ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه: شرکت کاکارلی سیموندز از سال 2004 اقدام به رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان کرده است. در سال‌های ابتدایی این رتبه‌بندی به صورت مشترک با رتبه‌بندی تایمز منتشر می‌شد اما از سال 2009 شکل  و شمایل فعالیت آن متفاوت شده و امروز رتبه‌بندی جهانی QS به عنوان یکی از معتبرترین و مهم‌ترین رتبه‌بندی‌ها مورد استناد و توجه قرار می‌گیرد؛ از آن سال تاکنون کیو. اس مدل‌های مختلفی در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها ایجاد کرده و به جز رتبه‌بندی جهانی، امروزه رتبه‌بندی موضوعی دانشگاه‌ها در سطح جهان، رتبه بندی پایداری، رتبه‌بندی‌های منطقه‌ای را در حیطه دانشگاهی ارائه کرده است. یکی از مدل‌های منطقه‌ای کیو. اس هم مربوط به دانشگاه‌های آسیایی است که معمولا در همین ایام منتشر می‌شود و نسخه 2025 جدیدترین آن محسوب می‌شود. «فرهیختگان» در گزارش پیش‌رو مروری بر مهم‌ترین تحولات این نسخه نسبت به سال قبل با دقت بالاتر نسبت به دانشگاه‌های ایران داشته که در ادامه می‌خوانید. 

در کیو. اس آسیایی 2025 کدام دانشگاه‌ها هستند؟ 

984 دانشگاه در نسخه آسیایی کیو. اس و ورژن 2025 آن مورد بررسی قرار گرفتند که با توجه به رده‌بندی جداگانه کشورهای عربی، نامی از آن‌ها در این رتبه‌بندی دیده نمی‌شود. بیشترین تعداد دانشگاه‌های حاضر در رتبه‌بندی آسیایی امسال مربوط به کشورهای آسیای شرقی یعنی چین، هنگ‌کنگ، ژاپن، ماکائو، مغولستان، کره جنوبی و تایوان است که 415 دانشگاه در این رده‌بندی دارند. 
کشورهای آسیایی جنوبی یعنی بنگلادش، هند، ایران، نپال، پاکستان و سریلانکا 308 دانشگاه دارند. کشورهای آسیای جنوب شرقی یعنی برونئی، اندونزی، مالزی، میانمار، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام 196 دانشگاه و 4 کشور آسیای مرکزی یعنی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان 65 دانشگاه در این رده‌بندی دارند. 

ارزیابی دانشگاه‌‌ها با 11 شاخص

کیو. اس آسیایی امسال با 11 شاخص دانشگاه‌ها را ارزیابی کرده است. روش مورد استفاده اما همان روش رتبه‌بندی جهانی است با این تفاوت که شاخص‌هایی به آن اضافه و وزن‌ها تعدیل شده‌اند. ارزیابی شهرت علمی، ارزیابی شهرت کارفرمایان، نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو، شبکه تحقیقاتی بین‌المللی، نسبت استناد به ازای هر مقاله، نسبت مقاله به ازای اعضای هیئت علمی، اعضای هیئت علمی دارای مدرک دکترا، نسبت اساتید بین‌المللی، نسبت دانشجویان بین‌المللی، نسبت تبادلات دانشجویی در سطح داخلی و  نسبت تبادلات دانشجویی در سطح بین‌المللی مؤلفه‌ها و یا شاخص‌هایی‌اند که در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها دخیل است. بیشترین وزن هم به ارزیابی شهرت علمی با 30 درصد و ارزیابی شهرت کارفرمایان با 20 درصد داده شده و این دو شاخص نیمی از امتیاز دانشگاه‌ها در این رتبه‌بندی را شامل می‌شوند. 

بهترین دانشگاه‌های هر کشور کجای جدول ایستاده‌اند؟ 

در بین 10 دانشگاه نخست رتبه‌بندی کیو اس آسیایی 2025، 4 دانشگاه از چین، 3 دانشگاه از هنگ‌کنگ، 2 دانشگاه از سنگاپور و یک دانشگاه از کره جنوبی دیده می‌شود. براساس جدول رتبه‌بندی، دانشگاه پکن در رده نخست، بهترین دانشگاه آسیا و البته چین است. پس از آن دانشگاه هنگ‌کنگ قرار گرفته و در جایگاه سوم هم دانشگاه ملی سنگاپور ایستاده است. دانشگاه یانسه بهترین دانشگاه کره جنوبی هم در رده نهم قرار گرفته است. دانشگاه مالایا(UM) که براساس این فهرست بهترین دانشگاه مالزی شناخته می‌شود و در رده دوازدهم قرار گرفته است. بهترین دانشگاه ژاپنی هم دانشگاه توکیو است که جایگاه 21 جدول را ازآن خود کرده است. عنوان بهترین دانشگاه کشور تایوان هم به دانشگاه ملی این کشور اختصاص پیدا کرده که در رده 26 مشترکاً با دانشگاه ملی مالزی قرار دارد. دانشگاه ملی الفارابی در جایگاه 29 بهترین دانشگاه قزاقستان و برترین دانشگاه آسیای مرکزی محسوب می‌شود. در جنوب آسیا هم مؤسسه فناوری هند (IITD) به عنوان بهترین دانشگاه این جغرافیا و البته کشور هند معرفی شده که روی چهل‌و‌چهارمین پله رده‌بندی آسیایی کیو. اس جا خوش کرده است. پس از آن دانشگاه اندونزی در جایگاه 46 بهترین دانشگاه این کشور هم شناخته می‌شود. بهترین دانشگاه تایلند هم، چولالونگکورن‌، خودش را به زحمت در جمع 50 دانشگاه نخست نگه داشته و جایگاه 47 جدول را از آن خود کرده است. بنابراین در بین 50 دانشگاه برتر آسیا هم خبری از دانشگاه‌های ایرانی نیست. دانشگاه ملی علوم و فناوری اسلام‌آباد (NUST) در 67، بالاتر از دیگر دانشگاه‌های غرب آسیا(به جز کشورهای عربی) ایستاده و عنوان بهترین دانشگاه پاکستان را هم یدک می‌کشد. عجیب‌تر اما قرار گرفتن یکی از دانشگاه‌های کشور برونئی بالاتر از بهترین دانشگاه ایرانی است. دانشگاه برونئی دارالسلام (UBD) در جایگاه 78 قرار دارد و براساس جدول رتبه‌بندی 9 پله‌ای از دانشگاه تهران به عنوان بهترین دانشگاه ایران بالاتر است. پیش از دانشگاه تهران، دانشگاه فیلیپین به عنوان بهترین دانشگاه این کشور در پله 86 قرار گرفته است؛ دانشگاه تهران و دانشگاه شریف(جایگاه 97) دو دانشگاه ایرانی جزء 100 دانشگاه برتر آسیا محسوب می‌شوند. در جمع 100 برتر، یک دانشگاه هم از ماکائو حضور دارد و در رده 99 قرار گرفته است. 

تغییر وضعیت؛ 23 دانشگاه نزولی، 5 دانشگاه صعودی

در کیو. اس 2025 آسیایی 32 دانشگاه حضور دارند. 2 دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و علمی-‌کاربردی نسبت به دوره قبل به جدول ایران اضافه شده‌اند و به ترتیب در محدوده‌ 851 تا 900 و بالاتر 900 قرار گرفته‌اند. در جدول نسخه 2025 دانشگاه تهران با یک پله صعود بهترین دانشگاه ایرانی است، پس از آن هم، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه شیراز، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه تبریز، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه اصفهان 10 دانشگاه برتر ایران در این رده‌بندی‌اند. 
بررسی وضعیت 30 دانشگاه ایرانی که در رتبه‌بندی سال قبل هم در این رتبه‌بندی رد و نشانی داشتند، حکایت از افت قریب به اتفاق دانشگاه‌هاست. به‌جز دانشگاه‌های تهران (یک رده)، علم و صنعت (15 رده)، شهید بهشتی (14 رده)، اصفهان (163) و خواجه نصیر (11 رده) مابقی همه افت جایگاه را تجربه کردند؛ البته جایگاه دانشگاه‌های زنجان و اراک بدون تغییر بوده است. دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه کردستان، دانشگاه الزهرا، دانشگاه یزد و دانشگاه صنعتی شاهرود بیشترین میزان تغییر منفی را داشتند و هر کدام بیش از 100 نزول را تجربه کردند. 

بهترین دانشگاه در هر یک از شاخص‌های کیو. اس

براساس جدول منتشرشده از سوی این مجموعه، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل بالاترین امتیاز استناد به ازای هر مقاله را گرفته و پس از آن دانشگاه‌های کردستان و تبریز قرار گرفتند. در شاخص مقاله به ازای هر دانشکده که به بررسی بهره‌وری محققان دانشگاه‌ها می‌پردازد، امیرکبیر، شریف و علم و صنعت سه دانشگاه صنعتی ایران امتیازات بالاتری کسب کردند. در شاخص شهرت علمی دانشگاه‌های تهران، صنعتی شریف و شهید بهشتی به ترتیب با 61، 40.4 و 29.8 امتیاز بالاترین جایگاه‌ها را در اختیار دارند. در شاخص نسبت اعضای هیئت‌علمی به دانشجو  بالاترین امتیازات به دانشگاه خوارزمی، صنعتی اصفهان و شیراز رسیده است. در شاخص اعضای هیئت‌علمی دارای دکتری نیز امتیاز دانشگاه اصفهان، کردستان و صنعتی شریف بالاتر بقیه است. 
در حوزه تعاملات جهانی و در شاخص شبکه تحقیقاتی بین‌المللی دانشگاه آزاد در رده نخست قرار دارد و دانشگاه‌های تهران و تبریز در رده‌های بعدی قرار گرفتند. در شاخص تعداد دانشجویان بین‌المللی، دانشگاه اراک، فردوسی مشهد و کاشان امتیازات بالاتری گرفتند. درخصوص تبادلات بین‌المللی نیز دانشگاه خواجه نصیر، کاشان و صنعتی شیراز بالاترین امتیازات را به خود اختصاص دادند. در حوزه اشتغال‌پذیری و شهرت کارفرمایان بالاترین امتیازات برای دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران و دانشگاه امیرکبیر قرار گرفته که سه دانشگاه نخست ایرانی از این حیث هستند.