ندا اظهری، مترجم: پایداری مالی آموزش عالی در انگلیس به دنبال کاهش کمک‌های مالی دولتی و توقف مداوم سقف‌های شهریه‌ای در مقطع کارشناسی فشار زیادی را تحمل کرده و متزلزل شده است. تورم‌های اخیر و فشارهای ناشی از هزینه‌های زندگی نیز مطالباتی را از دانشگاه‌ها در رابطه با پرداخت‌ها، هزینه‌های انرژی و پروژه‌های ساختمانی ایجاد کرده است. مقامات آموزش عالی و اداره دانشجویی انگلیس در ماه می‌سال 2024 اعلام کردند 40 درصد از 108 دانشگاه این کشور تا پایان سال 2024-2023 با کسری بودجه روبه‌رو می‌شوند. به گفته یکی از شاخه‌های اتحادیه دانشگاهی بیش از 50 دانشگاه به دلیل ناپایداری اوضاع مالی تعلیق و تعطیلی دوره‌ها را اعلام کرده‌اند. 

رشد وابستگی به دانشجویان بین‌المللی

ثابت ماندن نرخ شهریه‌های داخلی و افزایش هزینه‌ها باعث شده است بسیاری از دانشگاه‌ها به دنبال افزایش جریان‌های درآمدزایی مازاد خود برای پوشش کسری در سایر بخش‌های بودجه‌ای باشند. شهریه دانشجویان بین‌المللی منبع اصلی درآمدی برای بسیاری از دانشگاه‌های انگلیس محسوب می‌شود و از آنجایی که محدودیت‌های افزایش شهریه‌های داخلی گریبان‌گیر آن نمی‌شود، دانشگاه‌ها قادرند به میزان قابل توجهی آن را افزایش دهند. به‌عنوان مثال، هزینه‌های بین‌المللی مقطع کارشناسی به‌طور متوسط حدود 22200 پوند در سال در مقایسه با 9250 پوند برای دانشجویان بومی انگلیس است. این امر باعث شده است برخی دانشگاه‌ها به‌طور چشمگیری نرخ جذب دانشجویان بین‌المللی خود را افزایش دهند. در سال 2023-2022 هزینه‌های تحصیل دانشجویان بین‌المللی به ارزش 11 میلیارد و 800 میلیون پوند برای دانشگاه‌های انگلیس رسید. این مبلغ 23 درصد از کل درآمد دانشگاه‌های این کشور را به خود اختصاص می‌داد، در‌حالی‌که این مبلغ در اواسط دهه 1990 تنها 5 درصد بوده است. این هزینه‌ها به اعطای یارانه برای فعالیت‌های پژوهشی و آموزش دانشجویان بومی کمک می‌کند. در سال 2023-2022 درآمد حاصل از آموزش به دانشجویان غیردولتی (که بیشتر شهریه‌های دانشجویان غیراتحادیه اروپا را شامل می‌شد) 3 میلیارد و 400 میلیون پوند بیشتر از کل هزینه اقتصادی این فعالیت برای موسسات آموزش عالی انگلیس بوده است. این مازاد 31 درصدی بالاتر از هزینه‌ها بود و همراه با سایر فعالیت‌های درآمدزایی به یارانه‌های متقابل برای کسری 5 میلیارد و 300 میلیون پوندی پژوهش و آموزش با بودجه دولتی یک میلیارد و 700 میلیون پوندی کمک کرد. چنین یارانه‌ای یکی از ویژگی‌های مدل‌های بودجه‌ای آموزش عالی در کشورهای دیگر مانند استرالیا، کانادا و آمریکاست. نگرانی‌های زیادی درمورد اتکای بیش از اندازه دانشگاه‌های انگلیس به شهریه‌های بین‌المللی وجود دارد. کمیته محاسبات عمومی مجلس عوام هشدار داده است که دانشگاه‌ها خود را در معرض خطرات مالی قابل‌توجهی قرار می‌دهند؛ این در حالی است که فرضیات رشد تعداد دانشجویان بین‌المللی در آینده بیش از حد خوش‌بینانه است و اگر این پیش‌بینی اتفاق نیفتد، پایداری مالی برخی دانشگاه‌ها در انگلیس در معرض خطر قرار می‌گیرد. 

خطرات پیش‌روی آموزش عالی انگلیس

گزارشی که در ژانویه 2024 منتشر شد، نشان می‌دهد بخش آموزش عالی انگلیس با چشم‌انداز مالی چالش‌برانگیزی به دلیل محدودیت بودجه کمک مالی و افزایش هزینه‌ها به‌ویژه مربوط به انرژی، کارکنان و حقوق بازنشستگی مواجه است. در این گزارش به سه تهدید شامل کاهش تعداد دانشجویان بین‌المللی، افزایش هزینه‌ها‌ و کاهش نرخ رشد دانشجویان بومی در مقطع کارشناسی اشاره شده است. تمام دانشگاه‌ها در هر نوع و ابعادی در معرض این خطرات قرار می‌گیرند. هزینه اضافی بهداشت مهاجرت برای درخواست ویزای دانشجویی نیز از 470 پوند به 776 پوند در سال افزایش یافته و ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در ژانویه 2024 در مقایسه با سال قبل کاهش یافته است. به دنبال تعهدات قانونی، از آوریل 2024 حدود 80 دانشگاهی که پیش‌تر پلی‌تکنیک بوده و توسط مقامات محلی اداره می‌شدند، بخشی از طرح پرداخت حقوق استادان را برعهده دارند؛ به‌طوری که سهم 28.7 درصدی از پرداخت حقوق‌ها را برعهده گرفتند. این سهم در سال 2019 حدود 16.4 درصد بوده است. این امر می‌تواند سالانه حدود 125 میلیون پوند برای آموزش عالی انگلیس هزینه در پی داشته باشد. دانشگاه‌های انگلیس از دولت خواسته‌اند به دانشگاه‌ها اجازه دهد در طرح‌های پرداخت حقوق به کارکنان انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند. 

درآمد و هزینه‌های بخش آموزش عالی

از آنجایی که بیشتر دانشگاه‌ها، دانشجویان و کارکنان در انگلیس مستقر هستند، داده‌های به‌دست‌آمده از دانشگاه‌های کل بریتانیا، تغییرات قابل‌قبولی ارائه می‌دهد. در سال تحصیلی 2023-2022 کل درآمد دانشگاه‌های آموزش عالی این کشور قریب 44 میلیارد دلار برآورد شد اما کل هزینه‌های اخیر در این حوزه تحت‌تاثیر متعادل‌سازی بخش حسابداری به‌منظور ارزیابی میزان حقوق‌ها قرار گرفته است. طبق نمودارهای به‌دست‌آمده، نرخ واقعی درآمدهای دانشگاهی در سراسر انگلیس طی 30 سال و منتهی به 2023-2022 تقریبا 200 درصد افزایش یافته و طی این سال‌ها تنها در سال‌های 2020-2019 و 2023-2022 این افزایش درآمد اتفاق نیفتاد. از سال 1995-1994 تعداد کل دانشجویان 71 درصد و تعداد هیات‌علمی نیز 110 درصد رشد داشته است. نرخ واقعی درآمد در گذر زمان با استفاده از کاهنده تولید ناخالص داخلی، معیاری برای تورم در کل اقتصاد این کشور محاسبه می‌شود. این داده‌ها از حدود 30 دانشگاه جایگزین در انگلیس بین سال‌های‌ 2017 تا 2018 و حدود 90 دانشگاه باقی‌مانده در سال‌های 2018 تا 2019 و دانشگاه‌های جدید در سال‌های بعد به دست آمده است. درواقع‌ این دانشگاه‌ها‌ مراکز آموزشی خصوصی هستند که بودجه‌های دولتی پی‌در‌پی را از دفتر دانشجویان یا هر نهاد دولتی دیگر دریافت نمی‌کنند و دیگر به‌عنوان کالج‌های آموزشی شناخته نمی‌شوند. بیشتر این دانشگاه‌ها کوچک‌تر از دانشگاه‌های سنتی هستند که حدود نیمی از 263 دانشگاه انگلیس را در داده‌های مالی 2023-2022 تشکیل می‌دهند اما تنها 6 درصد از کل درآمد آموزش عالی را به خود اختصاص می‌دادند. 

کاهش 27 درصدی کمک مالی نهادهای تامین مالی

تغییر اصلی در تراز شهریه و درآمد سازمان تامین مالی اتفاق می‌افتد. نهادهای تامین‌کننده، بودجه دولتی را به آموزش‌وپرورش اختصاص می‌دهند. درمجموع، هزینه تحصیل و درآمد سازمان تامین مالی بین 60 تا 65 درصد از درآمد این بخش در سه دهه گذشته را تشکیل داده است. باوجوداین، هزینه‌های تحصیل از 24 درصد درآمد در سال 2006-2005 به بیش از 50 درصد در سال‌ 2020-2019 به بعد افزایش یافت، در‌حالی که کمک‌های مالی نهادهای تامین مالی از 39 درصد در سال 2006-2005 به 12 درصد در سال‌ 2023-2022 کاهش یافته است. به عبارتی، شهریه‌ها جایگزین نهادهای تامین مالی به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع درآمد دانشگاه‌ها می‌شوند. 

ثبات شهریه‌ها و نیاز 6.5 میلیارد پوندی انگلیس برای پایداری دانشگاه‌ها

«واحد منابع» میزان درآمدی است که دانشگاه‌ها برای تدریس به ازای هر دانشجو، عمدتا از شهریه‌ها و کمک‌های دولتی دریافت می‌کنند. در انگلیس، میزان شهریه‌ها از سال 2017 به سقف 9250 پوند رسیده و قرار است حداقل تا سال 2025 نیز در همین رنج قیمتی باقی بماند. موسسه مطالعات مالی اعلام کرده هزینه‌های اولیه برای منابع آموزشی به ازای هر دانشجوی آموزش عالی در انگلیس در مقایسه با سال 2012 در شرایط واقعی حدود 18 درصد کمتر است. تجزیه و تحلیل‌های صورت‌گرفته از سوی «گروه راسل» که نماینده 24 دانشگاه پژوهشی در انگلیس است، نشان می‌دهد میانگین کسری بودجه دانشگاه‌ها در این کشور برای تدریس به هر دانشجوی مقطع کارشناسی از 1750 پوند در سال 2022-2021 به حدود 4000 پوند در سال 2025-2024 افزایش خواهد یافت. این گروه پیشنهاد کرده است اگر سیستم مالی فعلی بدون تغییر باقی بماند، حوزه آموزش عالی انگلیس باید مازاد 6 میلیارد و 500 میلیون پوند را تا سال 2030 برای حفظ تعداد دانشجویان و فعالیت‌های پژوهشی خود نسبت به سال 2019 تامین کند. در سال‌ 2016-2015 شهریه‌های تدریس با بودجه دولتی در دانشگاه‌های انگلیس 1.4 درصد بیشتر از هزینه‌های اقتصادی کامل آموزش این دانشجویان بود. این شهریه مازاد در سال 2017-2016 به کسری بودجه تبدیل شد. این کسری در طول زمان افزایش یافته و در سال 2023-2022 تا 9. 9 درصد بوده است. 

رشد 17 درصدی درآمد شهریه دانشجویان بین‌المللی

رشد درآمد شهریه‌ای ناشی از افزایش تعداد دانشجویان غیراتحادیه اروپا، به‌ویژه از سال 2019-2018 و افزایش هزینه‌های سقف شهریه‌ای برای دانشجویان جدیدالورود در انگلیس در سال‌های 2007-2006 و 2013-2012 بوده است. درآمد شهریه‌ای ‌‌درمورد دانشجویان بومی و خارجی نیز به‌ویژه در سال‌های اخیر تغییرات چشمگیری داشته است. سهم درآمد حاصل از تحصیلات دانشگاهی دانشجویان بومی و اتحادیه اروپا به دلیل ترکیبی از توقف مداوم سقف شهریه‌ها، کاهش تعداد دانشجویان اتحادیه اروپا و افزایش درآمد از سایر منابع، کاهش یافته است. طبق این آمار، سهم درآمد دانشگاه‌های انگلیس از دانشجویان بومی و اتحادیه اروپا از حدود 28 درصد در سال 2015 به قریب 23 درصد در سال‌ 2022-2021 افت داشته است. اما در این میان، سهم درآمدی دانشگاه‌های این کشور از دانشجویان بین‌المللی، به‌طور مداوم روند رو به رشدی داشته است، به‌طوری که سهم این درآمدها از 5 درصد در سال‌های 1995-1994 به حدود 22 درصد در سال 2022-2021 افزایش یافته است. 

کاهش 25 درصدی سهم درآمد دانشگاه‌ها از خدمات آموزشی

ارزش کمک‌های مالی نهادهای تامین مالی برای بخش آموزش در انگلیس در سال‌های 2011-2010 و 2012-2011 با کاهش روبه‌رو شد و سپس از سال‌ 2013-2012 که بیشتر ارزش آنها با هزینه‌های بالاتر برای دانشجویان جدید جایگزین شد، روند کاهشی پیدا کرد. این مولفه از کمک‌های مالی نهادهای تامین مالی از حدود 30 درصد کل درآمد دانشگاه‌ها در اواخر دهه 1990 به کمتر از 5 درصد از سال 2019-2018 به بعد کاهش یافت. در مقابل طبق آمار، کمک‌های مالی نهادهای تامین مالی در بخش پژوهش نشان می‌دهد سهم کل درآمدها از بیش از 8 درصد در اواخر دهه 1990 به 5 درصد در سال‌های 2023-2022 کاهش یافته است. در سال 2023-2022 درآمد شورای پژوهشی با 2 میلیارد و 500 میلیون پوند یا سهم 34 درصدی، بزرگ‌ترین منبع درآمد حاصل از کمک‌های مالی/ قراردادهای پژوهشی را تشکیل می‌داد و به دنبال آن، منابع بخش دولتی باقی‌مانده 20 درصد، موسسات خیریه انگلیس 18 درصد، نهادهای دولتی اتحادیه اروپا 8 درصد، تمام منابع خارج از اتحادیه اروپا 10 درصد و بخش خصوصی انگلیس 6 درصد از درآمدها را به خود اختصاص دادند. 

اختصاص 2 میلیارد پوند به بودجه پژوهشی دانشگاه‌های انگلیس

اصلی‌ترین منابع تامین مالی دولتی دانشگاه‌های انگلیس شامل تامین مالی مستقیم حوزه آموزش از دفتر دانشجویان، تامین مالی مستقیم برای ظرفیت و زیرساخت‌های پژوهشی از بخش پژوهش انگلیس‌ و تامین مالی غیرمستقیم حاصل از وام‌های دانشجویی برای شهریه‌ها می‌شود. بودجه مستقیم برای بخش آموزش که از سوی دفتر دانشجویان تامین می‌شود شامل سطوح کارشناسی و کارشناسی‌ارشد است که طی سه سال، 450 میلیون پوند سرمایه را به این بخش اختصاص می‌دهد. بودجه تامین‌شده از دفتر دانشجویان در سال 2024-2023 از 1407 میلیون پوند برای دانشگاه‌ها و 32 میلیون پوند برای تسهیلات ملی و راهکارهای نظارتی تشکیل شده است. بودجه‌های دولتی که در اختیار دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد، به‌طور مستقیم از طریق دو نهاد تامین مالی (دفتر دانشجویان و پژوهش انگلیس) و به‌طور غیرمستقیم از طریق وام‌های شهریه‌ای ارائه می‌شود. دفتر دانشجویان حدود یک میلیارد و 400 میلیون پوند در سال 2024-2023 به بخش آموزش اختصاص داده است. بیشتر این موارد به دوره‌هایی اعطا شد که هزینه ارائه آنها بیشتر از هزینه‌های تحصیلی است. میزان کل بودجه دولتی به دفاتر دانشجویان و نهادهای مربوطه، از 7 میلیارد و 200 میلیون پوند در سال 2011-2010 به 2 میلیارد و 100 میلیون پوند در سال‌ 2017-2016 کاهش یافته است. 

   منابع اصلی تامین مالی دولتی برای دانشگاه‌های انگلیس

بودجه‌های پژوهشی که از سوی مرکز پژوهش‌های انگلیس به موسسات آموزش عالی تعلق می‌گیرد، ظرفیت و زیرساخت‌های پژوهشی مانند حقوق کارکنان دائمی دانشگاهی، اماکن و کتابخانه‌ها را تامین می‌کند؛ در‌حالی‌که شوراهای پژوهشی، بودجه‌های مالی پروژه‌های تحقیقاتی خاص را تامین می‌کنند که به‌عنوان پشتیبانی دوگانه شناخته می‌شود. در سال تحصیلی 2024-2023، مرکز پژوهش‌های انگلیس قریب 2 میلیارد و 132 میلیون پوند بودجه پژوهشی، 328 میلیون پوند برای تبادل دانش و 254 میلیون پوند برای سرمایه‌گذاری اختصاص داد. بنابراین کمتر از 3 درصد بودجه‌های دولتی صرف ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های پژوهشی می‌شود.