فرهیختگان: عباس کیارستمی بهعنوان یکی از تاثیرگذارترین چهرههای سینمای ایران و جهان شناخته میشود. او 14 تیرماه 1395 در 76 سالگی از دنیا رفت. کیارستمی در ابتدا بهعنوان طراح گرافیک، تصویرگر و مدیر تبلیغات فعالیت میکرد و سپس وارد عرصه فیلمسازی شد. فعالیت او در سینما از دهه 50 با پیوستن به موسسه پرورش فکری کودکان و نوجوانان (کانون) آغاز شد و اولین فیلم کوتاه و مستند خود را در آنجا ساخت.
عمده شهرت کیارستمی بین علاقهمندان سینمای جهان بهخاطر سهگانه کوکر است. سهگانه کوکر یا سهگانه زلزله، به سه فیلم «خانه دوست کجاست؟» (۱۳۶۶) «زندگی و دیگر هیچ» (۱۳۷۰) و «زیر درختان زیتون» (۱۳۷۳) گفته میشود. محل ساخت این سه فیلم در شمال ایران، استان گیلان و روستای کوکر و اطراف آن است. این سه فیلم از لحاظ موضوع به هم وابسته هستند و بیشتر بازیگران و عوامل در هر سه فیلم حضور دارند. اما فیلم سینمایی «طعم گیلاس» از موفقترین آثار سینمایی کیارستمی است که در جشنواره فیلم کن موفق به دریافت نخل طلا شد.
تکنیکهایی که او در آثار سینمایی به کار میبرد، علاوهبر اینکه وجه تمایزی برای او و آثارش بود، روی جریانهای فیلمسازی ایران و جهان اثر گذاشت. کیارستمی در فیلمهایش با استفاده از بازیگران غیرحرفهای و محیطهای واقعی اغلب مرزهای بین داستان و واقعیت را محو میکرد. رویکرد داستانسرایی او اغلب کمبیان است و با تمرکز بر روایتهای ساده سراغ تجربیات انسانی و پرسشهای فلسفی میرود. استفاده کیارستمی از استعارههای بصری و تصاویر شاعرانه به روایتهای او عمق میبخشد و بینندگان را به تامل در معانی نمادین ترغیب میکند.
آثار او اغلب منعکسکننده یک انسانگرایی عمیق است که بر همدلی و تجربه مشترک انسانی تاکید دارد. بااینحال در آثارش موضوعات اجتماعی و فرهنگی ازجمله ارتباط متقابل بین ارزشهای سنتی و مدرنیته ایران هم دیده میشود. او سینما را شکلی از گفتوگو میدانست، نهفقط بین فیلمساز و تماشاگر، بلکه در میان فیلمسازان در فرهنگها و دورههای مختلف. کیارستمی آماده آموختن از کارگردانان دیگر بود و به اهمیت یک گفتوگوی سینمایی جهانی اعتقاد داشت.
مارتین اسکورسیزی، کارگردان مشهور سینمای هالیوود ازجمله علاقهمندان به سینمای کیارستمی است. وی فیلمهای کیارستمی را به دلیل سادگی و انسانگرایی عمیقشان تحسین کرده بود. آنچه برای اسکورسیزی جذاب بود توانایی کیارستمی در انتقال احساسات و مضامین پیچیده از طریق داستانگویی مینیمال است.
اسکورسیزی در بیانیهای پس از درگذشت کیارستمی نوشت: «کیارستمی هنرمند بسیار خاصی بود. کسی که عمیقا در فرهنگ خود ریشه داشت، اما فیلمهایی ساخت که فراتر از مرزهای کشورش طنینانداز شدند. آنها در خاک خود او ریشه داشتند، اما در عین حال بهنظر میرسید که در یک دنیای انتزاعی و تقریبا تخیلی رخ میدهند.»
آکیرا کوروساوا، کارگردان افسانهای ژاپنی هم در مورد کیارستمی گفته بود: «کلمات نمیتوانند احساسات مرا نسبت به فیلمهای او توصیف کنند. من فقط به شما توصیه میکنم فیلمهای او را ببینید و اگر عمیقا تحتتاثیر قرار نگیرید نمیتوانم به شما کمک کنم.»
ژان لوک گدار هم یکی از چهرههای اصلی موج نو فرانسه است که رویکرد نوآورانه کیارستمی در فیلمسازی را تحسین میکرد. او کیارستمی را یک فیلمساز مهم معاصر میدانست که مرزهای زبان سینمایی را جابهجا کرده است.
میشائیل هانکه، کارگردان اتریشی با تاکید رویکرد تاملبرانگیز کیارستمی در داستاننویسی، به تاثیر این کارگردان بر آثار خود اذعان کرده است. او که با فیلم «روبان سفید» موفق به کسب نخل طلا شده بود، در اظهارنظری اعلام کرد: «کارگردان مورد علاقه من در دهه اخیر سینمای جهان، عباس کیارستمی، خالق فیلم طعم گیلاس است.»
جیم جارموش که بهخاطر سبک فیلمسازی مستقل و مینیمالیست خود شناخته میشود، اغلب از کیارستمی بهعنوان فیلمسازی تاثیرگذار یاد کرده است.
نوری بیلگه جیلان، فیلمساز ترکیهای هم با تاکید بر اینکه آثار کیارستمی بر فیلمسازیاش تاثیر داشته؛ آن وجهی از سینمای این کارگردان ایرانی را ستایش میکند که کاوشی در طبیعت انسان و استفاده نوآورانه در فرم سینمایی است.