محمد شکیبانیا، تهیهکننده تلویزیون: برنامه حسینیه معلی تلاش اخیر تلویزیون برای استفاده از ظرفیتهای مجالس مداحی و روضهخوانی در قالب یک برنامه تلویزیونی پررنگولعاب و ارائه پیشنهادی متفاوت برای مناسبتهای مذهبی است. مناسبتهایی که معمولا با برنامههای گفتوگوی مذهبی یا سخنرانیهای علما و وعاظ سرشناس یا بازنمایی مجالس معمول و معروف مختلف مذهبی در تهران یا سایر شهرها همراه با قطع موسیقی یا رعایت موسیقی، سر میشدند. هنوز آن گونههای تکراری و سنتی همچنان در مناسبتهای مذهبی مانند یک تم سراسری از همه پرشمار شبکههای تلویزیون پخش میشوند و البته در کنارشان برنامه پرسروصدا و متفاوتی شبیه شوهای معروف استعدادیابی نیز حضور دارد که گویا برنامه اصلی و شاخص صداوسیماست؛ برنامه حسینیه معلی! محرم امسال ششمین فصل این برنامه در حال پخش است و اگر با فصل اول آن که در محرم سال 1401 پخش شد مقایسه کنیم شاهد تغییرات فراوانی در شیوه اجرا، دکور و فلسفه برنامه خواهیم بود. برنامههای مذهبی تلویزیون تا مدتها شامل سخنرانی و گفتوگوهای مذهبی و نماهنگها و میانبرنامههای برخوردار از مضامین مذهبی و قطعاتی از مراسم مداحی یا دعاخوانی در اماکن مشهور بود. به جز سریالهایی با موضوعات مناسبتی که در گونه نمایشی تهیه میشدند، نشان دادن تئاترهای آیینی یا برنامههای ترکیبی اوج تفاوتی بودند که یک تهیهکننده برای ارائه یک برنامه متفاوت در مناسبتها پیشنهاد میداد. اما برنامه حسینیه معلی نتیجه تکامل هیچکدام از این گونهها نیست. بلکه ریشه آن را باید در تلاش تلویزیون برای نشان دادن شور و حال مجالس مداحی در سالهای قبل دانست. تلاشی که با محبوبیت برنامههای استعدادیابی نظیر عصر جدید ترکیب شده است. بنا به یک رسم قدیمیشده، مجالس نوحه عمدتا در سالنهایی تاریک و با ایجاد فضایی راحت برای عزاداری مومنان برگزار میشود اما انعکاس مجالس مداحی در رسانه ملی برای مداحان سرشناس کمکم رنگوبوی تلویزیونی گرفت و بسیاری از این مجالس در قاب تلویزیون و البته در زمان اجرای زنده، شبیه اجرای کنسرتهای بزرگ که طرفداران پرشور آن تا بیخ استیج را پرکردهاند، شده است و به نظر میرسد مدیران و تهیهکنندگان برنامههای مذهبی از این دست، به کمک برگزارکنندگان مجالس مداحی اسمدار، تغییراتی را در این گونه مجالس برای قرارگرفتن در قالبهای تلویزیونی اعمال کردهاند. تغییراتی که در نحوه سینهزنی، گروههای همسرایی، نورپردازی و شکل و شمایل صحنه و... مشهود است. این تغییرات البته مطابق میل بسیاری از اهالی روضه نیست و هنوز بسیاری از سینهسوختگان عزای حسینی شرکت در مجالس بیریا و ساده به سبک قدیمی را ترجیح میدهند. مجالسی که حتما برای انعکاس در تلویزیون از نور مناسب یا جذابیتهای بصری برخوردار نیست اما حال شرکتکنندگان با آن خوب است. با تفاصیلی که ذکر شد این نکته که ذات باطنی مجالس معنوی مانند روضه و عزاداری با آن برونگرایی مدنظر برنامههای تلویزیونی در تعارض است و یک تهیهکننده تلویزیونی برای اینکه خروجی برنامهاش در قاب تلویزیون جذاب و تماشایی باشد راهی جز افزودن برونگرایی مطابق فرمولهای تجربه شده دهها سال برنامهسازی تلویزیون ندارد. تولید و پخش حسینیه معلی مجموعا کار شجاعانهای بود. این عبارت نه تعریف است و نه نکوهش بلکه با یک نگاه واقعگرایانه متوجه شجاعتی که منجر به تولید و پخش این برنامه و شکستن بسیاری از تابوهای متعارف مذهبی شده، میشویم. اگرچه حالا در فصل ششم دیگر مخالفان جدی و پرسروصدای فصول اولیه نیستند و برنامه مخاطبان و طرفداران خود را پیدا کرده و نظرسنجیهای سازمان هم نشان از چیزی قریب به 30 درصد مخاطب و 90 درصد رضایتمندی را نشان میدهد. رکوردهای مخاطب برای سریالها و برنامههای پرطرفدار تلویزیون بالای 80 درصد است اما بهخاطر داشته باشیم که برنامههای مذهبی بهندرت مخاطب بالای 10 درصد دارند و برنامه معلی با فاصله پرمخاطبترین برنامه مذهبی تلویزیون است. بهعلاوه این برنامه از محرم 1401، در طول شش فصلی که در ایام عزای محرم و نیز جشنهای اعیاد شعبانیه برگزار شده مرتب بازنگری شده و در ارائه مطالب، شکل اجرای افراد، نسبت منتورها با اجراکنندگان، نقش مجری، دکور برنامه و... دستخوش تحولاتی شده که به نظر میرسد از یکسو تلاش برای جذابتر کردن برنامه و از سوی دیگر تلاش برای سازگارتر کردن برنامه با مضامین دینی و جلب رضایت گروه بزرگتری از مخاطبان مذهبی در حال انجام است. اضافه شدن واعظ و روحانی به برنامه و نیز مدنظر قراردادن آیینهای مختلف مذهبی در نقاط مختلف کشور از این دست تغییرات جالب به حساب میآید. اما سوال بزرگ همواره برجاست: آیا چنین برنامهای در شأن امور مذهبی است و وهن معانی بلند دینی و معنوی محسوب نمیشود؟ حقیقت ماجرا این است که نویسنده صلاحیت اظهارنظر قطعی در این خصوص را ندارد و اگرچه بهعنوان منش شخصی مخاطب این برنامه نیستم و همچون یک مذهبی بسیار سنتی موافق این مقدار بیپروایی در مجالس نوین مداحی و برنامههای تلویزیونی از این دست نیستم، اما شکی نیست که گروه بسیار بزرگی از مخاطبان مذهبی از تماشای چنین برنامهای لذت و بالاتر از آن فیض معنوی میبرند و این کار قضاوت را بسیار سخت میکند. بهخصوص که سپهر رسانهای در دسترس افراد جامعه که مخاطبان مذهبی هم مستثنی نیستند، مملو از محتواهای بسیار متنوع و عموما خلاف امور دینی است و شاید حضور چنین محتواهایی، مامنی باشد برای جویندگان حقیقت عالم. والله اعلم.
دسترسی سریع
ارسال نظر
اخبار این صفحه
حسینیه معلی و شجاعت در تولید یک برنامه مذهبی
![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/images/users.png)