ندا اظهری، مترجم: نظرسنجی تجربیات پژوهشی تحصیلات تکمیلی (PRES) بزرگ‌ترین نظرسنجی در نوع خود در آموزش عالی انگلیس به‌شمار می‌رود. به‌عبارتی نظرسنجی تجربیات پژوهشی تحصیلات تکمیلی یک نظرسنجی ملی از دانشجویان تحقیقات تحصیلات تکمیلی است که از آنها دعوت می‌کند درمورد تجربیات خود اظهارنظر کنند. این نظرسنجی به کارشناسان آموزش عالی این امکان را می‌دهد که متوجه شوند چه چیزی در این مقطع تحصیلی خوب عمل می‌کند و چه چیزی خوب نیست و نیز به کارشناسان کمک می‌کند شرایط بهتری را پیش روی دانشجویان فراهم کنند. پاسخ‌های دانشجویان کمک می‌کند تا آنها بتوانند از حمایت‌های بهتری بهره‌مند شوند.

   بزرگ‌ترین نظرسنجی محققان تحصیلات تکمیلی
از سال 2007 که این نظرسنجی تجربیات پژوهشی تحصیلات تکمیلی آغاز به کار کرده، این نظرسنجی به بزرگ‌ترین نظرسنجی محققان تحصیلات تکمیلی در حوزه آموزش عالی تبدیل شده است. این نظرسنجی نتایج محرمانه‌ای را برای موسسات آموزش عالی شرکت‌کننده فراهم می‌کند تا باعث ارتقای ارائه این گروه از محققان شود. یکی از ویژگی‌های کلیدی این نظرسنجی ارائه مقایسه‌هایی است که روی طیفی از گروه‌های مقایسه‌کننده خاص انجام می‌شود و این مقایسه‌ها از بخش کلی گرفته تا گروه‌های ماموریتی یا جغرافیایی خاص به شرکت‌کنندگان ارائه می‌شود. هدف این نظرسنجی ایجاد تعادل میان مجموعه سوالات ثابت برای ایجاد امکان مقایسه درطول زمان و به‌روزرسانی‌های سالانه جهت انعکاس بازخوردها و در پاسخ به شرایط خارجی غالب است. به‌عنوان مثال تغییراتی درطول همه‌گیری کرونا ایجاد شد تا طیف وسیعی از مطالعات و تعاملات آنلاین درحال انجام را منعکس کند که چند مورد از آنها به‌عنوان ذره‌بینی برای مشاهده تجربیات در نظرسنجی‌ها باقی مانده‌اند. این نظرسنجی شامل بانک سوالات خاص در مورد پاسخ‌های سازمانی به کووید-19 بوده است.

   تغییر در نظرسنجی 2023
در نظرسنجی 2023، چند به‌روزرسانی هدفمند انجام شده و شامل یک بانک سوال جدید پیرامون جامعه و احساس تعلق بوده که منعکس‌کننده اهمیت احساس دانشجویان در تمام سطوح جامعه است. داده‌های نظرسنجی بین اول فوریه تا 15 می 2023 جمع‌آوری و داده‌ها در این بازه زمانی، به موسسات آموزش عالی ارائه شد تا این موسسات تصمیم بگیرند در چه زمانی آن را اجرا کنند، مشروط بر اینکه نظرسنجی برای حداقل سه هفته باز باشد و دانشجویان و محققان بتوانند به سوالات آن پاسخ دهند. این نظرسنجی تا سال 2018 دوسالانه بود اما از بعد از آن به‌طور سالانه برگزار می‌شود. باز هم در این میان برخی موسسات که اغلب موسسات بزرگ‌تر و با تمرکز بیشتر روی پژوهش بوده‌اند، تصمیم گرفتند به همان اجرای دوسالانه نظرسنجی پایبند باشند. این درحالی است که حدود 60 درصد به‌طور سالانه در این نظرسنجی‌ها شرکت می‌کنند. سال 2023 مشارکت موسسات در این بخش بسیار پررنگ بود، به‌طوری‌که از 62 موسسه شرکت‌کننده در این نظرسنجی در سال 2022، به 105 موسسه افزایش داشته‌اند که رشد 70 درصدی را تجربه کرده‌اند.

   نکات کلیدی در نظرسنجی
مهم‌ترین کلیدهایی که در این نظرسنجی مطرح شده‌اند، عبارتند از نظارت، منابع، فرهنگ پژوهش، جامعه، پیشرفت و ارزیابی، مسئولیت‌ها، حمایت‌ها، مهارت‌های پژوهشی، توسعه حرفه‌ای، پشتیبانی کووید- 19. علاوه‌بر این بخش‌هایی هم وجود دارند که تجربه کلی شامل سوال رضایت کلی، ‌انگیزه‌های شغلی، جمعیت‌شناسی و فرصت‌های توسعه‌ای ازجمله تدریس را پوشش می‌دهد. در سال 2022، به‌منظور انعکاس به‌روزرسانی‌های نظارت بر داده‌های توسعه آموزش عالی برای این بخش، سوالاتی مطرح شد اما در سال 2023 چند سوال جدید اضافه شده تا زمینه برای تجزیه و تحلیل پیشینه اجتماعی فراهم شود. در این دو پرسش از دانشجویان سوال شده آیا نخستین عضو خانواده خود بوده‌اند که وارد دانشگاه شده و آیا دانشجو، وعده‌های غذایی موسسه و دانشگاه را به‌طور رایگان دریافت کرده است؟ نظرسنجی تجربیات پژوهشی تحصیلات تکمیلی (PRES) برای اعضای آموزش عالی در هر جای دنیا در دسترس است. تا امروز موسسات انگلیسی تنها شرکت‌کنندگان این نظرسنجی را تشکیل می‌دادند اما در سال 2023 حدود چهار موسسه استرالیایی نیز شرکت کردند که بیشترین تعداد را تاکنون شامل شده‌اند. حضور موسسات استرالیایی، زمینه را برای توسعه نمایندگی‌های بیشتر در استرالیا در این نظرسنجی فراهم می‌کند.
 
   کاهش یک درصدی میزان رضایت از تجربیات دانشجویی
این گزارش به بحث پیرامون طیف وسیعی از مسائل خاصی می‌پردازد که بر تجربه حاصل از این نظرسنجی تاثیر می‌گذارد و به چگونگی انعکاس آنها در نتایج به‌دست آمده برای سوالات فردی می‌پردازد. تازه‌ترین نظرسنجی تجربیات پژوهشی تحصیلات تکمیلی (PRES) در سال 2023 انجام شد که در آن بیش از 37 هزار دانشجوی تحقیقاتی مقطع کارشناسی‌ارشد از 105 موسسه آموزش عالی ازجمله چهار موسسه استرالیایی در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند. این نظرسنجی فرصتی را برای دانشجویان تحقیقات تحصیلات تکمیلی ایجاد می‌کند تا در مورد تجربه یادگیری، نظارت و محیط تحقیقاتی خود بازخوردهایی را ارائه دهند و فعالیت‌های خود را برای افزایش تجربه اطلاع‌رسانی کنند. به‌دنبال هر نظرسنجی، کلیدهایی از پاسخ‌هایی که داده می‌شود، به‌دست می‌آید. با وجود اینکه رضایت کلی از 80 درصد به 79 درصد کاهش می‌یابد، تقریبا چهار نفر از پنج نفر، از تجربه خود راضی بوده و تجربه آنها همچنان مثبت است. در این نظرسنجی‌ها، تنها کمتر از هشت نفر از هر 10 نفر، از تجربه پژوهشی خود در دوران تحصیلات تکمیلی ابراز رضایت کرده‌اند. در نظرسنجی اخیر سطح رضایت به اندازه سال‌های 2013 تا 2017 نیست و کاهش رضایت 79 درصدی نسبت به سال قبل هم می‌تواند به‌دلیل همه‌گیری کرونا باشد. در سال 2023، حدود 40 درصد رضایت کامل داشته‌اند که مانند سال قبل بوده است. 41 درصد بیشتر رضایت داشته‌اند که یک درصد از سال قبل افزایش نشان می‌دهد. 9 درصد از شرکت‌کنندگان نیز نظر خاصی نداشته‌اند. 6 درصد بیشتر ناراضی بوده‌اند و مانند سال قبل، 4 درصد نیز کاملا عدم رضایت داشته‌اند.

   رضایت 84 درصدی از تعاملات حضوری با استاد
در دوران کرونا و آنلاین شدن آموزش‌ها، تعاملات با استادان دچار چالش شد اما در سال 2023 که از همه‌گیری فاصله گرفتیم، تعادلی بین آموزش‌های آنلاین و حضوری برقرار شد. این نظرسنجی نشان می‌دهد محققانی که غالبا یا به‌صورت کاملا آنلاین کار می‌کردند در مقایسه با کسانی که بیشتر یا به‌طور کامل به‌طور حضوری فعالیت می‌کردند، رضایت کمتری از خود نشان دادند و این نشان می‌دهد که تا چه اندازه حضور در کلاس‌های درس و درگیر شدن با پروژه‌های تحقیقاتی می‌تواند میزان رضایت را در دانشجویان افزایش دهد. در سال 2023 تنها 26 درصد تعاملات با استادان به‌طور آنلاین، 25 درصد از آنها به‌صورت کاملا حضوری و 49 درصد تعاملات به صورت ترکیبی حضوری و آنلاین بوده است. در این نظرسنجی مشخص شد که در سال 2023 حدود 73 درصد از محققان از تعاملات کاملا آنلاین رضایت داشته‌اند که چهار درصد از 2022 کمتر بوده است. رضایت از تعاملات حضوری 84 درصد و رضایت از تعاملات ترکیبی حضوری و آنلاین 81 درصد گزارش شده است. بین رضایت از تعاملات آنلاین و تعاملات حضوری شکاف 11 درصدی مشاهده می‌شود.

   70 درصد محققان معلول رضایت کامل از تجربه تحقیقاتی خود دارند
بررسی‌ها نشان می‌دهد که معلولیت، شکاف واضحی را در کیفیت تجربه افراد ایجاد می‌کند. محققانی که به‌نوعی دچار معلولیت هستند، از تجربه کلی خود در امر آموزش و پژوهش رضایت کمتری نشان می‌دهند به‌طوری که 82 درصد از افراد فاقد معلولیت و 70 درصد از افراد دارای معلولیت ابراز رضایت کامل داشته‌اند که 12 درصد شکاف بین آنها وجود دارد. باوجوداین، در مقایسه با شکاف 10 درصد، 9 و 14 درصد در سه سال گذشته مشهود است و در سال 2023 شکاف کمتری را می‌توان مشاهده کرد. بیشترین رضایت محققان معلول در تحصیلات تکمیلی با 71 درصد به این برمی‌گردد که این افراد عنوان کرده‌اند که اعتمادبه‌نفس من برای خلاق یا نوآور بودن در طول برنامه‌هایم، شکل گرفته است. بعد از آن هم، رضایت 69 درصدی آنها به درک استانداردهای موردنیاز برای پایان‌نامه برمی‌گردد.
   رضایت 89 درصدی بالاترین رضایت در فعالیت‌های پژوهشی
در این نظرسنجی موسسات شرکت‌کننده و تمرکز آنها روی حوزه‌های کلیدی کمک می‌کند تا قوی‌ترین تاثیرات بر رضایت کلی گذاشته شود. طبق نظرسنجی سال 2023، بالاترین عاملی که باعث ایجاد رضایت کامل در محققان شده و رضایت 89 درصدی را به دنبال داشته، یکی «ارائه بازخوردها از سوی ناظران که به هدایت فعالیت‌های تحقیقاتی کمک کرده‌اند» و دیگری نیز با رضایت 89 درصدی شامل «رشد مهارت‌های لازم برای به کارگیری روش‌ها، ابزارها و تکنیک‌های مناسب در طول برنامه» است. عامل رضایت 88 درصدی نیز «توسعه مهارت‌ها در تحلیل‌های حیاتی در فرآیند برنامه‌ها»ست. عامل رضایت 87 درصدی نیز به «آگاهی از وظایف ناظران در قبال آنها» برمی‌گردد. عوامل رضایت 87 درصدی نیز به دو عامل «شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس برای خلاق یا نوآور بودن در طول برنامه‌ها» و «کمک ناظران در شناسایی نیازهای آموزشی و توسعه‌ای به‌عنوان محقق» اختصاص می‌یابند. رضایت 74 درصدی نیز در گروی عامل «دریافت قیاس‌های مناسب» است. رضایت 62 درصد هم معمولا در «احساس حس تعلق داشتن» خلاصه می‌شود. 57 درصد محققان نیز به دلیل «ارائه پاسخ موسسات به بازخوردهای دانشجویان مدرک تحقیقاتی و ارزش‌گذاری به آن» و «فرض کردن خود به‌عنوان عضوی از جامعه محققان تحصیلات تکمیلی» ایجاد می‌شود.

   حوزه نظارت با 87 درصد بالاترین میزان رضایت دانشجویان
دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی در حوزه‌های مختلف میزان رضایت متفاوتی در این نظرسنجی نشان داده‌اند. از نظر نظارت، رضایت دانشجویان در سال 2023 بدون تغییر نسبت به سه سال گذشته 87 درصد باقی مانده است. در حوزه مهارت‌های پژوهشی، میزان رضایت دانشجویان بدون تغییر نسبت به 2022 با رضایت 86 درصدی باقی مانده است. از نظر منابع هم بدون تغییر رضایت 82 درصدی داشته‌اند. در توسعه حرفه‌ای هم با یک درصد رشد نسبت به 77 درصد رضایت در سال گذشته، در 2023 رضایت دانشجویان 78 درصد اعلام شده است. در زمینه پیشرفت هم در نظرسنجی 2023، رضایت 77 درصدی جلب شده است که نسبت به رضایت 80 درصدی 2022 با افت 3 درصدی همراه بوده است. اما از نظر حمایت‌ها، میزان رضایت دانشجویان نسبت به 75 درصد در سال گذشته، با 2 درصد کاهش به 73 درصد در سال جاری رسیده است. فرهنگ پژوهش نیز با رضایت 60 درصدی، نسبت به رضایت 57 درصدی در سال قبل، با رشد 3 درصدی همراه بوده است. از منظر اجتماعی نیز رضایت 59 درصدی در 2023 حاصل شده است.

   رضایت 62 درصدی از حس تعلق به جامعه تحقیقاتی
رضایتی که نسبت به اجتماع در محققان شکل می‌گیرد، به سه عامل بستگی دارد. 62 درصد رضایت‌ها به ایجاد حس تعلق به موسسه؛ 59 درصد رضایت‌ها به ایجاد فرصت کافی برای تعامل با محققان تحصیلات تکمیلی و 57 درصد رضایت‌ها نیز به این احساس که بخشی از جامعه این گروه از محققان شده‌اند، بستگی دارد.

   روند کاهشی رضایت از عناصر پیشرفت
بالاترین عاملی که در زمینه پیشرفت (در زمینه‌های ارزیابی، قیاس، کیفیت و استانداردها) باعث ایجاد رضایت می‌شود به «درک شرایط و ضرب‌الاجل‌های نظارت رسمی که روی پیشرفت اعمال می‌شود» با ایجاد رضایت 85 درصدی برمی‌گردد که نسبت به سال گذشته یک درصد کاهش یافته است. علاوه‌بر این، 77 درصد رضایت‌ها نیز در حوزه پیشرفت به «درک استانداردهای پایان‌نامه» بازمی‌گردد که نسبت به سال 2022 با کاهش سه درصدی روبه‌رو شده است. در مجموع میزان رضایت محققان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در سال 2023 نسبت به 2022 کاهش یافته است.

   رضایت از فرهنگ پژوهشی هر سال بیشتر شده است
فرهنگ پژوهشی به‌طور سنتی یکی از عوامل چالش‌برانگیز برای موسسات بوده تا نیازهای جامعه محققان تحصیلات تکمیلی را برآورده کنند. در بین نظرسنجی‌های 2023، حوزه فرهنگ پژوهشی کمترین امتیاز را در بخش‌های اصلی به خود اختصاص داده اما در عین پایین‌تر بودن میزان رضایت‌ها، نتایج نهایی مثبت است و چهار مورد از نظرسنجی‌ها در این حوزه نسبت به سال گذشته بهبود یافته‌اند. در زمینه دسترسی به سمینارهای خوب در حوزه تحقیقاتی با 65 درصد رضایت همراه بوده که یک درصد رشد داشته است. فرصت‌های پیاپی برای بحث بر سر تحقیق نیز با رضایت 63 درصدی همراه بوده که نسبت به سال قبل با رشد شش درصدی روبه‌رو بوده است. آگاهی از فرصت‌هایی که محققان را در زمره جامعه تحقیقاتی قرار می‌دهد، نیز رضایت 57 درصدی ایجاد کرده که بدون تغییر نسبت به سال قبل باقی مانده است. تاثیر جامعه تحقیقاتی روی کار پژوهشی محققان نیز با رضایت 56 درصدی و رشد پنج درصدی نسبت به 2022 همراه بوده است.

   محققان انگلیسی چگونه برای رشد خود برنامه‌ریزی می‌کنند؟
یک عنصر کلیدی در توسعه بیشتر محققان تحصیلات تکمیلی به فرصت‌های ارائه‌شده مربوط می‌شود که شامل نمایش و ارائه تحقیقات، به‌اشتراک‌گذاری مهارت‌ها با دیگران از طریق مربیگری یا درگیر شدن در آماده‌سازی مستقیم شغلی مانند کارآموزی می‌شود. در فرصت‌های توسعه‌ای، میزان مشارکت در کاریابی یا کارآموزی در 2023 حدود 12 درصد عنوان شده است که رشد دو درصدی نسبت به سال قبل داشته است. همچنین مشارکت در کنفرانس‌های پژوهشی دانشگاهی نیز 68 درصد عنوان شده که نسبت به سال قبل شش درصد رشد نشان می‌دهد. 55 درصد محققان نیز پوستری را در کنفرانس‌ها ارائه داده‌اند که با رشد هفت درصدی نسبت به 2022 همراه بوده است. 37 درصد محققان مقاله‌ای برای چاپ در یک مجله یا کتاب دانشگاهی ارسال کردند که با رشد 13 درصدی نسبت به 2022 روبه‌رو شده است. 37 درصد هم تحقیقات خود را به مخاطبان غیرآکادمیک منتقل کردند که دو درصد رشد کرده است. در این میان مشارکت با شرکای غیرآکادمیک مانند صنایع از جمله بخش‌هایی است که 28 درصد از محققان در سال 2023 از آن بهره‌مند شده و نسبت به سال قبل تغییری نکرده است. در زمینه فرصتی که محققان برای مربیگری پیدا کرده‌اند نیز این آمار 27 درصد گزارش شده که یک درصد رشد نشان می‌دهد. 46 درصد افراد شرکت‌کننده در نظرسنجی نیز تدریس را تجربه کردند که نسبت به سال گذشته هفت درصد رشد داشته است.