زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: آخرین نشست خبری محمدعلی زلفیگل، وزیر علوم روز گذشته به مناسبت روز خبرنگار در طبقه پانزدهم ساختمان این وزارتخانه برگزار شد. نشست خبری که در کنار ارائه گزارش عملکرد 3 سال سکانداری او در وزارت علوم درنهایت به گپوگفتی دوستانه بین وزیر علوم و اهالی رسانه تبدیل شد تا از این طریق پرونده ارتباط رسانهها با مسئولان آموزش عالی دولت سیزدهم هم بسته شود. در این نشست موضوعات مختلفی ازجمله چالشهای حوزه پژوهش، چرایی عدم تحقق برخی از برنامههای مدنظر و اولویتهایی که باید وزارت علوم بعدی پیگیری کند، مطرح شد.
محمدعلی زلفیگل، وزیر علوم در پاسخ به سوال «فرهیختگان» مبنیبر اینکه چه مشکلاتی بر سر راه تعامل با دستگاههای مرتبط با حوزه آموزش عالی داشتهاید، گفت: «بالاخره چالش در هر خانوادهای وجود دارد اما قطعا نمیتوان همه آنها را عنوان کرد؛ چراکه برخی از چالشها درونسیستمی هستند. با این حال یکی از گرههایی که در طول 3 سال با آن روبهرو بودیم، این بود که برخیها که جزء مسئولان، تصمیمسازان و تصمیمگیران هستند، متاسفانه به وزارتخانههای متولی آموزش، پژوهش و علم به چشم وزارتخانههای مصرفی نگاه میکنند.» او در همین زمینه افزود: «یعنی تصور برخی از مدیرانی که ذینفوذ و تصمیمگیر هستند به وزارتخانههای متولی این حوزه که شامل وزارت علوم، بهداشت و آموزشوپرورش است، آن است که هرچه پول به این وزارتخانهها تزریق میکنند، به اصطلاح هرز میرود. آنها میگویند مثلا پول به صنعت خودرو واریز میکنیم و در مقابل میبینیم خودرو تولید میشود اما محصول وزارت علوم چیست؟» وزیر علوم بیان داشت: «در بیشتر مواقع در چنین شرایطی به افرادی که در جلسات بوده و چنین مسائلی را مطرح میکردند، میگفتم همه شما که پشت این میز نشستهاید، سند لازم برای نشستن پشت این میزها را از وزارت علوم گرفتهاید و شما محصول همین وزارتخانه هستید. متاسفانه این نگاه بزرگترین چالشی است که نهتنها برای آموزش عالی، بلکه برای حوزه آموزش کشور وجود دارد که نگاه مصرفی نسبت به این حوزه میشود.»
زلفیگل گفت: «علم فراتر از زمین، زمان و مکان است و امروز دنیا با علم به دنبال آن است که به دیگر سیارهها رفته و حتی منابع آنجا را کشف و از طریق آن ثروت کسب کند. قطعا اگر مسئولان نیز چنین نگاهی به حوزه علم داشته باشند، باید چک سفید امضا به وزارتخانههای حوزه آموزش بدهند. قطعا هرکس که عالمتر است باید بیشتر برای او قدر و منزلت قائل شویم. امروز نباید تجهیزات آزمایشگاهی ما قدیمی باشد و اساتیدمان نباید برای تامین منابع پژوهشیشان با چالش مواجه شوند و اینها بزرگترین چالشی بود که در طول 3 سال گذشته داشتیم.» او در پاسخ به این سوال که چه نمرهای به وزارت علوم دولت سیزدهم میدهید، گفت: «بنده نباید به خودم نمره بدهم اما قطعا شما نیز به این واقعیت اذعان دارید که دانایی و رسیدن به دانایی به صورت آسانسوری امکانپذیر نیست، بلکه به صورت تدریجی محقق میشود. یعنی نمیتوان به اصطلاح یک آمپول را به فردی تزریق کنیم و توقع داشته باشیم فرد بعد از آن دانا شود. از طرف دیگر در وزارت علوم نیز تصمیمی را که امروز میگیریم، چه تاثیرات مثبت و چه منفیاش شاید 3 یا 4 سال دیگر بروز و ظهور داشته باشد. با این حال میتوانم بگویم تلاش کردهایم تا انتقاداتی را که قبلا به این وزارتخانه صورت میگرفت را کمی کاهش دهیم.»
در همان ابتدا کار را بر اساس پژوهش در وزارت علوم آغاز کردیم
وزیر علوم در این نشست خبری با بیان اینکه اقدامات تحولی وزارت علوم و تمامی دستورالعملها و شیوهنامههای مورد نیاز برای اقدامات بعدی در کتاب «راه نشان» منتشر شده، گفت: «در ابتدای فعالیت انتقاداتی که نسبت به وزارت علوم مطرح میشد، به صورت طرح پژوهشی مورد بررسی قرار گرفت، بهطوریکه ۲۲ طرح در روزهای اول فعالیت تعریف شد و در اختیار موسسه پژوهشی و برنامهریزی آموزش عالی قرار داده شد تا از طریق پژوهش و تحقیق جلو برویم.» وی ادامه داد: «یکی از انتقادات نسبت به وزارت علوم این بوده که آموزش، مهارتمحور نیست یا اینکه تحقیقات نیازمحور نیست. این انتقادات را به صورت سوال مطرح کردیم و آنها را به صورت طرح پژوهشی تعریف کردیم تا راهکار به ما بدهند.» وزیر علوم در مورد رویکرد دیگر وزارت علوم گفت: «رویکرد بعدی وزارت علوم، همسو کردن منافع ملی و منافع فردی در قوانین و آییننامهها بود. اینکه زمانی به افراد امتیاز میدهیم، بر اساس چیزی است که فرد به منابع ملی اضافه میکند. بر این اساس نظام سنجش و انگیزش جدیدی طراحی کردیم تا ارزیابی ما و امتیازات مثل پایههای تشویقی حقوق براساس عملکرد افراد باشد.»
زلفی گل به اقدامات انجام شده برای جذب و نگهداشت نخبگان اشاره کرد و گفت: «یکی از این اقدامات، بورس صنعت بود که سال گذشته سایپا هزار بورس برای رتبههای برتر قرار داد ولی به دلیل شرایط سختگیرانهای که این شرکت داشت حدود ۳۶۸ نفر بورسیه شدند.» او با بیان اینکه برنامهمحوری یکی دیگر از رویکردهای وزارت علوم بود و برای اولین بار قبل از انتصاب هر رئیس دانشگاه از او برنامه گرفتیم و برنامههای او را اصلاح میکردیم، گفت: «همچنین در احکامی که صادر کردم مأموریت هر یک از افراد مشخص بود و مشاور راهبردی براساس اجرای احکام آنها ارزیابی میکرد. نکته دیگر که سه سال در برنامه ما بود استفاده از هوش مصنوعی بود. سامانههای ویژهای در این زمینه تاسیس شد. ما در دنیایی وارد میشویم که هوش مصنوعی تعیینکننده آینده دنیاست و ما نمیتوانیم نسبت به آن بیتفاوت باشیم.»
وزیر علوم درباره سامانه نان گفت: «اکنون ۲۰ هزار نیاز در سامانه نان ثبت شده و وزارت نفت ۶۰۰ نیاز در این سامانه ثبت کرده است. یعنی این سامانه همرسان نیاز جامعه با فکر خوب است. طرح استادمحور را ایجاد کردیم و شرط آن این است که موضوع دکتری دانشجویان در سامانه نان ثبت شده باشد. زلفیگل تصریح کرد: «قبلا فعالیت فرهنگی دانشگاهها قابل رصد نبود، الان با سامانه فرنما که ایجاد شده تمام این فعالیتهای فرهنگی قابل رصد است. میتوانیم در حال حاضر برای دانشجویان کارنامه فرهنگی صادر کنیم. سامانه صدفها در این دوره ایجاد شد که اختراعات را ثبت میکند. سیاست ما این بوده که از هوش مصنوعی نهایت استفاده را داشته باشیم.»
معاونت فناوری و نوآوری را در راستای مقابله با مقالهمحوری ایجاد کردیم
وی با بیان اینکه الزامات حرفهای جزء برنامههای ما بود، چون ما قرار است دانشجوی پاسخگو تربیت کنیم، اول باید خودمان پاسخگو باشیم، گفت: «سیاست دیگری که داشتیم و انتقاد به وزارت علوم میشد این بود که چرا وزارت علوم مقالهمحور است؟ ما آمدیم معاونت فناوری و نوآوری را تاسیس کردیم تا این مشکل برطرف شود که خوشبختانه پارک علم و فناوری و مراکز رشد صاحب پیدا کرد و صندوق عالی علوم و فناوری را تاسیس کردیم. تور فناوری، دستیار فناوری را اجرا کردیم، بنابراین انتقادی که به وزارت علوم میشد مبنیبراینکه برنامهای برای تبدیل علوم به فنون ندارید. رفع شد.» او به آییننامه ارتقای اساتید اشاره کرد و افزود قبلا اعلام میشد تمام امتیاز ارتقا از مقاله است ولی الان به ۹ مورد افزایش دادهایم و تصریح کرد: «در برنامه توسعه هفتم احکام ویژه برای وزارت علوم آورده شده که اگر اجرایی شود، ارتقای بسیار خوبی ایجاد خواهد شد. مساله دیگر اینکه بالای ۳۵ درصد تولیدات علمی دانشگاهها با مشارکت بینالمللی صورت میگیرد و در این سه سال در زمینه دیپلماسی علمی اقدامات خوبی انجام دادیم. همچنین آییننامه تعاملات علمی ملی و بینالمللی که وجود نداشت را ایجاد کردیم. همچنین براساس این آییننامه اگر اعضای هیاتعلمی خارج از تقویم آموزشی بخواهند سفر علمی داشته باشند، امتیاز دریافت میکنند.»
وی درباره تمهیدات ویژه درباره دو دانشگاهی که با تحریم مواجه هستند گفت: «ردیف ویژه برای این دو دانشگاه در قانون بودجه پیشبینی شده است.»
برای اجرای آمایش آموزش عالی مقاومتهای محلی وجود دارد
وی درباره طرح آمایش آموزش عالی نیز گفت: «براساس طرح آمایش اگر جایی دو تا سه دانشگاه دولتی تحت عناوین مختلف باشد برنامه ما این بود مسئولان شهرستان صورتجلسه کرده و به نتیجه برسند تا به یک مرکز تبدیل شود.» وی یادآورشد: «در برابر اجرای طرح آمایش آموزش عالی مقاومتهای محلی و منطقهای وجود دارد که اجرای آن را کند کرده است. ولی براساس مصوبه شورا، آن تعدادی که شورا مشخص کرده بود را عملیاتی کردیم.»
همچنین در ابتدای این نشست خبری علی شمسیپور، سخنگوی وزارت علوم گفت: «دوره وزارت با یک برنامه دقیق و جدی شروع شد و زلفیگل با جدیت کارها را پیگیری کرد. امروز ریلگذاریهای خوبی اتفاق افتاده و با هر نگاه سیاسی، هر فردی معتقد است کار بزرگی اتفاق افتاده است.» وی ادامه داد: «امیدواریم در سالیان آینده این قطار روی ریل بیفتد و برکات این ریلگذاری تجلی پیدا کند.»