش‌های خود مسئله‌محور پیش‌روند اما جای برنامه علمی زنان و خانواده در این سامانه خالی بود و حالا این برنامه مدتی است در سامانه پژوهشیار بارگذاری شده است. مشاور رئیس دانشگاه آزاد در امور زنان و خانواده درباره این اقدام دانشگاه در حوزه زنان تصریح کرد: «برنامه علمی امور زنان و خانواده نیز را به‌صورت مفصل کار کردیم و سه چالش این برنامه روی سامانه پژوهشیار قرار گرفته و بیش از 100 رساله و پایان‌نامه متقاضی انتخاب زمینه پژوهشی از این برنامه‌اند. به عبارت بهتر به‌نوعی با برنامه علمی زنان و خانواده درصدد برآمدیم به مسائل، موضوعات و چالش‌های زنان و خانواده جهت علمی پژوهشی دهیم و بعد از یک مدت بتوانیم به‌نوعی از این تحقیقات به‌صورت کاربردی در سیاست‌گذاری‌های دانشگاه استفاده کنیم. چالش چهارم برنامه علمی نیز آماده شده و به معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی تقدیم شده و به‌زودی روی سامانه پایش بارگذاری می‌شود. به‌گفته او سه چالشی که در سامانه پژهشیار بارگذاری شده، عبارتند از: محدودیت‌ها و موانع تشکیل خانواده و ازدواج، محدودیت‌ها و موانع تحکیم و اعتلای خانواده و کاهش جمعیت. چالش چهارم نیز گسترش رویکرد فمینیستی غربی برابری جنسیتی است که به‌زودی به سه چالش قبلی اضافه می‌شود.» قاسمی همچنین تصریح کرد: «هدفمان از ارائه برنامه علمی در حوزه زنان و خانواده، کاربردی کردن و جهت‌دهی به پژوهش‌هاست تا مسائل امور زنان و خانواده را فقط در سطح اجرا نبینیم، بلکه آن را به حوزه پژوهش متصل کنیم و بتوانیم به‌صورت علمی به آنها بپردازیم.»
شعارمان تسهیلگری برای تحقق الگوی سوم زن در جامعه است
بخش دیگری از گفت‌وگوی مشاور رئیس دانشگاه آزاد در امور زنان و خانواده درباره اقدامات دانشگاه درخصوص حوزه زنان بود. او در این باره توضیح داد: «دانشگاه باید امکاناتی را ایجاد کند که اگر خانم‌ها می‌خواهند با الگوی سوم زیست کنند، شرایط رشد، ارتقا و تعالی فردی آنها فراهم شود و همچنین شرایط کاری را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که تشکیل، تقویت و تحکیم خانواده آنها نیز صورت گیرد. به همین دلیل شعار ما تسهیلگری و ایجاد زمینه برای تحقق الگوی سوم زن در میان بانوان استاد، کارمند و دانشجو دانشگاه آزاد است.» او در ادامه بیان کرد: «دانشگاه در راستای تحقق این شعار اقدامات خوبی در سطح‌های مختلف برای دانشجویان دختر، اساتید و خانواده کسانی که در دانشگاه آزاد کار می‌کنند، انجام داده است. یکی از این اقدامات بحث دستورالعمل حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است که بند‌های مختلفی دارد و نزدیک به دوسال است که اجرا می‌شود. درحالی‌که بسیاری از مکان‌های خارج از دانشگاه آزاد به‌تازگی اقدام می‌کنند تا دستورالعمل‌ها را به‌نوعی اجرا کنند.»
شبکه‌ای از بانوان شاغل در دانشگاه آزاد ایجاد شد
قاسمی با بیان اینکه شبکه‌سازی دختران دانشجو و بانوان از اقدامات دیگر دانشگاه آزاد است، توضیح داد: «شبکه‌ای از بانوان شاغل در دانشگاه آزاد یعنی اساتید خانم در واحد‌های مختلف شکل گرفته؛ شبکه خوبی از خانم‌ها که در تعامل بسیار خوبی با یکدیگر، هم مسائل و موضوعاتشان را مطرح و به‌سمت حل آن حرکت می‌کنند و هم به‌نوعی بازوی مشورتی مدیران و همچنین دفتر امور زنان و خانواده در دانشگاه است.» او در ادامه درباره شبکه‌سازی دختران دانشجو در دانشگاه گفت: «این شبکه‌سازی یک مقدار باتأخیر اما به‌صورت شبکه‌های خوبی در بعضی از واحد‌ها شکل گرفته و دختران دانشجویی که به هر دلیلی در فعالیت‌های دیگر دانشگاه حضور ندارند توانسته‌اند با ایجاد شبکه و حلقه‌های مختلفی درکنار فعالیت‌های درسی‌شان در این شبکه‌های دانشجویی در ارتباط با مسئول امور زنان و خانواده واحد فعالیت‌های مختلفی را رقم بزنند.»
مشاور رئیس دانشگاه آزاد در امور زنان و خانواده درخصوص دانشگاه حامی مادر توضیح داد: «این دانشگاه چندسال گذشته تصویب شده بود اما هیچ دستورالعملی برای ایجاد آن صادر نشده بود اما ما دستورالعمل و شاخص‌هایی را که یک واحد دانشگاهی می‌تواند داشته باشد تا حامی مادر شود، تهیه کردیم. حامی مادر یعنی دانشگاهی که بتواند به‌نوعی از دانشجویان، اساتید و کارکنان مادری که در آنجا فعالیت می‌کنند، حمایت کند. در بحث کارکنان و اساتید بسیار پیشروییم و با آن دستورالعمل جمعیتی فضا را ایجاد کردیم. اما برای دانشجویانی که مادرند؛ دستورالعمل دانشگاه حامی مادر در آخرین شورای دانشگاه سی‌سرا که داشتیم؛ در کمیسیون‌های شورای دانشگاه بررسی و بازنگری شد و درنهایت نیز در شورای دانشگاهی تصویب و ان‌شاءالله به‌زودی نیز ابلاغ می‌شود.»
تشکیل هسته‌های فکری بانوان
به‌گفته مشاور رئیس دانشگاه آزاد در امور زنان و خانواده، تشکیل هسته‌های فکری بانوان اقدام دیگری است که در واحد‌های دانشگاهی در بسیاری از واحد‌ها انجام شده است. او توضیح داد: «به عبارت بهتر مسئول امور زنان و خانواده هسته فکری تشکیل داده که این هسته غیر از شورای راهبری امور زنان و خانواده استان است. این هسته فکری درواقع بازوی مشورتی امور زنان است تا بتواند حوزه زنان و خانواده را با یک فکر و اندیشه درست و برآمده از تجربیات اساتیدی که سال‌ها در دانشگاه‌ها حضور داشتند، پیگیری کند تا بتوانند به این مسائل بپردازند.» قاسمی با بیان اینکه ما در دفتر امور زنان و خانواده هسته فکری تشکیل داده‌ایم و مرتب جلسه داریم و در حال حاضر روی این موضوع تمرکز شده توضیح داد: «روی این موضوع صحبت و گفت‌وگو می‌شود که چگونه می‌توانیم این انگیزه را در بانوان و اساتید دانشگاهی ایجاد کنیم تا به عرصه‌های فناوری و نوآوری ورود کنند و به‌نوعی بتوانند ایده‌ها و خلاقیت‌های خود را در سطح دانشگاه بروز و ظهور دهند و هم دانشگاه از آنها استفاده کنند و هم آنها بتوانند به‌نوعی خود را رشد و ارتقا دهند.»
ایجاد سرای نوآوری بانوان برای تضمین شغل و مهارت‌آموزی دختران دانشجو
اقدامات دانشگاه آزاد در حوزه زنان فقط به تشکیل هسته‌های فکری یا بارگذاری برنامه علمی در این حوزه روی سامانه پژوهشیار و... ختم نشده است. کار دیگری که دفتر امور زنان و خانواده در یک سال گذشته پیگیری کرده، ایجاد سرا‌های نوآوری بانوان بوده است. قاسمی درباره این اقدام دانشگاه آزاد گفت: «پیگیری برای ایجاد این سراها از یک سال گذشته آغاز شده و طرح‌های متعددی بررسی و به اداره کل سرا‌های نوآوری دانشگاه، پارک علم‌وفناوری و معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه ارائه شده است. درواقع درصددیم سرای نوآوری دانشگاه جایی باشد که ایده و خلاقیت بانوانی را که فناور و نوآورند رشد دهند و از سوی دیگر کمک کنند این ایده پرورش داده شود. همچنین از مهارت‌های افرادی که در دانشگاه حضور دارند در این سرا‌های نوآوری استفاده خواهد شد.» مشاور رئیس دانشگاه آزاد در امور زنان و خانواده تصریح کرد: «سرای نوآوری به‌نوعی در اشتغال دانشجویان دختر کمک و مهارت‌ها را با جامعه، صنعت و اقتصاد متصل می‌کند و همچنین می‌تواند مهارت‌آموزی کند. ما مجموعه گسترده‌ای را دیدیم که سرای نوآوری بانوان جایی باشد تا در عین حال که مانند دیگر سرا‌های نوآوری همه اجزای سرای نوآوری ازجمله شرکت‌های دانش بنیان، شتابدهنده، هسته‌ها و... را دارد، فضایی باشد تا بانوان به هر شکلی که می‌خواهند در آن فعالیت کنند (سرایی که برای بانوان باشد یا ایده آنها را داشته باشد.)» او اضافه کرد: «در سرای نوآوری بانوان مسئله اصلی برای ما این است که موضوع خانواده و شغل درکنار تقویت خانواده جدی گرفته شود و طرح آن هم درحال نهایی شدن است. امیدواریم بتوانیم آن را تصویب و در یکی از واحد‌های دانشگاهی راه‌اندازی کنیم.»
برگزاری دوره‌های تخصصی بایسته‌های خانواده متعالی در کشور
قاسمی درباره دیگر اقدام این دانشگاه در حوزه زنان توضیح داد: «ما دوره‌های تخصصی را به‌صورت مرتبط برای مسئولان و رابطان خودمان با امور زنان داشته‌ایم. دوره اخیرمان هم مبتنی‌بر سبک زندگی بوده است. با تصویبی که در آخرین جلسه شورای دانشگاه داشتیم، قرار شد این دوره‌های آموزشی فقط مختص بانوان نباشند و شامل آقایان نیز بشود. در حال حاضر این دوره‌ها با عنوان کارگاه‌های بایسته‌های خانواده متعالی با زیرعناوین اخلاق، معنویت، سلامت و استحکام در خانواده به‌صورت هفتگی درحال برگزاری‌اند.» وی بیان کرد: «ازجمله ضعف‌هایی که در موضوع زنان در جامعه ما وجود دارد، آن است که علی‌رغم نظر مهم و هویت‌بخشی که انقلاب اسلامی در موضوع زن به‌عنوان زنان الگوی سوم داشته، نتوانسته‌ایم شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که این الگو تنها در قامت کلام نماند و شرایط مساعدی برای فعالیت‌ها و نقش‌آفرینی اجتماعی زنان مانند نقش‌آفرینی آنها در خانواده ایجاد شود.»
کانون تدوین الگوی زیست اجتماعی زنان راه‌اندازی می‌شود
مشاور زنان رئیس دانشگاه آزاد عنوان کرد: «فقدان الگوی اشتغال بانوان متناسب با مدل الگوی سوم یکی از ضعف‌هایی است که امروز در جامعه وجود دارد. همچنین نداشتن الگوی عملیاتی و اجرایی برای زیست اجتماعی زنان منطبق بر الگوی سوم را باید جزء چالش‌هایی دانست که در جامعه احصا شده است. البته با تدبیری که در مدیریت دانشگاه انجام شده، دانشگاه درصدد است کانونی را به‌منظور حل مسئله دانشگاه و جامعه با عنوان الگوی زیست اجتماعی زنان راه‌اندازی کند. وظیفه این کانون آن است که علاوه‌بر گردآوری نگاه‌ها و نظرات مختلف در موضوع زن با در نظر گرفتن الگوی سوم، به‌نوعی زمینه‌های اجرایی شدن این الگو را در دانشگاه و جامعه به‌صورت عملیاتی و کاربردی تدوین کند تا براساس آن بتوانیم الگوی اشتغال هم داشته باشیم.» او ادامه داد: «بر همین اساس می‌توانیم بگوییم اگر زنان می‌خواهند در جامعه حضور داشته باشند و در عین اینکه به استحکام خانواده و فرزندآوری توجه داشته باشند، چگونه باید آن را محقق کنند یا اگر خانم‌ها می‌خواهند مدیر شوند با چه الگویی باید مدیر شوند؟» عاصمه قاسمی افزود: «ما در کانون زیست اجتماعی به‌دنبال آنیم که حتی برای مدیریت خانم‌ها مدل درستی را براساس شایسته‌سالاری و ویژگی‌هایی که دارند، ارائه دهیم. همچنین یکی از کار‌هایی که درحال شکل دادن آن در این کانونیم، ایجاد هسته‌های فکری مرتبط با این حوزه برای تدوین این الگو است.»
