ندا اظهری، مترجم: دانشجویان بین‌المللی یکی از ارکان رشد اقتصادی کشور‌ها به ویژه کشور‌های توسعه‌یافته به شمار ‌می‌روند به طوری که دانشگاه‌ها روی درآمد‌های شهریه‌ای و غیرشهریه‌ای از سوی آن‌ها حساب ویژه‌ای باز می‌کنند. به‌عنوان مثال، وضعیت دانشجویان خارجی در زمان دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، افت و خیز‌های زیادی پیدا کرد که به طور قابل توجهی باعث کاهش ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های این کشور شد. اما حضور بایدن در رأس امور، این فضا را تلطیف کرد اما همزمانی آن با همه‌گیری کرونا و به دنبال آن مسدود شدن مرز‌ها و قرنطینه‌هایی که اتفاق افتاد، این روند را سرعت بخشید. البته کاهش دانشجویان بین‌المللی تنها محدود به آمریکا نمی‌شود و در سال‌های اخیر، این مشکل بسیاری از کشور‌های دنیا را زمینگیر کرد و حالا به یکی از معضلات جدی دنیا در آموزش عالی تبدیل شده است. از این رو، محققان مرکز مشاوره و تحلیل studyportals، به‌عنوان یک انجمن دانشجویی بین‌المللی، انجمن مربیان بین‌المللی (NAFSA) و تست انگلیسی آکسفورد، یک نظرسنجی را بین اول تا 23 اکتبر 2024 انجام دادند. 

بیشترین کاهش دانشجوی خارجی در کانادا و انگلیس

به گزارش universityworldnews، براساس بررسی‌های جامعی که روی 66 کشور انجام شد، مشخص شد که 44 درصد از دانشگاه‌های حاضر در این مطالعات در مقایسه با سال گذشته با کاهش تعداد دانشجویان بین‌المللی تحصیلات تکمیلی روبه‌رو شده‌اند؛ این در حالی است که تنها 31 درصد از شکایت دانشگاه‌ها از کاهش ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در مقطع کارشناسی بوده است. عمده‌ترین دلیلی که مقامات دانشگاهی برای روند کاهش دانشجویان بین‌المللی ذکر کرده‌اند، سیاست‌های محدودکننده دولت یا مشکلات دریافت ویزای دولتی است. نظرسنجی‌ها حکایت از آن دارند که تنوع در بازار‌های جدید همچنان یک اولویت برای دانشگاه‌ها به شمار می‌رود. گزارش اولیه بررسی معیار ثبت‌نام جهانی (GEBS) که براساس نظرسنجی از 365 دانشگاه در 66 کشور در سراسر جهان انجام شده بیانگر آن است که روند کاهش دانشجویان بین‌المللی در کانادا و انگلیس دو مقصد از چهار مقصد بزرگ دانشجویان خارجی علاوه بر آمریکا و استرالیا به شمار ‌می‌روند. آمار‌ها از کانادا خیره‌کننده است به طوری که میانگین کاهش ثبت‌نام بین‌المللی برای دانشجویان کارشناسی ارشد 30 درصد و برای دانشجویان کارشناسی 27 درصد است. طبق آماری که در ژانویه 2024 حاصل شد، پیش‌بینی شد کانادا تعداد ویزای دانشجویان خود را در سال‌جاری کاهش خواهد داد. دانشگاه‌های انگلیس نیز از کاهش 18 درصدی در تعداد دانشجویان بین‌المللی کارشناسی‌ارشد و دکتری و نیز کاهش 4 درصدی در تعداد دانشجویان بین‌المللی خبر دادند که برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی به انگلیس آمده‌اند. 

رشد ثبت‌نام تنها در 38 درصد دانشگاه‌ها

مدیر اجرایی و مدیرعامل NAFASA مستقر در آمریکا معتقد است نتایج این نظرسنجی تأیید می‌کند که سیاست‌های دولت با تسهیل یا ممانعت از دسترسی، در انتخاب دانشجویان نقش دارد و نباید آن را دست کم گرفت. این تحقیقات نشان می‌دهد توانایی دانشجویان در پرداخت هزینه‌ها، خوابگاه و مهارت زبانی در مقاصد کلیدی جابه‌جایی دانشجویان تأثیرگذار است و نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب مقصد تحصیلی دانشجویان خارجی دارد و درواقع باید به عنوان عناصر اصلی حمایت از دانشجویان در نظر گرفته شود. به گفته مدیر جهانی ارزیابی، فروش و بازاریابی در آزمون آکسفورد مستقر در انگلیس، GEBS برای جمع‌آوری داده‌ها در مورد ثبت‌نام‌های بین‌المللی طراحی شده است به طوری که مؤسسات بتوانند به سرعت تغییراتی را در روند‌های جهانی درک کرده و به آن‌ها پاسخ دهند. میانگین تغییر گزارش شده برای ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در مقطع کارشناسی در هر کشور یا منطقه، روند کاهشی 30 درصدی در کانادا و افزایش 12 درصدی در آسیا را نشان می‌دهد که درمجموع، 38 درصد از دانشگاه‌ها، ثبت‌نام‌های بالاتری را نشان می‌دهند. 

بیشترین کاهش‌ها در دنیا در مقطع کارشناسی است

اروپا تنها منطقه‌ای است که دانشجویان بین‌المللی کارشناسی‌ارشد و کارشناسی در آن به ترتیب 2 و 3 درصد رشد کرده است. رشد این مقاطع تحصیلی میان کشور‌های آفریقایی به ترتیب صفر و یک درصد بوده است. در این میان، کشور‌های آسیایی کاهش 4 درصدی در تعداد دانشجویان بین‌المللی کارشناسی ارشد و افزایش 12 درصدی را در مقطع کارشناسی ثبت کرده‌اند. در آمریکا، تعداد دانشجویان بین‌المللی در مقطع کارشناسی 6 درصد افزایش داشته است، در حالی که تعداد دانشجویان بین‌المللی کارشناسی‌ارشد 6 درصد کاهش نشان می‌دهد. اما آمار‌ها حکایت از آن دارد که تعداد دانشجویان بین‌المللی کارشناسی‌ارشد بسیار بیشتر از تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی است؛ به عنوان مثال، در سال 2023 در دانشگاه میشیگان، شمار دانشجویان بین‌المللی در مقطع کارشناسی (2645 نفر) کمتر از نصف دانشجویان کارشناسی ارشد (5963) بوده است. رئیس ارتباطات و رهبری فکری مرکز studyportals عنوان کرده است که دانشجویان کارشناسی‌ارشد در دنیا مانند آمریکا بیشترین درصد دانشجویان بین‌المللی را تشکیل می‌دهند. 

سیاست‌های محدودیت برای ویزای دانشجویی اصلی‌ترین عامل

82 درصد از مقامات دانشگاهی، سیاست‌های محدودکننده دولت یا مشکلات دریافت ویزای دولتی را دلیل اصلی کاهش ثبت نام دانشجویان بین‌المللی عنوان کرده‌اند. به‌طورکلی، 93 درصد از 15 مقام دانشگاهی کانادا، 61 درصد از مقامات دانشگاه‌های انگلیس و 58 درصد از مقامات دانشگاه‌های آمریکا، این دلیل را به‌عنوان اصلی‌ترین عامل کاهش تعداد دانشجویان بین‌المللی بیان کرده‌اند. از آنجا که این نظرسنجی در ماه اکتبر انجام شده، تأثیر کامل کاهش ویزای دانشجویی بین‌المللی که در ژانویه گذشته اعلام شد، در کانادا ثبت شده است. این کاهش چشمگیر به این دلیل انجام شد که یک‌میلیون دانشجوی بین‌المللی پذیرفته‌شده در سال گذشته، سهم عمده‌ای در توانایی پرداخت هزینه‌های مسکن داشته‌اند. بسیاری از دارندگان ویزا در کالج یا دانشگاه شرکت نمی‌کردند، اما درعوض از طرح ویزای دانشجویی بین‌المللی به‌عنوان راهی برای اخذ اقامت کانادا استفاده کرده‌اند. از دیگر عوامل حائز اهمیت در کاهش دانشجویان بین‌المللی در کانادا، تیرگی روابط بین هند و کانادا از سپتامبر 2023 به‌دنبال اتهام وارده از سوی کانادا به دولت هند برای قتل یکی از فعالان سیاسی هندی و مقیم کانادا در این کشور محسوب می‌شود.

بی‌اثر بودن تعیین مقاصد جایگزین

کاهش کلی دانشجویان بین‌المللی در سطح جهانی نشان می‌دهد اثر بازدارنده سیاست‌های دولت و محدودیت‌های ویزا در کشور‌هایی که بیشترین کاهش را داشته‌اند، منجر به انتقال دانشجویان بین‌المللی به مقصد‌های جایگزین نمی‌شود. معمولاً زمانی که برخی مقاصد دانشجویان بین‌المللی با چالش‌هایی مواجه می‌شوند، با تغییر برنامه‌های دانشجویی، مزایای جایگزینی حاصل می‌شود. با وجود این، کاهش گسترده‌تر ثبت‌نام در مقطع کارشناسی ارشد نشان می‌دهد بسیاری از دانشجویان صرفاً مقصد خود را تغییر نمی‌دهند، بلکه برنامه‌های تحصیلی خود را نیز به‌طورکلی به‌تأخیر انداخته و حتی لغو می‌کنند. در این میان، گروهی از دانشجویان که در سال 2024 نسبت به تحصیل در کانادا، انگلیس یا استرالیا منصرف شده‌اند، اغلب برای دسترسی به ویزای دانشجویی یا یافتن آنچه به‌دنبال آنند، در مقاصد جایگزین تلاش می‌کنند. 

مسکن، موضوع کلیدی برای دانشجویان

در سراسر جهان، مسکن مناسب، هزینه‌های زندگی و شهریه باعث کاهش تعداد دانشجویانی شده که در خارج از کشور خود تحصیل می‌کنند. در ابعاد جهانی، بیش از یک‌سوم (35 درصد) از مقامات دانشگاهی، موضوع کمبود مسکن را پدیده‌ای پیش‌پاافتاده عنوان کرده‌اند، درحالی‌که 29 درصد از آن‌ها، مسکن را حائزاهمیت می‌دانند. در این میان، 60 درصد از دانشگاه‌های آفریقایی عنوان کرده‌اند مسکن مسئله مهمی برای دانشجوی خارجی به‌شمار می‌رود و این درحالی است که تنها 50 درصد از دانشگاه‌های آسیایی با اهمیت موضوع مسکن موافقت کرده‌اند. همچنین 72 درصد از مقامات دانشگاه‌های اروپایی در مقابل 63 درصد مقامات دانشگاه‌های انگلیس و 63 درصد دانشگاه‌های آمریکا، کمبود مسکن مقرون به صرفه را از مشکلات اصلی دانشجویان بین‌المللی می‌دانند. در بررسی اهمیت شهریه بالا و هزینه‌های زندگی دانشجویان خارجی در کشور مقصد نیز مقامات دانشگاهی دنیا به همان مقداری که مسکن را مهم می‌دانستند، این دو موضوع را نیز از عوامل کم‌اهمیت یا پراهمیت برای دانشجویان بین‌الملل خود تلقی کرده‌اند. میزان اهمیت شهریه بالا و هزینه‌های زندگی در آفریقا 82 درصد، در کانادا 80 درصد، در اروپا 83 درصد، در انگلیس 93 درصد و در آمریکا 90 درصد برآورده شده است. دوسوم از مدیران دانشگاه‌ها در آسیا، مقوله مسکن را مشکلی جدی ارزیابی کرده‌اند.

مهارت زبانی، مانع بزرگ آموزشی از نظر 62 درصد دانشگاه‌ها

کسب نتیجه نهایی در مورد اهمیت مهارت زبانی دانشجویان بین‌المللی در کشور‌ها متفاوت است. در سراسر دنیا، 62 درصد از مقامات دانشگاهی عنوان کرده‌اند که تسلط به زبان انگلیسی عاملی مهم در کاهش تعداد دانشجویان خارجی محسوب می‌شود. به‌طوری‌که 51 درصد دانشگاه‌ها، آن را مسئله‌ای کوچک و 11 درصد، آن را مسئله‌ای مهم عنوان کرده‌اند. در انگلیس، این آمار 61 درصد و 16 درصد بوده، درحالی‌که در اروپا، میزان اهمیت این عامل به ترتیب به 60 درصد و 11 درصد می‌رسد. در کانادا، این رقم ترکیبی 70 درصدی است، درحالی‌که در آمریکا، تنها 50 درصد، مهارت زبانی را برای دانشجویان خارجی مهم می‌دانند. 

حدود یک‌چهارم (22 درصد) از دانشگاه‌های آفریقایی شرکت‌کننده در این نظرسنجی اعلام کرده‌اند مهارت در زبان انگلیسی مسئله مهمی در رابطه با دانشجویان بین‌المللی ورودی به شمار می‌رود و 43 درصد، این عامل را مسئله کوچکی تلقی کرده‌اند. برای 28 درصد از دانشگاه‌های دنیا، مواجهه با شرایط پذیرش تحصیلی مسئله مهمی محسوب نمی‌شود، اما در این میان، برای 51 درصد از آن‌ها، این موضوع مسئله‌ای کوچک و برای 11 درصد مسئله‌ای مهم است. اما همین امر از منظر 57 درصد از مدیران دانشگاه‌های آفریقا مشکل‌آفرین است، درحالی‌که 17 درصد، مواجهه با این شرایط را مسئله مهمی می‌دانند. در دانشگاه‌های آسیا، این ارقام 50 درصد و 31 درصد است و تنها 7 درصد از دانشگاه‌های کانادا این موضوع را مهم دانسته و 50 درصد آن را مسئله کوچکی می‌دانند. دانشگاه‌های آمریکا نیز آمار مشابهی را منعکس می‌کنند. بیش از نیمی (56 درصد) از دانشگاه‌های اروپایی، مواجهه با شرایط پذیرش تحصیلی را در دانشگاه‌ها یک مسئله کوچک طبقه‌بندی می‌کنند، درحالی‌که 24 درصد از آن‌ها، این عامل را مسئله مهمی می‌دانند. این ارقام در آسیا با 50 و 31 درصد مشابه اروپاست. مسئله جالب اینجاست که مواجهه با الزامات و شرایط پذیرش تحصیلی در آسیا و اروپا بیشتر از مهارت‌های تسلط به زبان انگلیسی اهمیت دارد. محققان دلیل بالاتر بودن اهمیت مهارت زبان انگلیسی را در انگلیس، بالاتر بودن استاندارد زبان انگلیسی در دانشگاه‌های این کشور عنوان کرده‌اند.