فرهیختگان: براساس اعلام معاونت اشتغال وزارت کار طبق هدف‌گذاری صورت‌گرفته، در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۵ درصد از کل اشتغال ایجادشده از محل طرح‌های مشاغل خانگی خواهد بود. براساس اطلاعات درج‌شده در درگاه ملی مجوزها در 10ماهه امسال (از ابتدای فروردین تا 11 دی) درمجموع 263 هزار و 222 مجوز در استان‌های مختلف برای کسب‌وکارهای خانگی صادر شده است. صدور بیش از 263 هزار مجوز برای کسب‌وکارهای خانگی درحالی رخ می‌دهد که بین سال‌های 1393 تا 1400 بیشترین صدور مجوزهای سالانه این بخش 105 هزار مجوز و کمترین آن نیز حدود 22 هزار مجوز بوده است. همچنین در سال گذشته که سال اول تسهیل صدور مجوزها بود، در 12ماه نزدیک به 219 هزار مجوز برای مشاغل خانگی صادر شده بود. بنابراین درمجموع در سال جاری رکورد صدور مجوز مشاغل خانگی در کشور شکسته شده است. آزیتا همتیان، رئیس دبیرخانه ستاد ساماندهی حمایت از مشاغل خانگی وزارت کار در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ابعاد مختلف جهش صدور مجوزهای مشاغل خانگی را بررسی کرده است.
مشخصات اصلی مشاغل خانگی و وجه تمایز آن از سایر مشاغل چیست؟
کسب‌وکارهای خانگی ماهیتا محل فعالیت در منزل است که موجب کاهش هزینه‌های راه‌اندازی می‌شود، کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد و مدیریت زمان از دیگر مزایای این نوع شغل است.
می‌خواهیم مشاغل خانگی را از منظر کارآفرینی ببینیم، درحالی‌که کمتر به این بعد از مشاغل خانگی از منظر کارآفرینی پرداخته می‌شود. دلیل آن چیست؟ دستمزد پایین؟ شرایط بیمه‌ای؟ محیط کار یا دلیل دیگری دارد؟ تجربه‌ای دارید که کسی مشاغل خانگی خودش را توسعه داده و توانسته باشد یک کارآفرین شود؟
فعالیت مشاغل خانگی به دو صورت مستقل و پشتیبان انجام می‌شود. در فعالیت مستقل، فرد صرفا برای خودش کسب‌وکاری را ایجاد کرده است. در فعالیت پشتیبان، فرد علاوه‌بر ایجاد کسب‌وکار برای خود، اشتغال خانگی چند نفر دیگر را پشتیبانی می‌کند، به این صورت که آموزش‌های لازم را به آنها ارائه می‌دهد، اغلب مواد اولیه و ابزارهای لازم را برای افراد تحت پشتیبانی خود فراهم می‌کند و در مواردی بازاررسانی و فروش محصول را نیز انجام می‌دهد. درواقع افراد پشتیبان با درنظرگیری زنجیره ارزش، فعالیت مشاغل خانگی را به‌سمت کارآفرینی می‌برند و این نوع فعالیت برخی مولفه‌ها و شاخص‌های کارآفرینی را نیز شامل می‌شود.
تشکیل تعاونی‌های تامین نیاز مشاغل خانگی در چه شرایطی قرار دارد؟
درحال‌حاضر به‌دلیل اهمیت تکمیل زنجیره ارزش در مشاغل خانگی و اهمیت نقش تعاونی‌های تامین نیاز در تکمیل این زنجیره، برنامه تشکیل تعاونی‌های استانی مشاغل خانگی و همچنین اتحادیه کشور مشاغل خانگی در دست پیگیری است. در همین راستا تاکنون تعداد 20 تعاونی استانی مشاغل خانگی ایجادشده و در سایر استان‌ها درحال پیگیری و تشکیل است. بدیهی است پس از تشکیل اتحادیه فوق یک زنجیره ارزش در حوزه مشاغل خانگی قابل شکل‌گیری از طریق تهیه مواد اولیه مناسب، توانمند‌سازی و ارائه آموزش، کمک به تامین بازارهای عرضه و فروش محصولات مشاغل خانگی خواهد بود.
یک بخش اصلی در مشاغل خانگی، بازاریابی و بازارسازی آن است. درواقع بسیاری از دارندگان مشاغل خانگی در این بخش ضعف دارند و مانع ادامه یا توسعه کارشان می‌شوند. برای بازاریابی محصولات مشاغل خانگی چه باید کرد؟
در راستای بستر‌سازی برای بازاریابی و فروش محصولات مشاغل خانگی و تسهیلگری در اتصال متقاضیان مشاغل خانگی به بازار: بازار‌ها و نمایشگاه برای عرضه محصولات مشاغل خانگی ایجاد شده‌اند؛ 1- تعداد بازار‌ها و نمایشگاه‌های عرضه محصولات مشاغل خانگی در 6 ماه اول 1402: 359 مورد و 2- تعداد بازار‌ها و نمایشگاه‌های عرضه محصولات مشاغل خانگی در سال 1401: 512 مورد.
همکاری بانک‌های عامل برای اعطای تسهیلات مشاغل خانگی مناسب بوده است؟ بالاخص که قرار شد وام‌های بدون ضامن پرداخت شود.
بانک‌های عامل همکاری خوبی داشته‌اند و از ابتدای فروردین 1402 تاکنون 55 درصد از منابع تخصیص‌یافته به مشاغل خانگی جذب شده است: تعداد فقره وام پرداختی از فروردین 1402 تا 9 دی ماه 1402: 29 هزار و 475 فقره و مبلغ پرداختی معادل دوهزار و 731 میلیارد تومان است. تسهیل شرایط ضمانت وام مشاغل خانگی یکی از دغدغه‌های متقاضیان تسهیلات مشاغل خانگی است که طبق تبصره 4 اصلاحی بند (پ) ماده 6 برنامه هفتم توسعه، در مجلس شورای اسلامی مصوب شد که این کسب‌وکارها بتوانند با «اعتبارسنجی و اخذ سفته» تسهیلات دریافت کنند.
چرا سهم زنان در مشاغل خانگی بالاست؟ اگر دلیل اصلی آن را دستمزد و درآمد پایین بدانیم، به‌طور متوسط هر شاغل در ساعت چقدر درآمد دارد و برای افزایش درآمد چه باید کرد؟
استقبال از مشاغل خانگی در ایران همواره با استقبال درصد بالایی از زنان نسبت به مردان همراه بوده است اما این به معنای سود مالی پایین این نوع مشاغل نیست، بلکه درصورت مدیریت صحیح کسب‌وکار می‌تواند سودآوری بالایی داشته باشد. درخصوص انواع رشته‌ها، صدور مجوز، پرداخت تسهیلات و... محدودیتی برای مردان وجود ندارد. نمونه‌های بسیاری از مشاغل خانگی موفق در کشور مربوط به مردان است.
آیا فاصله معناداری میان استان‌ها درخصوص تعداد شاغلان در این حوزه وجود دارد؟
آمارهای شاغلان مشاغل خانگی در هر استان با توجه به جمعیت، وسعت و ظرفیت‌های هر استان متفاوت است. توزیع منابع به هر استان نیز با توجه به شاخصهایی ازجمله عملکرد سال قبل، جمعیت، نرخ بیکاری و... انجام می‌شود.
پایین بودن سرمایه یکی از دلایل گرایش مردم به مشاغل خانگی است. به‌طور متوسط هر شغل خانگی چقدر سرمایه نیاز دارد؟
سقف سرانه درنظر گرفته‌شده تسهیلات برای هر شغل خانگی (مستقل) 150 میلیون تومان است که بنابر نظر دستگاه اجرایی صادرکننده مجوز، مبلغ تسهیلات برای معرفی به بانک تعیین می‌شود. وجود فضای کار در منزل و فراهم بودن برق، آب، گاز و... که از هزینه‌های اصلی شروع یک کسب‌وکار هستند، موجب کاهش سرمایه مورد نیاز برای ایجاد مشاغل خانگی شده است. همچنین با تسهیل دریافت مجوز به صورت آنلاین و آنی، متقاضی می‌تواند بدون پرداخت هزینه مجوز خود را دریافت کند. در حمایت از فعالیت پشتیبان‌ها، به ازای هر نفر که تحت‌حمایت پشتیبان قرار میگیرد 150 میلیون تومان و تا سقف چهارمیلیارد تومان تسهیلات اعطا می‌شود.
یکی از مشکلات اصلی مشاغل خانگی پایدار نبودن آنهاست و تحت‌تاثیر شرایط اقتصادی دچار نوسان می‌شوند. چه کاری می‌توان کرد که پایداری این مشاغل افزایش یابد؟
داده‌های موجود نشان می‌دهد پایداری مشاغل خانگی پشتیبان به‌دلیل درنظرگیری بازار فروش، از موفقیت و پایداری بیشتری برخوردارند، لذا در شش‌ماهه دوم سال جاری، در اعطای تسهیلات سهم بیشتری به این نوع مشاغل نسبت به طرح‌های مستقل درنظر گرفته شده است. افراد باید رسته شغلی خود را براساس شناخت بازار انجام دهند. آموزش و تقویت مدیریت کسب‌وکار صاحبان مشاغل خانگی نیز می‌تواند موثر باشد که برنامه‌هایی در این خصوص در دست اقدام است.
دورکاری در دوران کرونا باعث شد که بخشی از مشاغل به خانه‌ها سوق داده شوند. تصور می‌کنید به‌جز 512 شغلی که به‌عنوان مشاغل خانگی شناخته می‌شوند و معرفی کرده‌اید، ممکن است برخی مشاغل هم مانند دوران کرونا جزء مشاغلی قرار بگیرند که دورکاری شوند تا در برخی هزینه‌ها نیز صرفه‌جویی شود؟
رشته‌های زیادی قابلیت انجام در قالب مشاغل خانگی دارند. درحال‌حاضر تعداد رشته‌های مشاغل خانگی از 512 به 607 رشته افزایش پیدا کرده است که بنا به درخواست متقاضیان، رشته‌های پیشنهادی جدید نیز طی مراحلی بررسی و اضافه می‌شوند.
