سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: اشتغال زنان در عرصه عمومی و خارج از محیط خانه همواره با محدودیت و مشکلاتی خاص همراه بوده است. هنگامی که زنان بخواهند در مناصب مدیریتی ایفای نقش کنند این مشکلات مضاعف می‌شود. مشکلاتی که بعضا در عرصه‌های علمی و اجرایی نیز به چشم می‌خورد. به بهانه روز زن در این شماره از روزنامه «فرهیختگان» با شش نفر از بانوان عضو هیات‌علمی و چهره‌های برتر پژوهشی مشغول در واحدهای دانشگاه آزاد به گفت‌وگو نشسته‌ایم و نظرات آنها را درخصوص چالش‌های پیش‌روی بانوان در عرصه‌های علمی و اجرایی جویا شده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
مسئول امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد واحد یادگار امام(ره):
برای استفاده از ظرفیت بانوان باید نگاه جنسیتی داشت
شمس‌الملوک مشایخی، عضو هیات‌علمی و مسئول امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد واحد یادگار امام(ره) و همسر شهید سردار سیدرضا حسینی و مادر سه فرزند است. او همچنین دانشجوی دکترای تخصصی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی در واحد علوم‌وتحقیقات است که سابقه تدریس در دانشگاه آزاد واحد شهرری و واحد علوم‌وتحقیقات را در کارنامه خود دارد. مشایخی همچنین معاون پژوهشی دانشگاه آزاد از سال 1390 تا 1391 و رئیس دانشکده علوم انسانی بوده و هم‌اکنون مشاور ریاست دانشگاه آزاد واحد یادگار امام است. او درخصوص چالش‌های پیش‌روی بانوان در حوزه علمی گفت: «همیشه شعاری مبنی‌بر اینکه نباید بین زن و مرد تفاوتی قائل شویم و نباید جنسیت را در نظر گرفت مطرح است، اما معتقدم به اینکه برخی مواقع باید نگاه جنسیتی داشت. اگر معتقدیم به اینکه بخش مهمی از جامعه ما زنان بوده و دارای تنوع استعداد، خلاقیت و نورآوری هستند بنابراین برای استفاده از این ظرفیت باید نگاه جنسیتی داشته و فضای محیط کار را برای اینکه این جنس با همه توان بتوانند تمام استعداد خود را به ظهور برساند آماده کنیم.» او اضافه کرد: «با توجه به شرایطی که از نظر قوانین کار و... در جامعه وجود دارد گاهی این نگاه جنسیتی وجود ندارد و زن و مرد یکسان دیده شده‌اند و طبیعتا این کار را با مشکل روبه‌رو کرده است. اصلی‌ترین مشکل اینجاست که قانونگذاران ما مردها هستند و خودشان را در موضعی دیدند که برای خانم‌ها تصمیم بگیرند و طبیعتا چون شناخت درستی از وضعیت بانوان نداشتند تصمیم‌گیری‌ها به‌طور کامل جواب نداده است. این خود خانم‌ها هستند که باید کمک کنند و نظراتی که می‌تواند به حضور موثرتر آنها کمک کند را در قالب طرح و ایده مطرح کنند تا موثر و کنشگر باشند.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد تهران غرب:
نسبت بانوان در مدیریت دانشگاهها کمتر از نسبت جمعیتی استادی است
زهرا فرشادفر، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد تهران غرب و دارای دکتری تخصصی علوم اقتصادی و پسادکتری اقتصاد دیجیتال از دانشگاه لایبنیتس هانوفر آلمان با زمینه تخصصی مدل‌سازی الگوهای هوش مصنوعی در بازارهای مالی است. او همچنین عضو کارگروه کشوری علوم اقتصادی و مسئول امور بانوان و خانواده دانشگاه آزاد واحد تهران غرب است.
او درباره چالش‌های بانوان در فضای دانشگاهی کشور عنوان کرد: «دانشگاه آزاد یکی از پیشگامان سپردن پست‌های مدیریتی به بانوان است. به عبارت دیگر قبل از آنکه مبحث مشاوره برای بانوان در سازمان‌ها مطرح شود؛ این امر در دانشگاه آزاد وجود داشت. البته همان‌طور که در کل کشور از بانوان علی‌رغم همه توانایی‌هایی که دارند کمتر در پست‌های مدیریتی استفاده می‌شود، دانشگاه آزاد نیز از این قاعده مستثنی نیست. به عبارت دیگر با آنکه زنان دانشگاه آزاد به مراتب بالای علمی دست پیدا کرده‌اند و امروز حتی بانوانی هستند که شرکت‌های دانش‌‌بنیان تاسیس می‌کنند اما هنوز در برخی از واحدها از این افراد کمتر استفاده می‌شود.» او با تاکید براینکه در واحد تهران غرب از بانوان در پست‌های مدیریتی استفاده می‌شود، ادامه داد: «برخی از روسای دانشکده‌ها و حتی معاونت پژوهشی واحد نیز مدتی خانم بودند. اما به نسبت آنکه نیمی از اعضای هیات‌علمی را بانوان تشکیل می‌دهند؛ نسبت رسیدن بانوان به مناصب مدیریتی به مراتب کمتر از آقایان است.» فرشادفر با توجه به نگاه مردانه‌ای که به بانوان در مشاغل مشابه وجود دارد، تاکید کرد: «زمانی که از بانوان در پست اجرایی استفاده می‌شود به‌کرات دیده شده که به مراتب دقیق‌تر کار خود را اجرا می‌کنند. از سوی دیگر جایگاه مادری برای این بانوان به‌درستی معنی نشده است. این درحالی است که با توجه به نقش مادری و همسری این افراد باید نگاهی متفاوت در مقایسه با آقایان با آنها وجود داشته باشد. به بیان دیگر، نباید همان‌گونه که برای آقایان ساعت کاری تعریف می‌شود نباید برای بانوان نیز این امر الزامی باشد. درحالی‌که باید برای بانوان مادر فضای مادر و کودک در محیط کاری یا کاهش ساعت کاری نیز فراهم شود.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد استان مازندران:
برخی قوانین سنتی دانشگاه ارتقای بانوان را دچار چالش کرده است
سیمین عرب، دکتری روانشناسی سلامت و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد استان مازندران است. او همچنین استادیار دانشکده علوم پزشکی واحد تنکابن و مسئول امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد استان مازندران از سال ۱۴۰۱ است. عرب درخصوص چالش‌های پیش روی بانوان گفت: «امروز چالش‌های جامعه بانوان معطوف به محیط دانشگاه نیست و باید به آن نگاه عمیق‌تری داشت. به عقیده من قوانین اجتماعی و مدنی در حوزه زنان نیازمند آن است تا بیشتر به چالش‌های بانوان بپردازد. به بیان دقیق‌تر چالش‌های امروز زنان نه‌تنها در فضای دانشگاهی بلکه در جامعه وجود دارد و باید تغییر کند. اگر قرار به یک نگاه به جامعه زنان باشد باید برای این افراد جامعه نگاه کلی‌تر و عمیق‌تری وجود داشته باشد.» او با تاکید بر اینکه جامعه زنان امروز ایران در بین سنت و مدرنیته به دنبال ثبات هست، اظهار کرد: «مادران ما به خوبی می‌توانستند از عهده وظیفه مادری خود برآیند؛ درحالی‌که حتی سواد عالی و دانشگاهی نیز نداشتند. اما امروز بسیاری از بانوان از نقش مادری و سنتی آن فاصله گرفته‌اند و به نوعی بلاتکلیف هستند. بانوان امروز نیازمند این هستند که بین این نقش‌ها پیوند درستی ایجاد کنند. در گذشته یادگیری‌های اجتماعی، بانوان را به ایفای نقش‌های مادرانه خود تشویق می‌کرد.» عرب با بیان اینکه در سال‌های اخیر دانشگاه آزاد اقدامات درستی را در این زمینه انجام داده است، بیان کرد: «در دانشگاه آزاد تلاش شده تا ظرفیت‌های موجود به‌درستی استفاده شود و اقداماتی مانند جوانی جمعیت انجام شده است اما هنوز برخی قوانین سنتی مدیریتی در فضای دانشگاه، ارتقای بانوان در محیط کاری را با مشکلاتی مواجه کرده است. به‌عنوان مثال در مرکز انتصابات حتی یک خانم نیز وجود ندارد و این امر تاثیر مهمی در نادیده گرفته شدن زنان دارد.»
عضو هیات‌علمی گروه ریاضی دانشگاه آزاد استان همدان:
مدیریت زمان در مسئولیت‌ها با توجه به مشغله زنان در نظر گرفته شود
نسرین کرمی‌کبیر، عضو هیات‌علمی گروه ریاضی دانشگاه آزاد استان و واحد همدان است. او رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان واحد همدان است و بیش از 40 مقاله علمی و پژوهشی و مجری چند طرح پژوهشی را در کارنامه خود دارد. او در حال حاضر مسئولیت امور زنان و خانواده واحد همدان را نیز برعهده دارد. او درخصوص چالش پیش‌روی بانوان در حوزه علمی گفت: «یکی از دغدغه‌های دفتر امور بانوان نوشتن برنامه علمی در حوزه زنان و خانواده است که در حال حاضر در حال انجام است؛ البته فکر می‌کنم مشکل جنسیت خاصی در زمینه چالش‌های علمی نداریم اما بحث فرصت‌ها مطرح است، یعنی باید مدیریت زمان با توجه به مشغله‌ای که خانم‌ها نسبت به مسئولیت‌های اجتماعی دارند در نظر گرفته شود.» کرمی‌کبیر ادامه داد: «فارغ از مساله جنسیت فضای علمی هیچ وقت محدویت خاصی ندارد مگر امکاناتی که انجام پروژه‌های علمی را مشکل می‌کند. همچنین دسترسی آسان به منابع تحقیق و بانک‌های اطلاعاتی و همچنین زمان و مکان مناسب می‌تواند اثرگذار باشد.»
عضو هیات‌علمی رشته حسابداری واحد تهران شرق:
امکان حضور در موقعیت‌های مدیریتی کلان برای بانوان فراهم شود
زهره حاجیها، عضو هیات‌علمی رشته حسابداری واحد تهران شرق و مدیرگروه کشوری حسابداری و مالی است. او جزء دو نفر خانم استادتمام در رشته حسابداری در دانشگاه آزاد است. حاجیها انتشار بیش از 200 مقاله علمی و پژوهشی در مجلات داخلی، بین‌المللی و همایش‌ها و 15 جلد کتاب، تالیف، ترجمه و تصنیف را در کارنامه خود دارد. او درخصوص چالش‌های پیش روی بانوان در فضای علمی کشور گفت: «تعداد هیات‌علمی خانم در دانشگاه آزاد زیاد است و امیدوارم امکان حضور بیشتر بانوان فراهم شود. بنابراین در فضای علمی دانشگاهها چالشی برای بانوان وجود ندارد اما در فضای غیرعلمی چالش‌هایی وجود دارد. به‌طور مثال امکان حضور بانوان به‌عنوان مدیر در رده‌های بالای کشوری محدودتر از آقایان است. البته فضای علمی ایده‌آلی وجود ندارد. تعریف ایده‌آل یعنی به هدفی که به آن نرسیدیم، دست پیدا کنیم و اگر به شرایط ایده‌آل برسیم دیگر شرایط زمینی نیست. اما به‌طور کلی تعداد دانشجویان دختر در برخی از رشته‌ها بیشتر از آقایان است، بنابراین فضای علمی یک فضای دست‌یابنده‌ای بوده که دخترها توانستند حضور پیدا کرده و به تحصیل ادامه دهند.»
عضو هیات‌علمی رشته حسابداری واحد تهران شرق تاکید کرد: «اما در فضاهای اجرایی هنوز جای ارتقا وجود دارد و اگر بتوانیم به توانمندی افراد، فرای جنسیت آنها توجه کرده و به توانمندی وزن بیشتری داده شود، بهتر است. معتقدم باید امکان حضور موثر در موقعیت‌های مدیریتی کلان نیز برای خانم‌ها بیشتر شده تا بتوانند فعالیت‌های بهتری داشته باشند. خانم‌ها مخصوصا در عرصه‌های علمی که اساسا چون فضای کاری کیفی است و حضور فیزیکی و جنسیت مطرح نیست، بهتر می‌توانند ظاهر شوند و الان در هیات‌علمی‌ها ملاحظه می‌کنید که تعداد خانم‌هایی که مقالات معتبری در مجلات بین‌المللی چاپ کرده‌اند قابل توجه است و رزومه آنها برای کتاب نیز قابل قبول و پربارتر از آقایان است. بنابراین در فضای علمی فقط کافی است وزن بیشتری به شایستگی و اعتبار علمی افراد بدهیم و در درجه بعدی ملاحظات جنسیتی را مد نظر قرار دهیم.»
عضو هیات‌علمی گروه مامایی دانشگاه آزاد واحد رشت:
ساعت کاری مهم‌ترین چالش بانوان است
آسیه نمازی، عضو هیات‌علمی گروه مامایی دانشگاه آزاد واحد رشت و مسئول امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد استان گیلان است. او دانش‌آموخته دکتری سلامت و رفاه اجتماعی است که تالیف 9 عنوان کتاب، چاپ بیش از 80 مقاله در مجلات علمی- پژوهشی و همایش‌های بین‌المللی و داخل کشور را در کارنامه خود دارد. نمازی همچنین داور سه دوره رویداد ملی کرسی آزاد‌اندیشی استان گیلان و دبیر شورای راهبری زنان و خانواده دانشگاه آزاد استان گیلان بوده است. او درباره چالش‌های بانوان در فضای دانشگاهی عنوان کرد: «به‌طور کلی یکی از برکات انقلاب اسلامی حضور پررنگ بانوان در عرصه مدیریتی و علمی کشور است. از چالش‌های بانوان دانشگاهی کشور امروز، نقش‌هایی است که این افراد در جامعه دارند. باید توجه داشت که یکی از نقش‌ها و مسئولیت‌های مهم آنها مادری و تربیت فرزندان است. از آنجایی که زنان امروز جامعه ایرانی نقش‌های متنوعی را برعهده دارند، مشکلات بسیاری برای بانوان ایجاد شده است. همین امر باعث شده تا امروز زنان جامعه دانشگاهی ایران تمایل کمتری به فرزندآوری داشته باشند. در خیلی از موارد همین مادر بودن مانعی برای ارتقا و پیشرفت در مسیر شغلی شده است.» او در ادامه افزود: «مادرانی که فرزند تازه متولد شده داشته باشند، به‌مراتب سختی بیشتری را در محل کار متحمل می‌شوند. این مادران در زمانی که در محیط کاری هستند از اینکه در کنار فرزندان خود نیستند، عذاب وجدان احساس می‌کنند. از سوی دیگر مسئولیت خانه و خانواده را نیز دارند و اگر از سوی خانواده نیز درک درستی از این افراد نشود، مشکلات خاص خود را خواهند داشت.» نمازی درباره راهکار این چالش‌های هویتی و نقشی بانوان اظهار کرد: «ایجاد فضایی برای کودکان در محل کار یکی از اقدامات مهم و ضروری است که باید در دانشگاهها ایجاد شود. این درحالی است که بسیاری از واحدهای دانشگاهی یا فضای لازم برای این مهم را ندارند یا اصلا این اقدام را مهم نمی‌دانند. اگر این امکان وجود داشت که این فضا در دانشگاهها برای دانشجویان مادر و اعضای هیات‌علمی ایجاد شود به‌مراتب شرایط کاری بانوان بسیار بهتر می‌شود. ساعت کاری نیز دیگر چالش بانوان است و باید یک بانو و مادر ساعت کمتری را به نسبت یک آقا در محیط کار بگذراند.»
