کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار گروه فرهنگ: «درآمد صداوسیما از تبلیغات فوتبال چقدر است؟» این سوالی است که سه‌سال است به آن جواب می‌دهیم. در ابتدای امر با یک حساب‌وکتاب ساده در تعرفه تبلیغات شبکه‌ سه برای برنامه‌های فوتبالی و تعرفه پخش زنده فوتبال داخلی به یک نتیجه می‌رسیم؛ درآمد صداوسیما از پخش فوتبال چندبرابر بودجه اختصاص داده‌شده به این سازمان است. در سال ۱۴۰۲ مجلس شورای اسلامی در لایحه بودجه هشت‌هزار میلیارد تومان برای صداوسیما درنظر گرفت که در همان سال گزارشی را در «فرهیختگان» منتشر کردیم و گفتیم درآمدی که از پخش فوتبال و آگهی‌های تبلیغاتی بین نیمه‌ها به‌دست آورده، حدودا ۳۱ هزار میلیارد تومان بود، یعنی درآمد پخش فوتبال چهار برابر بودجه‌ای بود که این سازمان از مجلس شورای اسلامی دریافت کرد.

طی سالی که گذشت مسئولان صداوسیما از بودجه تخصیصی دولت به‌خود انتقاد داشتند و تلاش کردند نسبت به سایر سازمان‌ها سهم بیشتری را به‌خود اختصاص دهند. درنهایت در سال ۱۴۰۳ بودجه در نظر گرفته‌ شده برای این سازمان ۲۴ هزار میلیارد تومان شد، یعنی بودجه صداوسیما در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ سه‌برابر شد و این افزایش سه‌برابری بدون احتساب درآمدی است که صداوسیما در جریان تعرفه تبلیغات به‌ویژه برای پوشش تبلیغات فوتبال به‌خصوص بازی‌های استقلال و پرسپولیس به‌دست می‌آورد.

در گزارش امروز طبق روال سه‌سال گذشته سراغ درآمد تبلیغات صداوسیما از بازی‌های دو تیم استقلال و پرسپولیس رفتیم. بعد از محاسبه به عددهای جالبی رسیدیم؛ با احتساب تعداد بازی‌ها و میزان تبلیغات‌شان

- که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد- صداوسیما در سال ۱۴۰۳ حدودا حداقل ۳۲ هزار میلیارد تومان و حداکثر ۵۸ هزار میلیارد از بازی‌های پخش زنده استقلال و پرسپولیس درآمد دارد، یعنی بیش از دوبرابر بودجه دریافتی در این سال. این آمار و ارقام تنها با در نظر گرفتن بازی‌های استقلال و پرسپولیس و بدون احتساب پخش بازی‌های فوتبال خارجی، بازی‌های تیم ملی، استانی و... است.

نکته قابل‌توجه اینکه براساس قانون بودجه درآمد حاصل از تبلیغات ناشی از پخش مسابقات ورزشی در سال ۱۴۰۳ معادل ۵۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته‌ شده، یعنی حتی اگر بخواهیم ۳۲ هزار میلیارد را که درآمد حداقلی از بازی‌های پخش زنده استقلال و پرسپولیس است ملاک قرار دهیم، این درآمد تلویزیون 64 برابر بودجه‌ای است که در لایحه بودجه برای تبلیغات همه رشته‌های ورزشی در نظر گرفته‌ شده است. این آمار و ارقام نجومی که درآمد صداوسیما از پخش فوتبال و تعرفه‌های تبلیغاتی است، موضوعی نیست که به امروز و دیروز برگردد و در دوره‌های مختلف اختلافاتی را هم به‌دلیل خلأهای قانونی یا کم‌کاری‌های احتمالی به‌دنبال داشته است. به‌نظر می‌رسد درباره این موضوع نیاز به نظارت جدی حکمرانی وجود دارد و در مرحله بعد قانونی که شفاف باشد. این تعرفه‌ها با چه معیاری محاسبه می‌شوند و درنهایت درآمد به‌دست‌آمده کجا و خرج چه‌ کاری می‌شود؟ صداوسیما با شفاف‌سازی درباره این تعرفه‌ها می‌تواند به حدس و گمان‌ها درباره اعداد و ارقام منتشرشده پایان داده و این شائبه‌های چندین‌ساله را از بین ببرد.

2 میلیارد تومان درآمد برای 6 ثانیه تبلیغ

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم آمار و ارقام دقیقی از تعرفه تبلیغات صداوسیما در سالیانی که گذشت، وجود ندارد. به همین منظور با توجه به آمارهای موجود در سایت‌های خبری و با در نظر گرفتن تورم ۳۰ درصدی در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ جدول دیگری در این گزارش آورده‌ایم که نشان می‌دهد 6 برنامه فوتبالی از شبکه سه پخش می‌شود، با جمع مبلغ هر ثانیه که ارقام متفاوتی دارند، درنهایت به هزینه تبلیغ حدود دومیلیارد تومانی می‌رسیم.

مانور صداوسیما روی تبلیغات فوتبالی

صداوسیما تابه‌حال به‌طور رسمی درباره تعرفه تبلیغات خود آمار جامعی ندارد، آخرین آماری که برای تعرفه تبلیغات در تلویزیون در سایت‌ها وجود دارد مربوط به آبان‌ماه 1402 است. در جدول‌های این گزارش، هزینه تبلیغات مربوط به شبکه سه را آورده‌ایم و برنامه‌های فوتبالی را از غیرفوتبالی جدا کرده‌ایم. این ارقام به تومان محاسبه‌ شده و مربوط به هر یک ثانیه تبلیغ است. براساس این آمار، شبکه سه درطول یک‌سال برای ۱۹ برنامه غیرفوتبالی تبلیغ پخش کرده که درآمدش برای هر یک ثانیه مبلغی بیش از سه‌میلیارد بوده و برای ۶ برنامه فوتبالی حدود یک‌میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای هر ثانیه دریافت کرده، یعنی درآمد صداوسیما از تبلیغات و پخش فوتبال برای هر ثانیه، نصف درآمدش از تبلیغات ۱۹ برنامه غیرفوتبالی است.

تعرفه تبلیغات صداوسیما برای برنامه‌های فوتبالی در سال ۱۴۰۳

بخش دیگر این گزارش به میانگین هزینه هر ثانیه تبلیغ در شبکه سه در سال 1402 مربوط است، طبق آمار به‌دست‌آمده میانگین تعرفه هر ثانیه تبلیغات شبکه سه 181,417,910 تومان است. میانگین تعرفه پخش فوتبال زنده برای هر ثانیه 327,011,250 است که این عدد با احتساب تورم ۳۰ درصدی در سال ۱۴۰۳ به ترتیب به ارقام 235، 843، 283 و 625، 114، 425 تومان می‌رسیم، یعنی اگر بخواهیم واضح‌تر به اعداد نگاه کنیم صداوسیما در سال 1403 برای هر ثانیه تبلیغ به‌طور میانگین 235 میلیون و برای پخش هر ثانیه فوتبال زنده 425 میلیون تومان درآمد کسب می‌کند.

درآمد صداوسیما از پخش زنده استقلال و پرسپولیس 10 برابر بودجه دریافتی‌اش از مجلس

در گزارشی که شهریور سال ۱۴۰۰ با عنوان «مورد عجیب درآمدهای پخش فوتبال» نوشتیم، مبنای محاسبه درآمد صداوسیما از تبلیغات فوتبال را حدود۳۰ دقیقه آگهی شامل قبل، بین دو نیمه و پس از بازی قرار دادیم. در اینجا مانند همان گزارش به زیرنویس‌ها، لوگوی تبلیغی گوشه کادر و آگهی تقویمی کاری نداریم. امسال استقلال و پرسپولیس با احتساب بازی‌های لیگ نخبگان، جام حذفی و آسیا ۷۶ بازی دارند که از تلویزیون پخش زنده می‌شود. ۷۶ بازی را ضرب‌در ۳۰ دقیقه آگهی می‌کنیم، عدد ۱۳۷هزار ثانیه به‌دست می‌آید. حالا این عدد را ضرب‌در میانگین تعرفه‌های شبکه سه می‌کنیم و عددی حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان به‌دست می‌آید؛ با در نظر گرفتن درصد تورم در سال ۱۴۰۳ می‌شود رقمی حدود ۳۲ هزار میلیارد تومان، یعنی رقم به‌دست‌آمده حداقل درآمد صداوسیما از پخش زنده بازی‌های استقلال و پرسپولیس است. حتما این اعداد، حساب‌وکتاب و حتی قبول کردنش سخت است. دوباره باید محاسبه‌ای برای به‌دست آمدن حداکثر درآمد صداوسیما انجام دهیم. برای این کار تعرفه پخش زنده فوتبال داخلی را هم درمجموع ثانیه‌های تبلیغات ضرب کردیم و به عدد حدودی ۵۸ هزار میلیارد تومان در سال 1403 رسیدیم، بله یعنی صداوسیما فقط از پخش بازی‌های همین دو تیم به این درآمد می‌رسد.

با در نظر گرفتن 30 درصد تورم در سال 1403 نسبت به سال 1402 حساب کردیم که صداوسیما 58 هزار میلیارد تومان از تبلیغات فوتبالی دو تیم استقلال و پرسپولیس در شبکه سه درآمد دارد. این رقم بدون در نظر گرفتن تخفیف برای تبلیغات است. ما تصمیم گرفتیم مبنای تخفیف را 90 درصد بگذاریم، یعنی فکر کنیم صداوسیما برای پخش تبلیغات بین فوتبال‌ها 90 درصد به سفارش‌دهندگان تخفیف می‌دهد. با احتساب این موضوع عدد به‌دست‌آمده پنج‌هزار و 800 میلیارد تومان است، یعنی تقریبا 10 برابر 500 میلیارد تومانی که در قانون بودجه تصویب شده است.

ساخت 533 سریال با درآمد یک‌سال صداوسیما از پخش زنده استقلال و پرسپولیس

اردیبهشت‌ماه امسال بود که در گزارشی برای بررسی هزینه‌های تولید سریال در تلویزیون، با چند تهیه‌کننده سریال‌های تلویزیونی گفت‌وگو کردیم. یک تهیه‌کننده تلویزیونی که طی سال‌های اخیر چند پروژه جلوی دوربین برده، کف برآورد یک سریال رده الف تلویزیون را بین ۲ و 2.5 میلیارد تومان برای هر قسمت اعلام کرد و توضیح داد با وجود اینکه ممکن است برخی سریال‌ها حتی با برآورد اولیه یک یا 1.5 میلیارد تومانی به ازای هر قسمت آغاز شوند، ولی سالانه بسیاری از مجموعه‌ها در میانه تصویربرداری به الحاقیه بودجه و در ادامه به ارقام ۲ تا 2.5 میلیارد تومانی (به ازای هر قسمت) می‌رسند. اگر در نظر بگیریم تلویزیون با درآمد حداقل 32 هزار میلیارد تومانی از تبلیغات بازی‌های پخش زنده استقلال و پرسپولیس ، بخواهد یک سریال 30 قسمتی در رده الف بسازد، با احتساب دو میلیارد تومان برای هر قسمت، ساخت سریال 60 میلیارد تومان بودجه نیاز دارد، یعنی اگر صداوسیما بخواهد بودجه‌ای را که از تبلیغات بازی‌های پخش زنده استقلال و پرسپولیس به‌دست می‌آورد صرف سریال‌سازی کند، در یک‌سال می‌تواند 533 سریال 30 قسمتی تولید کند.

شورای نظارت کجاست؟

شورای نظارت بر سازمان صداوسیما همان‌طور که از نامش برمی‌آید، نهادی برای نظارت بر رسانه ملی است که براساس اصل ۱۷۵ قانون اساسی تشکیل شده‌. این شورا در ابتدا زیرنظر شورایی به نام شورای سرپرستی صداوسیما اداره می‌شد که پس از اصلاح قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، شورای سرپرستی منحل و شورای نظارت به‌جای آن تشکیل شد.

پیش‌تر در گزارش‌های مختلف به این موضوع پرداختیم که شورای نظارت در این سال‌ها نظارتی بر فعالیت‌های صداوسیما دارد یا نه؟ ایسنا در گزارشی که اردیبهشت 1403 منتشر کرده به جلسات این شورا در هیات جدید پرداخته و گفته خرداد سال ۱۴۰۱ خبری کوتاه درباره حضور پیمان جبلی در جلسه اعضای شورای نظارت بر سازمان صداوسیما از سوی روابط‌عمومی این شورا منتشر و اعلام شده بود که این دومین حضور از زمان انتصاب وی به‌عنوان رئیس جدید سازمان صداوسیما بوده است. با این همه جزئیات این حضور هیچ‌گاه رسانه‌ای نشد. اما آخرین خبر درباره عملکرد شورای نظارت بر صداوسیما به فروردین سال ۱۴۰۲ برمی‌گردد که سازمان صداوسیما با انتشار خبری به بخش‌هایی از نامه شورای نظارت بر سازمان صداوسیما درباره برنامه‌های تحویل سال این رسانه اشاره کرده و از محتوای این نامه با تعبیر «بانشاط و همراه با معنویت به دور از سلبریتی‌زدگی» یاد کرد. البته این را هم نباید فراموش کنیم سایت شورای نظارت بر سازمان صداوسیما همچنان از دسترس عموم و رسانه‌ها خارج است. درآمدهایی که در چند سال اخیر از بازی‌های دو تیم پرسپولیس و استقلال به‌ دست‌ آمده، حتما نظارت این شورا را می‌طلبد تا نگاهی به درآمدهای تلویزیون از این موضوع داشته باشند.

آمار ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ چقدر بود؟

درآمد تبلیغات تلویزیون از بازی‌های دو تیم استقلال و پرسپولیس را در سه سال اخیر با توجه به تعرفه‌های اعلام‌شده صداوسیما محاسبه کردیم و به عددهای قابل توجهی رسیدیم که نشان‌دهنده درآمد تبلیغات فقط از بازی‌های این دو تیم در هر سال است.

درآمدهای 1400

دوم شهریور سال 1400 در گزارشی به ماجرای حق پخش و خلأهای قانونی یا کم‌کاری‌های احتمالی در حوزه پخش فوتبال پرداختیم. در این گزارش که با عنوان «مورد عجیب درآمدهای پخش فوتبال» منتشر شد، مبنای محاسبه برای درآمد را حدود 30 دقیقه آگهی شامل قبل، بین دو نیمه و پس از بازی قرار دادیم. استقلال و پرسپولیس در آن سال، هم در آسیا حضور داشتند و هم در لیگ و جام حذفی. با احتساب 30 بازی در لیگ، 6 بازی در مرحله گروهی آسیا و حدودا 5 بازی در جام حذفی و سوپرجام، هرکدام از این تیم‌ها تقریبا 40 بازی پخش‌شده زنده از تلویزیون داشته‌اند. البته در هفته‌های پایانی لیگ امسال و به‌دلیل همزمانی یا عدم همزمانی، یک بازی پرسپولیس و سه بازی استقلال از شبکه ورزش پخش شدند. از آن‌طرف و با مطالعه میزان تعرفه تبلیغات در شبکه‌های تلویزیونی متوجه می‌شویم که میانگین هزینه هر ثانیه تبلیغ در شبکه ‌یک حدود 25 میلیون تومان، میانگین هزینه هرثانیه تبلیغ در شبکه دو حدود 27 میلیون تومان و میانگین هزینه هرثانیه تبلیغ در شبکه سه حدود 33 میلیون تومان است و احتمالا همه می‌دانیم که مسابقات فوتبال از شبکه سه پخش می‌شود. خب، حالا می‌توانیم 80 بازی این دو تیم را ضرب ‌در تقریبا 30 دقیقه آگهی برای قبل، بین دو نیمه و بعد از بازی کنیم و آن را در 60 ثانیه ضرب کنیم و بعدش یک ضرب دیگر در 33 میلیون تومان. اجازه بدهید فعلا همین کار را بکنیم. زمانش می‌شود 144هزار ثانیه و درآمدش می‌شود چهارهزار و 752 میلیارد تومان!

درآمدهای 140۱

5 شهریور ماه 1401 در گزارش دیگری به این درآمدها پرداختیم. در این گزارش‌ هم اشاره کردیم که دو تیم استقلال و پرسپولیس کمتر از 80بازی محاسبه‌شده در سال 1400 دارند و بازی‌های آسیایی و سوپرجام را از آن کم کردیم. با احتساب صرفا بازی‌های لیگ و حداقل یک بازی از جام‌حذفی هرکدام از این دو تیم 30 بازی و درمجموع 60 بازی برگزار می‌کنند که از تلویزیون پخش زنده می‌شود.60 بازی را ضرب در 30 دقیقه آگهی می‌کنیم. عدد 108هزار ثانیه به‌دست می‌آید. حالا این عدد را ضرب در میانگین تعرفه‌های شبکه سه می‌کنیم و عدد 16,956,000,000,000 به‌دست می‌آید. حق دارید، خواندنش کمی سخت است. اجازه دهید این‌بار عدد 108هزار ثانیه را ضرب در میانگین تعرفه برنامه فوتبال برتر کنیم. عدد به‌دست آمده هم عجیب‌وغریب است31،752،000،000،000 تومان رقم قابل‌توجهی است. یعنی حدود 31هزار میلیارد تومان برای 60 بازی و فقط پخش زنده آنها.