ایمان عظیمی، خبرنگار: روایت زندگی یومیه و روزانه افراد عادی و حتی مشهور به چه کار ما میآید اگر آوردهای جذاب و خواستنی در رگ و پی آن وجود نداشته باشد و مخاطب را به تماشای خود ترغیب نکند؟ در همین راستا سوژه مستند پرتره هم باید بتواند بیننده را به تماشای خود فرابخواند و او را به پیگیری سرانجام کار ترغیب کند. در همین ایران خودمان کم نیستند اشخاص معروف و محبوبی که روایت و بازگویی برشهایی از زندگی آنان میتواند دل مخاطب را به دست بیاورد و برای دقایقی زلف ایشان را به سوژه دوربین فیلمساز گره بزند. محمد صالحعلا نازنین هم در میان این دسته از افراد شاخص بهعنوان نمونهای یکه و ممتاز به حساب میآید که واگویه کردن برشهایی از زندگی و خاطراتش میتواند غم و غصه را از زیست مستمعینش جارو کند و آن پوسته دلکش و شیرین زندگی را به یاد آدمها بیاورد. صالحعلا در میان آدمکهایی که در کردار، گفتار و پندارشان جملگی شبیه یکدیگر بهنظر میرسند حقیقتا فردی متمایز جلوه میکند و انسانی است که شخصیتش بهخاطر همقدم شدن با مشاهیر ادب فارسی و تاثیر گرفتن از خلاقیت اشخاص برجستهای که هنر تئاتر و نمایش در ایران را به سمت جلو سوق دادند چندوجهی جلوه داده میشود و این مساله چیزی نیست که در همان نگاه اول نظر دیگری را به خود معطوف نکند. او هم شاعر است، هم تجربه کارگردانی را از سر گذرانده و نیز همپیاله با اسامی بزرگ صحنه نمایش در دانشگاه تدریس کرده است و گاه هم در نقشهای مختلف سینمایی از قالب همیشگیاش گریخته و همرنگ با شخصیتهای پیرنگ درآمده است. فعالیت مرد بارانی به همینجا ختم نمیشود و باید اشاره داشت که نام وی با چمدانی از واژه همواره در محفل ترانهسرایان شهره این ملک در آن بالاها قرار داشته و کماکان هم ترانههای معروفش در میان جانهای عزیز و عاشق زمزمه میشود.
مستند پرتره «زائر شبهای بارانی» نیز بنا به آنچه گفتیم الفبای جذب مخاطب را به علت برخورداری از سوژهای دلربا رعایت کرده است و بیپیرایهتر از نمونههای موجود به اصل موضوع که همان نشستن پای صحبتهای صالحعلاست میپردازد و ذهن بیننده را بهمرور نسبت به زیست فردی این هنرمند و برنامهساز آشنا میکند. دوربین هامون شیرازی در تمام مدت از روی سوژه تکان نمیخورد و جرعهجرعه خاطرات وی از زندگیاش را سر میکشد و مخاطب را هم به قدم نهادن در باغی که درختانش مشاهیر فرهنگ این سرزمینند دعوت میکند. در حقیقت اولین نکته بارزی که در مستند زائر شبهای بارانی به چشم میآید انتخاب نام محمد صالحعلا برای قرار گرفتن در نقطه کانونی اثر است. حتی میتوان اینطور قلمداد کرد که نکته بارز دوم مستند هامون شیرازی نیز در پیوند با همین مساله قرار دارد.
گفتیم که زائر شبهای بارانی به سبب بهرهمندی از محمد صالحعلا در کانون توجه تماشاگر نگاهها را به سمت خود جلب کرده و در ادامه نیز باید بگوییم که همین مساله بافت تصویر را از حضور دیگری بینیاز میکند. فاکتور حضور صالحعلا در جلوی دوربین خود بهتنهایی دلنشین است و هامون شیرازی نیز نیازی نمیبیند تا موضوع سوژهاش را از دریچه ذهن دیگری دنبال کند. صالحعلا از خاطراتش با بیژن و بهمن مفید میگوید و آنها را با خورجینی از واژههای تصویرسازی که در کنج لبش کشیک میکشند به ذهن بیننده انتقال میدهد و نام ایشان را زنده میدارد. وقتی از بهمن فرسی تعریف میکند دلت میخواهد بروی و نمایشنامههایش را از نو مرور کنی و هنگامی هم که از دلیل بازی نکردن در هامون و اجارهنشینهای داریوش مهرجویی افسوس میخورد، این حس را نیز در ضمن واگویه کردن آن لحظات به مخاطبش انتقال میدهد. در واقع این محمد صالحعلاست که با حرفهایش دیگران را از غبار ذهن مخاطب میرهاند و به اکنون وی احضار میکند، پس اگر همچون نگارنده قائل به نیتخوانی باشیم احتمالا درمییابیم چرا هامون شیرازی در معرفی بیشتر محمد صالحعلا تنها به ثبت حرفهای وی اکتفا کرده و زاویه دوربین را از خلوت شاعر بارانی ما به سمت دیگری معطوف نداشته است.
مخاطب با صالحعلا به دنیای شعر، تئاتر، سینما، اجراهای تلویزیونی و رادیویی و... قدم میگذارد و از شناخت او نسبت به تمامی این عرصهها حظ میبرد؛ حتی سلوک شاعرانه و پایبندی وی به خانواده و مناسک سنتی و مذهبی موجود در آن نیز آنقدر تصویری و پویا هست که هر دستکاریای در آن را بیجهت تلقی کند. گویی فیلمساز میخواهد با ارائه یک روایت ساده و موجز ذهن بیننده را به داستانهای پراکندهای که در فکر و زبان شاعر جاری است پیوند بزند و ایشان را به مهمانی واژهها دعوت کند؛ پس باید گفت که در این شیوه ارائه، هرگونه اطناب و بیان صالحعلا از زاویهدید دیگری بیهوده بهنظر میرسد و بیننده هم رفتهرفته در همنشینی با کلام سکرآور شاعر بارانی به این شیوه بیانی عادت میکند. درنهایت باید بیان داشت که مستند زائر شبهای بارانی با برخورداری از حداقل متریال موفق میشود ذهن شاعر را به تصور مخاطب از وی گره بزند و بعدی دیگر از سیر و سلوک عارفمسلک صالحعلا را به ایشان نشان دهد.
دسترسی سریع
ارسال نظر
اخبار این صفحه
درباره مستند پرتره «زائر شبهای بارانی»
طریقه گره زدن زلف
![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/images/users.png)