ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه: یازدهمین دوره نمایشگاه تجهیزات، مواد آزمایشگاهی و تست و آزمون پیشرفته ایران‌ساخت هم به کار خود پایان داد و ماحصلی که به دنبال دارد، به ثمر نشستن تعاملات و تفاهمنامه‌هایی است که هیات‌ها و شرکت‌های خارجی با یکدیگر داشته و بر سر آن به تفاهم رسیده‌اند. هیات‌ها و شرکت‌ها از چند کشور منطقه مانند عراق، افغانستان و ازبکستان بوده‌اند و به دلیل همزمانی شروع نمایشگاه با روزهای آغازین سال جدید میلادی، امکان حضور نمایندگانی از کشورهای دیگر میسر نشد. یکی از مهم‌ترین بازدیدهای کشورهای خارجی که در طول سه روز از نمایشگاه یازدهم فراهم شد، دیدار هیات‌هایی از کشور ازبکستان بود که با توجه به تعاملاتی که پیش از شروع نمایشگاه با آنها انجام شده بود، امید می‌رود آینده خوبی پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی چه در زمینه انتقال دانش و چه در زمینه فروش محصولات به ازبک‌ها قرار داشته باشد. به این بهانه مهدی افشار، مدیر خانه نوآوری ایران در ازبکستان جزئیات بیشتری از همکاری با کشور همسایه، ازبکستان در اختیار ما قرار داده است.
حضور 14 هیات ازبکستانی برای تامین نیازهای خود
مهدی افشار، مدیر خانه نوآوری ایران در ازبکستان درباره بازدید ازبک‌ها از یازدهمین نمایشگاه ایران‌ساخت به «فرهیختگان» می‌گوید: «هیات تجاری‌ای که برای بازدید و حضور از یازدهمین نمایشگاه ایران‌ساخت در ایران حاضر شدند، 14 نفر متشکل از شرکت‌ها، دانشگاهیان و افراد دولتی بودند و به عبارتی، هم هیات سیاسی و هم تجاری و دانشگاهی بوده‌اند که در جمع آنها، 7 شرکت و از معاونان وزارت کشاورزی نیز به ایران آمدند که بخشی از آنها از سوی سازمان توسعه تجارت و بخشی هم از سوی معاونت علمی دعوت شده بودند. در رابطه با هیات‌هایی که آمدند، از اساتید و روسای دانشگاه در هیات‌ها نیز حضور داشتند و برنامه‌ای که برای آنها تدوین شده بود، شامل جلسات B2B بود که بتوانند به‌طور مستقیم با شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌هایی که در نمایشگاه ایران‌ساخت حضور داشتند، ارتباط برقرار کنند.»
او ادامه می‌دهد: «هیات ازبکستانی در یکی از بازدیدهایی که داشتند بازدید از زیرساخت‌های حوزه کشاورزی بود. بازدید از شرکت «پرواز یاران سیرنگ» و نیز زیرساخت‌های فناوری و نوآوری کشور که از آن جمله می‌توان به بازدید از پارک علم و فناوری پردیس و خانه نوآوری ایران و آی‌هیت تهران اشاره کرد. این هیات ازبکستانی علاوه‌بر بازدیدهایی که انجام دادند، به صورت تقاضامحور و به دنبال تامین نیازهایی که در حوزه کشاورزی داشتند، به ایران دعوت شدند. در حال حاضر، جلسات و تعاملات B2B میان آنها و شرکت‌های دانش‌بنیان در روزهای برگزاری نمایشگاه انجام شده و پیشبرد این تعاملات در حال پیگیری است. به عبارتی می‌توان گفت که بازدید هیات ازبکستانی فراتر از این نمایشگاه بوده و محدود به شرکت‌هایی که در نمایشگاه حضور داشتند، نمی‌شد. اما به جرأت می‌توان گفت که هرکدام از شرکت‌های دانش‌بنیان ما قادر خواهند بود بخشی از نیازهای آنها را برآورده کنند.»
ماه‌هاست ارتباط‌مان را با ازبک‌ها کلید زده‌ایم
افشار درباره نوع فعالیت خانه نوآوری ایران در ازبکستان عنوان می‌کند: «ما فعالیت خود را به‌طور رسمی از خرداد 1402 به واسطه دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به صورت مجازی و با حضور «عبدالرحمن‌اف»، وزیر نوآوری ازبکستان، شروع کردیم. جلسه‌ای حضوری با معاونان وزیر در ازبکستان انجام شد. خانه نوآوری ایران درواقع در راستای مراکز صادراتی ایران از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در کشورهای همسایه راه‌اندازی و آغاز به کار کرده است که هدف آنها گسترش تعامل و ارتباط با سایر کشورها و توسعه صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است.»
آشنایی با علم و فناوری ایران، ازبکستان را مشتاق به تعامل با ما کرد
مدیر خانه نوآوری ایران در ازبکستان تاکید می‌کند ما تنها واحد خصوصی هستیم که توانستیم این آی‌هیت را که مخفف «خانه نوآوری ایران»Iranian home innovation technology است ایجاد کنیم. در این خانه یک فضای مشارکتی، فضای باز همکاری، انبار و صرافی داریم و مشاوره‌هایی نیز در قالب این مرکز اتفاق می‌افتد. هر آنچه شرکت احتیاج دارد و بخواهد توسعه و تولید محصولات را در کشور ازبکستان دنبال کند، ما همه‌جانبه از آنها حمایت خواهیم کرد و علاوه‌بر زیرساخت‌هایی که باید از نظر دولتی یا به صورت خصوصی بخواهد با بازرگانان تعامل داشته باشد، ما این امکان را برایشان فراهم می‌کنیم به‌گونه‌ای که از مرحله ورود، از تحقیقات بازار گرفته تا صادرات محصول در صورت نیاز به مشاوره، زیرساخت‌های لازم را برای آنها ایجاد می‌کنیم. همچنین ارتباط نزدیکی را با وزارت نوآوری داریم که در این راستا، به صورت هفتگی جلسات و کمیسیون‌هایی برگزار می‌شود که بر مبنای نیازهای آن کشور و عرضه‌ای که از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور مطرح می‌شود، بتوانیم دوطرف را به هم نزدیک کنیم و نیازها و هماهنگی‌هایی که بخواهند به آن کشور وارد کنند، فراهم و این تسهیلگری را برای شرکت‌های ایرانی ایجاد کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «در همین راستا رفت‌وآمد شرکت‌های خصوصی و دولتی که به کشور ایران و ازبکستان انجام می‌شود، بسیار توانسته در معرفی محصولات ایرانی به ازبک‌ها کمک کند؛ چراکه ازبکستان کشوری است که شناخت دقیقی از فناوری‌های ما ندارد و ما تلاش کردیم با توجه به زیرساختی که ایجاد کردیم و مراوداتی که از نظر دولتی و خصوصی انجام شد، نوآوری‌ها و تکنولوژی‌های ایران را به صورت ملموس بشناسند و علاقه بیشتری به همکاری با ایران نشان دادند. در یک‌سال اخیری که به‌عنوان مدیر خانه نوآوری ایران در ازبکستان حضور داشته‌ام، بالای 10 هیات در حوزه‌های مختلف از ایران به ازبکستان و بالعکس سفر کرده‌اند. علاوه‌بر این، در حوزه‌های مختلف جلساتی برگزار شده و یک‌سری تفاهمنامه و قرارداد و کارهای اجرایی هم انجام شده که منجر به صادرات شده است.»
کمک «پارک نوآوری و فناوری» ازبکستان به شرکت‌های ایرانی
افشار درباره تفاهمنامه‌هایی که بین دو کشور منعقد شده و نیز صادرات محصولات مختلف به «فرهیختگان» می‌گوید: «در حوزه آموزش، انتقال دانشجو و استاد، تفاهمنامه‌ای ایجاد و منجر به قرارداد شده است که به‌طور مشخص، شرکت دانش‌بنیان و خلاق «دانابوم» این کار را انجام داده است. حتی کار بورسیه تعدادی از دانشجویان نیز انجام شد تا دانشجوهای ازبکستانی بتوانند به ایران سفر کرده و فرآیند مسافرت آنها تسهیل شود و بتوانند دانش را از نخبگان و استادان ایران در رشته‌های فنی و مهندسی و پزشکی کسب کنند. او یکی از نیازهای کشور ازبکستان را در حوزه صادرات خدمات مهندسی عنوان می‌کند که آموزش این حوزه برای آنها ملموس است. در این راستا شرکت دانابوم در هفته نوآوری ازبکستان که به مدیریت دهقانی فیروزآبادی انجام شد، حضور یافت و تفاهمنامه و قراردادی هم امضا کردند. این شرکت در حوزه تبادل استاد و دانشجو فعالیت می‌کند.»
افشار در ادامه، به شرکت پرواز یاران سیرنگ اشاره کرد که در حوزه تولید پهپادهای کشاورزی فعال هستند. این شرکت دو بار دیگر هم به ازبکستان سفر کرده و فعالیت داشته. ما کمک کردیم با «پارک نوآوری و فناوری» ازبکستان قراردادی امضا کنند و شرکت خود را نیز به ثبت برسانند و در حال حاضر نیز برای اواخر دی در ایران حضور خواهند یافت که به صورت عملیاتی کار را در ازبکستان انجام دهند و آغاز به کار کنند. یکی از زیرساخت‌هایی که ما در ازبکستان کلید زده‌ایم، بحث تولید و توسعه شرکت‌های تجهیزات پزشکی است و با توجه به فناوری و نوآوری که در حوزه تجهیزات پزشکی در ایران وجود دارد و نیازی که در حوزه تجهیزات پزشکی در کشور ازبکستان وجود دارد، این موضوع پررنگ شد و ما توانستیم این زیرساخت را ایجاد کنیم.»
محصولات ایرانی در مراکز درمانی و بیمارستان‌های ازبکستان
او بیان می‌کند که برای رونق تولید در حوزه تجهیزات پزشکی، با بیمارستانی در ازبکستان به نام «شاه مد» که هفت بیمارستان زیرمجموعه آن فعالیت می‌کنند و مجهز به زیرساخت توسعه و بازاریابی هم هستند، وارد مذاکره شدیم تا بتوانیم صادرات و فروش محصولات حوزه تجهیزات پزشکی را به این مجموعه آغاز کنیم. خروجی این تفاهمنامه و زیرساخت، همکاری دو شرکت ایرانی با آنها بود؛ یکی شرکت «پیوند داده‌ها» که در حوزه مدیریت بیمارستانی فعال هستند و مقدمات کار انجام شده و در حال حاضر شروع به کار کرده است و دیگری، شرکت «نورا حسگر صبا» است که تولیدکننده لیزرهای پزشکی است. این شرکت یک ماه قبل، از مدیران و پزشکان این بیمارستان دعوت کرد و آنها در ایران حضور یافتند و برای آنها یک‌سری اتاق‌های عمل هماهنگ شده بود؛ آنها از محصولات دانش‌بنیان ایرانی استفاده کرده و در اتاق عمل در ایران عمل انجام دادند و از نزدیک این نوآوری را لمس کردند. آنها حتی درخواست داشتند که در ازبکستان این اتفاق بیفتد. یکی از محصولاتی که با این بیمارستان به مرحله اجرا رساندیم و در حال انجام آن هستیم، همین لیزرهای پزشکی است.» افشار در ادامه بیان محصولات عرضه شده به ازبکستان می‌گوید: «مورد بعدی محصول شرکت «رئوف شفا» است که در حوزه اکسیژن‌سازهای بیمارستانی و ملزومات دیگر بیمارستانی فعالیت می‌کند و این مورد هم در حال پیگیری است و به همین منوالی که توضیح دادم در کشور ازبکستان در حال انجام است. موارد دیگری هم در حوزه تاسیسات پزشکی است.»
تشابهات فرهنگی و جوانی جمعیت ما را به ازبکستان پیوند داد
با توجه به پیشینه کشور ازبکستان و تشابهات فرهنگی این کشور با ایران و نیز به لطف وجود ساختار تکنولوژی در کشور ما و نزدیکی فرهنگی ایرانی‌های ازبکستان به ما و شوقی که به همکاری با ما دارند و خوشنامی ایران در ازبکستان، ارتباط بین دو کشور ایجاد شده و هر روز هم مستحکم‌تر از قبل می‌شود. ضمن اینکه کشور ازبکستان 35 میلیون نفر جمعیت دارد و یکی از فاکتورهای موفقیت آن، جوانی جمعیت این کشور است به‌طوری‌که بالغ بر 60 درصد این جمعیت را جوانان زیر 30 سال تشکیل می‌دهند که خواهان وجود تکنولوژی در کشورشان هستند تا بتوانند سرعت پیشرفت کشورشان را زیاد کنند. با توجه به اینکه این فناوری و نوآوری در ایران وجود دارد و با توجه به اینکه کشور ازبکستان به ما نزدیک است و مراودات سیاسی هم اخیرا ایجاد شده و شناختی هم از تکنولوژی‌های ما به واسطه خانه نوآوری و معاونت علمی در آنجا ایجاد شده، راه برای ورود به این کشور باز شده است. یکی از عوامل دیگر هم این است که کشورهای مشترک‌المنافعی که از شوروی سابق وجود دارند، مانند تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و حتی روسیه می‌توانند هاب مرکزی برای ورود به کشورهای CIS باشند. مراوداتی که این کشورها با کشور ازبکستان دارند و سیاست اقتصاد بازی که برای این کشور ایجاد شده، حائز اهمیت است و می‌تواند کمک‌کننده باشد.»
او ادامه می‌دهد: «مورد بعدی هم این است که کشور ازبکستان با اتخاذ سیاست باز و اقتصاد باز می‌خواهد تکنولوژی‌ها را به کشورش آورده و این محدودیت‌هایی که برای برخی کشورها وجود دارد، در این کشور نیست و راه را برای ایران باز کرده و برای شرکت‌های ما که بر اساس تکنولوژی و فناوری دارند کار می‌کنند، فرصت خوبی فراهم کرده است. این کشور جمعیت قابل توجهی دارد و پراکندگی جمعیت در این کشور می‌تواند این بازار بین‌المللی را برای ایران به یک کشور هدف و حائز اهمیت تبدیل کند.»
از اقتصاد باز ازبکستان می‌توان در قالب فرصت‌های صادراتی استفاده کرد
مدیر خانه نوآوری ایران در ازبکستان پیرامون نبود محدودیت‌ها در این کشور اشاره می‌کند: «ورود تکنولوژی و نوآوری به ازبکستان در قیاس با کشور روسیه الزامات و مجوزهای قانونی را نیاز ندارد. با توجه به سیاست اقتصاد باز در کشور ازبکستان، چنانچه 15 درصد یک محصول در این کشور تولید شود و بتوان این تکنولوژی را انتقال داد و در همان کشور فرآیند تولید آن انجام شود، شامل حمایت و خدمات از سوی دولت می‌شود. با توجه به تحریم‌هایی که ایران با آن مواجه است، می‌توان از طریق تولید در این کشور محصولات را به کشورهای اروپایی هم صادر کرد و درواقع می‌توان از ازبکستان به‌عنوان پلی برای رسیدن به بازارهای جهانی استفاده کرد.»
افشار درباره وضعیت علم و فناوری در کشور ازبکستان در مقایسه با ایران به «فرهیختگان» می‌گوید: «ساختار تکنولوژی ازبکستان خیلی نوپاست و با توجه به سابقه و پیشرفت تکنولوژی و فناوری در ایران، کشور ازبکستان، کشوری بسیار تکنولوژی‌پذیر است و این امر تقریبا در همه حوزه‌ها نمود پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، یکی از حوزه‌هایی که بسیار تکنولوژی پذیر است، حوزه کشاورزی است که 26 درصد از تولید ناخالص داخلی ازبکستان را شامل می‌شود. همچنین حوزه تجهیزات پزشکی و حوزه سلامت و بهداشت نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و این کشور را تقریبا می‌توان کشور واردکننده‌ای در این حوزه دانست. تولید این محصولات اگر روی مقوله داروها اتفاق بیفتد، به واسطه شرکت‌های آلمانی است که آنها هم 20 درصد از محصول را در کشور ازبکستان تولید می‌کنند و 80 درصد وارداتی است.» او ادامه می‌دهد: «در مورد تجهیزات پزشکی هم تقریبا واردکننده هستند و از کشورهای مختلف، اقلام موردنیاز خود را وارد می‌کنند. این حوزه درواقع از بازارهای بکر کشور ازبکستان به شمار می‌رود. اگر بخواهیم حوزه فناوری و نوآوری آنها را با خودمان قیاس کنیم، بازار خیلی بکری برای ما هستند و بعد از راه‌اندازی خانه نوآوری ایران در ازبکستان در تمام حوزه‌ها پیشرفت زیادی داشته‌ایم و تمام این حوزه‌ها می‌توانند به نوعی بازار هدف ما باشند.»
حمایت از تولیدکنندگان خارجی به شرط تولید 15 درصدی محصول در داخل
افشار درباره احتمال ایجاد خط تولید محصولات دانش‌بنیان ایرانی در ازبکستان بیان می‌کند: «با توجه به سیاست کشور ازبکستان که اگر 15 درصد محصولی در آن کشور تولید شود، آن کشور هم از نظر زیرساخت، هم از نظر سرمایه‌پذیری و جذب سرمایه و هم سرمایه‌هایی که از نظر تکنولوژی وارد شده‌اند، حمایت‌هایی را ارائه می‌دهد، که از موارد آن می‌توان به اختصاص سوله و زمین و سخت‌افزارهایی اشاره کرد که به شرکت‌های تولیدکننده ارائه می‌شود و حتی تسهیل ارائه مدارک و کسب مجوزها، ازجمله کشورهایی است که از نظر تولید می‌تواند در خدمت شرکت‌ها باشد.»
