فرهیختگان: روز گذشته (سهشنبه) اجلاس سران ناتو به مناسبت هفتادوپنجمین سالگرد تاسیس این سازمان آغاز به کار کرد. در این اجلاس رهبران 38 کشور حضور دارند که 6 کشور آن عضو ناتو نیستند. رهبران چهار کشور استرالیا، ژاپن، کره جنوبی و نیوزیلند که از منطقه «اقیانوس هند – اقیانوس آرام» آمدهاند، خارج از ناتو قرار دارند. دستور اصلی این نشست جنگ اوکراین و همچنین مقابله با چین است اما محوریتش با توجه به احتمال بالای حضور ترامپ در کاخ سفید، روی وی تنظیم شده است. تمرکز نشست بر ترامپ را رسانه آلمانی«انتیوی» افشا کرده است. گزارش این رسانه که یک هفته پیش منتشر شد نشان میداد ناتو تلاش دارد اقداماتی برای کسب آمادگی برای روی کار آمدن مجدد ترامپ ترتیب دهد. انتیوی نوشته است: «برخی از قطعنامههای برنامهریزی شده اجلاس سران نشان میدهد که چگونه این ائتلاف برای پیروزی احتمالی ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری در ماه نوامبر آماده میشود.» براساس آنچه در گزارش آمده، «سران کشورهای عضو ناتو میخواهند درباره طرحی تصمیم بگیرند که ازجمله کمک به اوکراین را حتی در صورت پیروزی ترامپ تضمین کند.»
آشکار است که این طراحیها با اتکا به آمریکا تنظیم نشدهاند زیرا در هرصورت ترامپ از اجرای آنها خودداری خواهد کرد. از این رو اروپاییها خود مسئولیتهای بیشتری را پذیرفتهاند تا ترامپ قادر به تخریب آنها نباشد. ناتو میخواهد تحویل تسلیحات خود به اوکراین و آموزش سربازان اوکراینی در اروپا را از یک مقر جدید در ویسبادن، پایتخت ایالت هسن آلمان، هماهنگ کند. انتقال بار مالی و مرکز هماهنگی این اقدامات از آمریکا به اروپا، دست ترامپ را برای اختلال در روند کمکها به اوکراین میبندد. البته به نظر نمیرسد چنین اقدامی خلاف خواست ترامپ باشد زیرا او مدتهاست خواهان کاهش بار مالی و عملیاتی ناتو از دوش آمریکاست. با اینحال وضعیت زمانی تغییر میکند که براساس گمانهزنیها، ترامپ بخواهد برای جلب رضایت روسیه عمل کند. در این صورت دستان او تا اروپا کشیده خواهد شد تا ناتو را از کمک به اوکراین بازدارد؛ اقدامی که بعید اما محتمل است.
نکات
1. برخی مانند جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامپ که امروزه مخالف جدی اوست، معتقدند احتمال خروج وی از ناتو وجود دارد. علیرغم این ادعا اما به نظر نمیرسد ترامپ دست به چنین اقدامی بزند. ترامپ مدعی است اعضای ناتو نهتنها نباید بار هزینههای نظامی خود را بر گردن آمریکا بیندازند بلکه باید در برابر تضمین امنیتی این کشور پول پرداخت کنند. ناتو در دوره ترامپ ادامه خواهد یافت اما در ذیل آن روابط دفاعی دوجانبه نانوشته به مبنای عمل تبدیل میشود؛ همانگونه که وی به رهبران ناتو گفته بود کشورهایی که پول ندهند، انتظار کمک نداشته باشند. به عبارتی دیگر ترامپ ناتو را سختگیرانهتر اداره کرده اما تعهداتش را به صورت فشل و سست نسبت به اعضا ارائه خواهد کرد.
2. گسترش ناتو آن را از صرفه انداخته است. حضور 32 کشور در ناتو به معنای وجود 32 ارتش در این سازمان نیست. اصل و بدنه نظامی ناتو چند کشور معدود هستند. دیگر کشورها عملا یک محل استقرار برای ارتش آمریکا به حساب میآیند. بدنه اصلی شامل آمریکا، انگلیس و فرانسه است. در این میانه ترکیه نیز تا حدودی از اهمیت برخوردار شده است، بهویژه پس از فروپاشی شوروی و کسب آزادی عمل در قفقاز، آسیای میانه، غرب آسیا و آفریقا برای پیگیری سیاستهای پانترکیستی. اگر نیروی نظامی ناتو در آمریکا خلاصه شود، نمیتوان چین یا روسیه را مواجه با 32 کشور دید. مسکو و پکن به لحاظ نظامی صرفا با ارتشهای واشنگتن، لندن و پاریس مواجهند. حتی اگر قرار باشد ناتو در جنگی فراگیر از همه کشورها سربازگیری کند، همچنان جمعیت چین چند صد میلیون بالاتر از همه کشورهای ناتو است. این وضعیت نشان میدهد افزوده شدن دولتهای جدید به ناتو به معنای افزایش توان نظامی و مالی نیست بلکه تنها به معنای گسترش سرزمینی ناتو و افزایش وسعتی است که آمریکا باید با توان ثابتش آن را پوشش دهد. به عبارت دیگر گسترش ناتو میتواند به عاملی برای تضعیف و نه تقویت این سازمان تبدیل شود.
3. جنگ با آلمان طی دو جنگ جهانی برای جبهه داخلی آمریکا دارای توجیه بود. این دو جنگ هزینه بالایی داشتند اما ضمن رفع یک خطر بزرگ برای آمریکا، این کشور را به جایگاه بزرگی در جهان رساندند. اما با وجود زمینهسازیها، دو جنگ عراق و افغانستان با وجود تلفات و هزینههای کمتر نسبت به دو جنگ جهانی، برای جامعه آمریکا درنهایت غیرقابل توجیه شد. جنگ عراق و افغانستان همانند دو جنگ جهانی دستاورد ملموسی نداشتند و تلفات ناشی از آن به مزیتهایش نمیارزید. التهابات داخلی ناشی از گرفتاری ارتش آمریکا در منطقه باعث شده تا این دیدگاه در جامعه مطرح شود که نیاز نیست واشنگتن همانند پلیس جهان عمل کند. مدتها واشنگتن ادعا داشت پلیس جهان است و به دلیل وجدان خود وظیفه دارد با هر عنصری که خطا میکند، برخورد کند. ترامپ خود را نماینده این جریان میداند و گفته قصد ندارد پلیس مجانی جهان باشد، هرچند به لحاظ شخصی از مورد توجه قرار گرفتن خوشش میآید. ترامپ و تیمش به دنبال عقبنشینی آمریکا از جهان نیستند اما میخواهند رهبری و برتریشان در جهان با هزینهای کم یا سودآوری گسترده تداوم یابد. 4. آمریکا مهار چین را بزرگترین وظیفه خود میداند اما مشکلاتی مانع از امکان گسترش کامل ناتو به شرق آسیا شده است. گسترش ناتو به شرق آسیا میتواند تبعات بدی برای ژاپن داشته باشد؛ هرچند احتمالا کره جنوبی به دلیل وضعیت وخیمش از آن حمایت کند. کره جنوبی در شبهجزیره کره هممرز با کره شمالی است و پایتختش تنها 35 کیلومتر با این کشور فاصله دارد. به دلیل خطر پررنگ و سهمگین پیونگیانگ، جنوبیها حاضرند هزینههای حضور ناتو در منطقه را متحمل شوند اما وضعیت برای ژاپن جزیرهای بسیار متفاوت است. اگر ناتو در شرق آسیا حضور بیشتری را رقم بزند، با واکنش چین و روسیه که میتواند به تسلیح کره شمالی منجر شود، امنیت ژاپن کاهش مییابد. با توجه به خطرات کره شمالی که هماکنون نیز برای کره جنوبی بسیار بالاست، مسلحتر شدن پیونگیانگ نمیتواند به دلیلی برای عقبنشینی سئول از گسترش ناتو تبدیل شود اما توکیو که تهدیدات کمتری را تحمل میکند، در صورت افزایش قدرت موشکی و هستهای کره شمالی با کاهش شدید امنیت خود روبهرو میشود.