ندا اظهری، مترجم: بازار خودروهای برقی در دنیا در حال افزایش است و هر ساله شرکت‌هایی به جمع تولیدکنندگان آن اضافه می‌شوند. در این بین، کمپانی تسلا به مدیریت ایلان ماسک حرف اول را در بین سایر شرکت‌های تولیدکننده خودروهای برقی می‌زند و شهرت خوبی را برای خود دست‌وپا کرده است. اما دیگر شرکت‌ها نیز دست روی دست نگذاشته‌اند و به توسعه فناوری‌های خود در این حوزه ادامه داده‌اند تا جایی که به نظر می‌رسد سایر خودروسازان، بازار خودروهای برقی را از چنگ تسلا درمی‌آورند. علاوه‌بر این، برخی کشورها نیز در تلاشند تا سهمی از بازار خودروهای برقی دنیا را از آن خود کنند و از این‌رو میزان سرمایه‌گذاری‌های خود را در این حوزه افزایش داده‌اند.

شرکت چینی رقیب تسلا شد

BBC چندی پیش اعلام کرد که شرکت خودروسازی چینی BYD گوی سبقت را از تسلا ربوده و حجم تولید خودروهای برقی خود را بالاتر برده است به‌طوری‌که در سه‌ ماهه چهارم 2023 به رقیب سرسخت تسلا تبدیل شد. این شرکت چینی در این بازه زمانی به رکورد فروش 536 هزار خودروی برقی رسیده است. این اولین باری است که چنین شرکتی توانسته تنها در یک بازه سه ماهه، رکورد تسلا را در فروش خودروهای برقی بشکند اما اگر کل آمار فروش سال 2023 را در نظر بگیریم، باز هم تسلا در صدر فروش خودروهای برقی دنیا قرار دارد. ولی نمی‌توان این زنگ خطر را نادیده گرفت و آن را باید به‌عنوان هشداری برای خودروسازان بزرگ دنیا در حوزه خودروهای برقی در نظر گرفت تا بازار خود را نجات دهند. تسلا در سه ماهه چهارم 2023، 484 هزار خودروی برقی را به فروش رساند که بعد از شرکت چینی BYD رده دوم دنیا را از آن خود کرد و رقم کل فروش آن از خودروهای برقی یک میلیون و 800 هزار خودرو گزارش شده است. عملکرد پایان سال تسلا بهتر از آن چیزی بود که تحلیلگران انتظار داشتند و فروش خودروهای برقی نسبت به مدت مشابه سال 2022 حدود 20 درصد افزایش یافت و سرعت آن نیز نسبت به اوایل 2023 رشد خوبی داشت اما به نظر می‌رسد از آنچه کارشناسان درباره تسلا پیش‌بینی کرده بودند، فاصله دارد، به‌طوری‌که ایلان ماسک پیش‌تر اعلام کرده بود  این شرکت پتانسیل رسیدن به فروش دو میلیون خودروی برقی را در سال 2023 دارد ولی آمار چیز دیگری می‌گوید. این شرکت حتی بارها به‌منظور جذب مشتری و فروش خودروهای خود، قیمت‌ها را کاهش داد ولی باز هم به نتیجه مطلوب نرسید. 

پیشی گرفتن یک شرکت کپی کار

اما «نیویورک پست»، پیشی گرفتن این خودروساز چینی را به‌گونه‌ای دیگر تحلیل می‌کند. چین سال‌هاست تلاش می‌کند شهرت خود را به‌عنوان «کشور کپی‌بردار» از بین ببرد اما معمولا عادت‌های قدیمی به سختی از بین می‌روند و از این‌رو، رشد نوآوری در چنین کشوری کمی خطرناک به نظر می‌رسد. یکی از حوزه‌هایی که نوآوران چینی طی سال‌های اخیر در آن درخشیده‌اند، توسعه ابزارهای هوش مصنوعی است. کارشناسان این رسانه خبری بر این باورند که همین ویژگی قدیمی چینی‌ها را در فرآیند تولید خودروهای برقی هم باید مدنظر داشت. از نظر آنها، این شرکت چینی نمونه‌ای کپی‌بردار است که با مهندسی معکوس و حذف طرح‌های رقبایی چون تویوتا و میتسوبیشی، تجارت خود را در عرصه خودروسازی آغاز کرده است. اما از آنجایی که چین هم مانند آمریکا بازار داخلی بزرگی دارد، همین امر باعث می‌شود در هر حوزه‌ای که وارد می‌شوند، به سرعت رشد کنند. این شرکت هم از پتانسیل همین بازار استفاده کرده و بازار خوبی را برای خود رقم زده است. در مقابل، cnbc یادآور شد که ایلان ماسک در سال 2011 در گفت‌وگویی که با بلومبرگ داشت، محصولات تولید شده توسط شرکت چینی BYD را به سخره گرفت و خطر تهدید بودن آن را برای خود نادیده گرفت. اما همین خودروساز 12 سال بعد یعنی در سال 2023، به رقیب جدی تسلا تبدیل شد و حالا تسلا زمانی این زنگ خطر را جدی گرفته است که این شرکت را در یک قدمی خود احساس کرده است. این خودروساز از یک تولیدکننده باتری گوشی‌های موبایل به یکی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های تولید خودروهای برقی تبدیل شده و همچنان در مسیر رشد حرکت می‌کند.

سرمایه‌گذاری و همکاری سعودی‌ها با شرکت‌های خارجی

به گزارش «اکونومیست»، سال 2022 که ولیعهد عربستان نخستین برند خودروهای برقی این کشور را تحت عنوان Ceer راه‌اندازی کرد، مشخص بود که این کشور برای فعالیت در حوزه خودروهای برقی برنامه‌ها دارد. آنها به دنبال ایجاد یک شرکت خودروسازی جدید نبودند بلکه خواستار ایجاد صنعتی جدید بودند که طی آن، عربستان قصد دارد خود را یک قدرت بزرگ در حوزه خودروهای برقی دنیا معرفی کند. اگر این پروژه موفقیت‌آمیز باشد، می‌تواند گام مهمی در جهت تنوع بخشیدن به اقتصاد این کشور باشد. با برنامه‌ریزی‌هایی که در این راستا انجام شده، 32 میلیارد دلار از سوی وزارت صنعت و منابع معدنی برای 9 پروژه معدنی در این کشور هدفگذاری شده و 6 میلیارد دلار هم در کارخانه فولاد ورق و کارخانه فلزات باتری برای تولید خودروهای برقی سرمایه‌گذاری شده است. عربستان فرآیند کسب مجوز برای شرکت‌ها را سریع‌تر و آسان‌تر کرده است تا آنها راحت‌تر بتوانند فعالیت‌های خود را انجام دهند. اما از تمام شواهد به دست آمده مشخص است که عربستان در حال پیشرفت است. هیوندای، خودروساز بزرگ کره جنوبی ازجمله شرکت‌هایی است که با عربستان وارد مذاکره شده و با ساخت کارخانه‌ای برای مونتاژ خودروهای خود در این کشور به توافق رسیده است. برخی شایعات نیز حکایت از آن دارد که تسلا، بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای برقی در جهان در حال مذاکره با عربستان جهت راه‌اندازی یک خط تولید در این کشور است. علاوه‌براین، سعودی‌ها قراردادی 5 میلیارد و 600 میلیون دلاری را با شرکت چینی Human Horizons که تولیدکننده خودروهای لوکس در دنیاست، امضا کرده‌اند تا در توسعه، تولید و فروش این قبیل خودروها همکاری کنند. شرکت Ceer که یک سرمایه‌گذاری مشترک بین صندوق سرمایه‌گذاری دولتی عربستان و «فاکس کان»، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لوازم الکترونیکی در جهان دارد، با BMW خودروساز آلمانی برای تولید خودروهای برقی در عربستان سعودی همکاری می‌کند. علاوه‌براین، Lucid یک شرکت تازه‌وارد و زیان‌ده آمریکایی در سپتامبر 2023 کارخانه‌ای را در نزدیکی جده راه‌اندازی کرد و قرار است سالانه 5000 خودرو تولید کند. اما این شرکت مدعی شده است که ظرفیت تولید 155 هزار خودرو در سال را داراست. 

در عین حال، هنوز پایگاه صنعتی در عربستان راه‌اندازی نشده و به دلیل گرمای بالای این منطقه، ساخت و راه‌اندازی کارخانه‌ها در این کشور پیچیدگی‌های خودش را دارد. اما در این میان چینی‌ها به دلیل بازار وسیعی که در زمینه خودرو داشتند، موفقیت بزرگی کسب کردند و یکی از مشکلات عربستان در این زمینه، کوچک‌تر بودن بازار خودروی آن است که باعث می‌شود ورود به صنعت خودرو کمی سخت‌تر باشد. شرکت Ceer مدعی شده است که تا سال 2034 به تنهایی قادر است 8 میلیارد دلار ارزش افزوده ناخالص تولید کند که 0.7 درصد تولید ناخالص داخلی این شرکت را به خود اختصاص می‌دهد. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (PIF) هم چندی پیش اعلام کرد که با شرکت برق سعودی (SEC) برای راه‌اندازی یک شرکت زیرساخت خودروهای برقی مشارکت کرده است. این صندوق 75 درصد از سهام این شرکت را در اختیار خواهد داشت درحالی‌که 25 درصد باقیمانده نیز سهم SEC می‌شود. هدف این شرکت، ارائه بهترین زیرساخت شارژ سریع خودروهای برقی در سراسر عربستان و توسعه بیشتر اکوسیستم خودروهای محلی و تسریع پذیرش خودروهای برقی در این کشور است.

بازار خودروهای برقی در دست تولیدکننده باتری

کارشناسان بر این باورند که شرکت BYD به سمت تولید سریع شتاب گرفته و شواهد تازه‌ای از رقابتی شدن بازار خودروهای برقی در دست است و این می‌تواند برای تسلا که سال‌ها در رأس تولیدکنندگان خودروهای برقی حضور داشته، گران تمام شود. درمجموع، این شرکت چینی در سال 2023 بیش از 3 میلیون خودرو با انرژی جدید را به فروش رساند که شامل خودروهای برقی و هیبریدی می‌شوند. کل فروش این شرکت از خودروهای برقی در سال 2023 به یک میلیون و 600 هزار رسید که بعد از تسلا در رده دوم قرار گرفته است. شرکت چینی BYD دراصل تولیدکننده باتری‌های قابل شارژ در دنیا بود و به دلیل تولید این قبیل باتری‌ها برای گوشی‌های هوشمند، لپ‌تاپ و سایر وسایل الکترونیک معروف شده است و تحلیلگران معتقدند  این شرکت شهرت فعلی خود را در زمینه فروش خودروهای برقی مدیون کسب‌وکار اولیه خود یعنی تولید باتری است که همین قطعه، گران‌قیمت‌ترین بخش خودروهای برقی را تشکیل داده و از آنجایی که خود تولیدکننده باتری این خودروها هستند، توانسته‌اند صرفه‌جویی قابل توجهی در تولید خودروهای برقی داشته باشند. این شرکت در سال 2020، تولید باتری‌های Blade را کلید زد که به رشد بازار خودروهای برقی کمک قابل توجهی کرد. در این راستا، تجارت باتری باعث شد این شرکت چینی بتواند در پایان سال 2023 قیمت خودروهای برقی تولید خود را تا حد قابل توجهی کاهش دهد و این قیمت‌ها تنها در دسامبر 2023 افزایش 70 درصدی داشت. 

عربستان و سودای قدرت در تولید خودروهای برقی

به گزارش «بلومبرگ»، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان، حالا سودای تبدیل شدن به یکی از قدرت‌های برتر دنیا در حوزه خودروهای برقی را در سر می‌پروراند و مقامات عربستان به دنبال راه‌های جدیدی هستند تا منابع اقتصادی خود را توسعه داده و صنعت داخلی خودرو را گسترش دهند. در این راستا عربستان به دنبال آن است که سرمایه‌گذاری خود را روی تولید باتری‌های خودروهای برقی و خودروهای سوخت هیدروژنی گسترش دهد، از این‌رو در گام بعدی قصد دارد پیوندی را با خودروسازی در خاورمیانه برقرار کند و جایگاه قابل توجهی را در این منطقه به دست آورد. مقامات عربستانی امیدوارند که با قدرت گرفتن در تولید باتری خودروهای برقی بتوانند فرصتی را برای تولید این خودروها نیز در دست بگیرند. پس از گذشت 7 سال از طرح ولیعهد محمد بن‌سلمان برای حذف هیدروکربن‌ها، تمرکز روی تولید باتری‌ خودروهای برقی بالا گرفت تا از این طریق نیز بتوانند علاوه‌بر فروش نفت و مشتقات آن که بیش از 90 درصد صادرات آنها را تشکیل می‌دهد، به اقتصاد خود تنوع ببخشند. عربستان تمرکز خود را روی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و استخراج منابع معدنی مورد نیاز برای تولید موادشیمیایی باتری گذاشته‌ و هدف خود را تا سال 2030 تولید 500 هزار خودروی برقی اعلام کرده است. از آنجایی که پادشاهی عربستان به دنبال ایجاد شبکه گسترده‌تری از تامین‌کنندگان حول این صنعت است، صندوق سرمایه‌گذاری عربستان بر سر قراردادی 550 میلیون دلاری با شرکت ایتالیایی Pirelli SpA برای ساخت کارخانه تایرسازی به توافق رسیده است. عربستان برای جذب استعدادها و سرمایه‌گذاری‌های خارجی، شرکت‌های دولتی را از تجارت با شرکت‌های بین‌المللی که در منطقه مستقر نیستند، به‌طور موقت محدود کرد. شرکت‌های بین‌المللی فعالیت‌های خود را در خاورمیانه از طریق عربستان سعودی انجام می‌دهند. در سال 2023 بیش از 180 مجوز برای شرکت‌ها صادر شد تا از مشوق‌های ویژه برای ایجاد یک ستاد منطقه‌ای بهره‌مند شوند.

رقبا در کمین سرمایه‌گذاران در بازار عربستان

شواهد بیانگر آن است که عربستان ممکن است مجبور شود راه‌های دیگری را برای افزایش جذابیت خود بیابد. خودروسازان در هر شرایطی با افزایش هزینه‌ها، تعرفه‌ها و نگرانی‌های مختلف روبه‌رو هستند و برای جذب تولیدات الکترونیکی ممکن است مجبور شوند انرژی تجدیدپذیر ارزانی ارائه دهند. همچنین باید تامین‌کنندگان را به تولیدکنندگان بزرگ جذب کند. شرکت «هیوندای کفیکو» سازنده قطعات نیز در اواخر سال 2023 قراردادی را با شرکت Ceer امضا کرده است. اما این تنها عربستان نیست که برای توسعه صنعت خودروهای برقی تلاش می‌کند بلکه مجارستان هم در تلاش برای استفاده از مزیت نیروی کار برای جذب سازندگان باتری‌های خودروهای برقی است. اندونزی نیز بر این باور است که ذخایر نیکل این کشور می‌تواند به آنها در تولید باتری‌های خودروهای برقی کمک کند. همچنین ترکیه و مراکش نیز در زمینه صنعت خودروسازی سابقه دیرینی دارند و خودروهای موتوری با احتراق داخلی تولید می‌کنند. بنابراین، بازار پرزرق‌وبرقی پیش روی سرمایه‌گذاران گسترده شده که ممکن است هر لحظه، یکی از همین فعالان عرصه خودروهای برقی، این سرمایه‌گذاران را به خود جلب کند. 

تولید خودروی برقی در جهان 6 برابر می‌شود

در آماری که به‌تازگی رویترز اعلام کرده، فروش جهانی خودروهای کاملا برقی و هیبریدی در سال 2023 با رشد 31 درصدی همراه بود که نسبت به رشد 60 درصدی در سال 2022 درصد رشد کمتری را نشان می‌دهد. درست است که میزان رشد این بازار پایین است اما انتظار می‌رود با بازار رو به رشدی در سال‌های پیش رو مواجه باشیم. پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته برای سال 2024 رشد 25 تا 30 درصدی را برای بازار خودروهای برقی در نظر گرفته است. فروش خودروهای برقی تنها در دسامبر 2023 رکورد یک میلیون و 500 هزار را شکست. از کل 14 میلیون خودروی برقی که در سال 2023 به فروش رسید، 9 میلیون و 500 خودرو تمام برقی بوده و مابقی را نیز خودروهای ترکیبی برقی هیبریدی تشکیل می‌دادند. بعد از سال‌ها رشد پرشتاب در این حوزه، برخی خودروسازان ابراز نگرانی کرده‌اند که تقاضا برای فروش خودروهای برقی در اروپا و سایر نقاط دنیا روند رو به کاهش خواهد داشت؛ چراکه معتقدند کاربران منتظر ورود مدل‌های بهتر، کوچک‌تر و ارزان‌قیمت‌تر تا سه سال آینده به بازار هستند. طبق پیش‌بینی‌ها تا پایان سال 2024 کل رقم خودروهای برقی در دنیا به 16 میلیون و 700 هزار خودرو می‌رسد که از این میان چینی‌ها حدود 10 میلیون خودرو را تشکیل می‌دهند. آمارها حکایت از آن دارد که نرخ فروش خودروهای کاملا برقی در آمریکا و کانادا 50 درصد و اروپا و چین به ترتیب 27 و 15 درصد رشد داشته‌اند. در چین، اروپا و آمریکا که اصلی‌ترین بازار خودروهای برقی در دنیا را شامل می‌شوند، همچنان تقاضا برای خودروهای برقی سریع‌تر از تقاضا برای سایر خودروهاست. گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که تولید جهانی خودروهای برقی تا سال 2030 در مسیر سه برابر شدن قرار دارد و انتظار می‌رود تعداد خودروهای برقی تا هفت سال آینده به 33 میلیون و 400 هزار خودرو برسد که حدود یک‌سوم کل تولید را به خود اختصاص خواهد داد. بیشترین میزان این رشد در چین اتفاق می‌افتد، جایی که یارانه‌های دولتی و جنگ قیمت برای برتری خودروهای برقی چین اولویت دارد. در آمریکای شمالی، پیش‌بینی می‌شود تولید خودروهای تمام برقی تا سال 2030 حدود شش برابر شده و به هفت میلیون خودرو برسد که معادل 40 درصد بازار خودروی آمریکا خواهد بود. مدیران صنعتی در حال مذاکره با دولت بایدن هستند تا بتوانند به‌واسطه قانون انتشار گازهای گلخانه‌ای که عملا تولید خودروهای برقی را الزامی می‌کند، تا سال 2032 حدود دوسوم فروش خودروهای جدید تولیدشده در آمریکا را به خود اختصاص دهند.