لیلی زوارهای، خبرنگار: بررسی وضعیت بازار سهام ایران نشان میدهد به غیر از بخشهای دستوری یا با محدودیتهای خاص، سایر حوزههای بورسی کاملا تحت تاثیر قیمتگذاری جهانی محصولات کامودیتی قرار دارند و این موضوع اهمیت بررسی بازار کامودیتیها در سال جدید میلادی را گوشزد میکند. به عبارت دیگر بازار سهام کشور یک نهاد یا بازار کامودیتیمحور است. به عنوان مثال بیش از 50 درصد ارزش بازار بورس پایتخت به شرکتهای معادن، فلزات اساسی و کانیهای فلزی، پالایشگاهی و پتروشیمی تعلق دارد که این شرکتها هم به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از بازار جهانی کامودیتی تاثیر میپذیرد. بخشی از تاثیر بلند یا کوتاهمدت تلاطم قیمتهای جهانی محصولات کامودیتی بر سهام این شرکتها در ایران به علت واکنش سرمایهگذار نسبت به این دسته از تلاطمهای قیمتی است. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که بازار کامودیتی، یک بازار نقطهای و لحظهای بوده اما بازار سهام یک بازار آیندهنگر است.
سال سیاه 2023
قیمت کامودیتیها وابسته به عوامل متعددی است. تغییرات عرضه و تقاضا از جمله محتملترین گزینههایی است که قیمت کامودیتیها را جابهجا میکند. عوامل جوی مانند باران، خشکسالی، سرمای شدید و گرمای فزاینده میتواند تولید محصولات کشاورزی را متاثر کرده که قیمت غلات و یا نفت و گاز را افزایش یا کاهش دهد. تقویت یا ضعف ارز ملی و همچنین نوسانات شاخص دلار نیز با توجه به رابطه عکس با شاخص کامودیتیها بر این بازار تاثیر میگذارد. تصمیمات دولتها در زمینههایی مانند تعیین تعرفهها، تنظیمات قیمت، تسهیلات و ممنوعیتها میتوانند بهطور مستقیم قیمت کامودیتیها را تحت تاثیر قرار دهند. موقعیت جغرافیایی مناطق تولیدی و مصرفی میتواند تاثیر بسزایی بر هزینه حملونقل داشته باشد که بر قیمت کالاها اثر میگذارد. پیشرفت تکنولوژی در فرآیند تولید، استخراج و حملونقل میتواند به بهبود کارایی و کاهش هزینهها منجر شده و در نتیجه قیمت کامودیتیها را تحت تاثیر قرار دهد. تغییرات روابط بینالمللی، تحولات سیاسی و تصمیمات دولتها میتوانند به شدت بر قیمت کامودیتیها تاثیر بگذارند. نرخ بهره هم با تاثیر بر هزینههای تولید و سرمایهگذاری میتواند بهطور مستقیم بر قیمت کامودیتیها تاثیر بگذارد.
با توجه به همه عوامل فوق، پس از چندین سال عملکرد قوی، اکثر کامودیتیها سال 2023 را در محدوده منفی به پایان رساندند. هر چند سال 2023 سالی پرچالش برای کامودیتیها بود؛ با این وجود به علت تحولات منطقهای، وقوع جنگ و رشد ریسک جهانی و استراتژی ثبات نرخ بهره فدرال رزرو، طلا عملکرد مطلوبی داشت و به رکورد 2135 دلار در هر اونس رسید. از آنجایی که کاهش نرخ بهره در سال 2024 محتملتر به نظر میرسید، سرمایهگذاران به دنبال دارایی امن بودند و دلار ضعیفتر نیز تقاضا را برای طلا افزایش داد. مس اما به سختی بازدهی مثبتی را در سال 2023 ثبت کرد، زیرا رکود بازار املاک و مستغلات در چین، موجب افت تقاضای جهانی شد. سایر کامودیتیها با رشد منفی به کار خود پایان دادند که به ترتیب عبارتند از لیتیوم، نیکل، گاز طبیعی، سرب، ذرت، گندم، پالادیوم، روی، نفت خام و ذغال سنگ، پلاتین، نقره و آلومینیوم.
طلا با جهش بیش از 13 درصد به دلیل رشد تقاضای سرمایهگذاران و خرید بانکهای مرکزی در صدر جدول کامودیتیها ایستاد. در سه فصل ابتدای سال 2023، بانکهای مرکزی جهانی حدود 800 تن طلا خریداری کردند که چین، لهستان و سنگاپور بزرگترین خریداران در بین کشورها بودند.
نفت خام اما در سال 2023 حدود 11 درصد سقوط کرد. در سال 2023، ایالات متحده در اواسط دسامبر رکورد تولید 13.3 میلیون بشکه در روز را ثبت کرد. ماههای پایانی سال گذشته میلادی یکی از پرتنشترین مقاطع زمانی چند دهه اخیر در منطقه خاورمیانه به عنوان شاهرگ حیاتی تولید نفت دنیا بود اما حتی این تنشها و تفاهم اوپک برای حفظ تولید در سطح پایین باز هم نتوانست به روند قیمتی نفت قدرت ببخشد؛ چراکه کاهش تحریمهای نفتی ونزوئلا برای جلوگیری از تلاطمهای زیاد و همچنین رقابت روسیه با ایران برای تصاحب بازار نفت چین با ارائه تخفیفهای قابل توجه، شرایط نفت را پیچیدهتر کرد. کارشناسان انرژی اعتقاد دارند حتی با کاهش تنشها در ماههای آینده هم کاهش قیمت نفت به سختی کنترل شود.
تصمیمی که چین در اواخر سال 2023 برای تحریک بازار مسکن ایجاد کرد باعث شد که سنگ آهن و فولاد هم رشد مناسبی را تجربه کنند. قوانین جدید مسکن چین که در پایان سال گذشته میلادی ابلاغ کرد، شرایط خرید را از ابتدای سال جدید میلادی تسهیل میکند و به احتمال زیاد صادرات فولاد این کشور کاهش مییابد. چین در سال گذشته تعدادی از مهمترین هلدینگهای مسکنساز خود را به علت ورشکستگی و کاهش تقاضای خرید از دست داد، حالا سعی دارد در سال جدید بخشی از این خسارت را جبران کند.
امید به 2024
کاهش پلهای نرخ بهره توسط فدرالرزرو، دادههای اقتصادی آمریکا، اروپا و چین و احتمال بازگشت تورم به سطوح بالاتر یا وقوع رکود اقتصادی در آمریکا و در نهایت وضعیت ریسک جهانی به علت درگیریهای نظامی در منطقه و جهان از جمله مهمترین عوامل موثر برای بازار کامودیتیها در سال جدید میلادی است. انتظارات برای اقتصاد با حرکت تورم به سمت نرخ مورد نظر فدرالرزرو یعنی دو درصد بدون کاهش قابل توجه تولید ناخالص داخلی و آسیب جدی به بازار کار همراهی میشود. برای نفت، سیاست گروه اوپک پلاس برای تعیین آینده قیمت این کامودیتی تاثیرگذار است. پیشبینی میشود بازار نفت در نیمه اول سال 2024 تعادل داشته باشد و در نیمه دوم سال با کسری مواجه شود که این امر باعث افزایش قیمتها از سطح کنونی خواهد شد. یکی از ریسکهای اصلی در زمینه تامین نفت، تنشها در خاورمیانه و احتمال اجرای سختتر تحریمهای آمریکا علیه ایران است. این موضوع ممکن است باعث شدتبخشی به کسریها و افزایش قیمت در بازار نفت نسبت به سطح انتظارات شود.
در حالی که کاهش رشد جهانی میتواند تقاضای کالاها را در سال 2024 کاهش دهد، کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو میتواند وضعیت را تغییر دهد. در صورت تداوم وضعیت موجود طلا در سال 2024 به بالاترین حد خود خواهد رسید و کاهش نرخ بهره از قیمتها حمایت میکند. کالاهای مورد استفاده در انتقال انرژی سبز مانند نیکل، مس، لیتیوم و روی، چشمانداز نزولی دارند. مازاد عرضه قابل توجه در نیکل میتواند قیمتها را کاهش دهد.
در سال جاری میلادی به دلیل قوانین جدید مسکن چین تولید و صادرات فولاد این کشور کاهشی است. کارشناسان از کاهش 10 تا 20 درصدی صادرات فولاد چین به دلیل تحریک بازار مسکن این کشور خبر میدهند. افزایش تحریک بازار مسکن و مصرف فولاد داخلی موجب میشود که صادرات فولاد چین کاهشی شود. این خبر به تبع فرصت مناسبی برای صادرکنندگان فولاد ایران محسوب میشود چراکه سال گذشته میلادی صادرات فولاد چین، باعث کاهش صادرات فولاد ایران شده بود. تحلیلگران همچنین برآورد کردهاند که در خاورمیانه هم رشد 2.3 درصدی مصرف فولاد اتفاق بیفتد. همچنین رشد مصرف فولاد در انگلیس و اتحادیه اروپا هم دور از انتظار نیست. در کل پیشبینی تقاضای جهانی فولاد برای سال جاری میلادی نرخ رشد را در مناطق مصرفکننده مهم جهان نشان میدهد.
فلزات گرانبها احتمالا در سال 2024 به سمت سطوح قیمتی بالاتر حرکت میکنند و به نظر میرسد قیمت طلا به رکوردهای جدید میرسد. پیشبینی برای هر اونس طلا حدود 2200 دلار تا پایان سال جاری میلادی ثبت شده است. اکونومیست اما معتقد است که بازارها خود را با جنگهای موجود سازگار کردهاند و باید در سال جاری بر نفت، اورانیوم و گندم متمرکز شد. پیشبینی میشود رشد اقتصادی جهان کند باشد و همین موضوع باعث میشود تقاضای مواد خام اندکی افزایش یابد. با این حال، وقوع شگفتیها نیز منتفی نیست. رویدادهای غیرمنتظره و شدید آبوهوایی و وقوع جنگ بهطور قابلتوجهی بر بازارهای کامودیتی تاثیر میگذارند.