ندا اظهری، مترجم: روزهای آخر پاییز است اما انگار هنوز شهریور است و تازه می‌خواهیم وارد پاییز شویم. هوا انگار دلش نمی‌خواهد سرد شود. گهگاهی بارانی می‌گیرد اما نه آنقدر ادامه‌دار می‌شود که بتوان امیدوار شد به بارش و نه آنقدر پرحجم است که کم‌بارشی ماه‌ها و سال‌های قبل را جبران کند. هر سال هم بدتر از سال قبل می‌شود. این مشکل تقریبا جهانی است اما از آنجایی که ما روی نوار گرم و خشک کره زمین قرار گرفته‌ایم، با شدت بالاتری با این چالش مواجه هستیم. همین تابستانی که گذشت تقریبا گرم‌ترین روزهای کره زمین رقم خورد که کشور ما هم از آن مستثنی نبود. با تداوم این اوضاع واقعا نمی‌توان امیدوار بود که آیا زمستان هم به همین منوال پیش خواهد رفت یا می‌توان چشم‌انتظار بارش برف بود تا شاید بخشی از کم‌بارشی پاییز را برایمان جبران کند. در یکی دو هفته‌ای که گذشت کنفرانسی با عنوان «کنفرانس تغییر اقلیم سازمان ملل متحد 2023» (COP28) در دبی برگزار شد که بیست‌وهشتمین دوره آن بود و کشورهای عضو کنوانسیون سازمان ملل پیرامون چهارچوب‌های تغییر اقلیم به بحث و گفت‌وگو پرداختند.

   «النینو» کار دست دنیا داد
به گزارش washingtonpost، گرمایش بیش از حد که در دنیا از آن به پدیده «النینو» یاد می‌شود، نوعی الگوی اقلیمی است که باعث شده دمای کره زمین طی شش ماه گذشته با بالاترین حد خود برسد. پیش از این نزدیک‌ترین حد «النینو» که در کره زمین اتفاق افتاده بود، به 75 سال گذشته برمی‌گردد. افزایش ناهنجاری‌های دمای آب و تقویت الگوهای غیرعادی وزش باد در اقیانوس آرام استوای مرکزی و شرقی حکایت از آن دارد که تاثیرات شدید آب‌وهوایی که در قالب پدیده «النینو» تعریف می‌شود اگر سرعت نگیرد در سراسر جهان ادامه خواهد داشت. این پدیده شامل موج‌های گرمایشی، خشکسالی و آتش‌سوزی‌های پی‌درپی در کشورهای مختلف از جمله استرالیا، سیل‌های مرگبار در کنیا، خشکسالی و سیل در بخش‌هایی از آمریکای‌جنوبی است. در آمریکا نیز پدیده «النینو» خود را با بارش‌های شدید باران در امتداد ساحل خلیج و فلوریدا نشان می‌دهد که به‌تازگی سیل‌های شدیدی را نیز به بار آورده و شرایط مرطوب و طوفانی را برای کالیفرنیا پیش‌بینی کرده است. پدیده «النینو» به گرم‌تر شدن بیش از حد نرمال آب‌ها در امتداد شرقی خط استوا و مرکز اقیانوس آرام اطلاق می‌شود؛ الگویی که آب‌وهوای مرطوب و طوفانی را به برخی از نقاط کره زمین هدایت می‌کند و برخی دیگر را از رطوبت بی‌بهره می‌گذارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که گرما در سطح اقیانوس‌ها تحت تاثیر الگوهای غیرعادی وزش باد ادامه می‌یابد که از سمت غرب به داخل می‌وزد و از این رو کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که تا 54 درصد این احتمال وجود دارد که پدیده «النینو» به لحاظ تاریخی قدرتمندتر شود. تاکنون نیز بارها در برهه‌های تاریخی این پدیده باعث بروز خشکسالی، سیلاب‌ها و آتش‌سوزی‌های شدیدی در دنیا شده است. شدیدترین «النینو» که با آن دست به گریبانیم، باعث شده میانگین دمای کره زمین تا حد زیادی بالا برود و حتی در سال 2023 رکورد گرم‌ترین روزهای کره زمین بارها شکسته شود به‌طوری که حتی گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که این رکوردشکنی در سال 2024 نیز به بالاترین حد خود برسد.
   چشم‌انداز  27 ساله امارات تا رسیدن
به انتشار صفر کربنی
کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در سال 2023 که بیشتر با نام COP28 شناخته می‌شود، بیست‌وهشتمین کنفرانس تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل است که هرساله برگزار می‌شود و امسال هم طبق سنت هرساله برگزار شد. این رویداد برای دولت‌ها در نظر گرفته شده تا درمورد سیاست‌های محدودکننده افزایش دمای جهانی و انطباق با اثرات مرتبط با تغییرات آب‌وهوایی به توافق برسند. انتخاب امارات به‌عنوان میزبان کنفرانس امسال، به دلیل سابقه این کشور در تولید و صادرات سوخت‌های فسیلی، به موضوعی بحث‌برانگیز در حاشیه این کنفرانس تبدیل شد. رئیس این کنفرانس یعنی سلطان احمد الجابر، ریاست شرکت ملی نفت ابوظبی را برعهده دارد که بر توسعه استخراج نفت و گاز نظارت می‌کند. باوجوداین، صنایع سوخت‌های فسیلی برای کاهش تولید به‌منظور کاهش تغییرات آب‌وهوایی تحت فشار هستند. امارات به دلیل آب‌وهوای گرمی که دارد یکی از مهم‌ترین کشورها با اثربخشی از گرمایش زمین و انتشار گازهای گلخانه‌ای به شمار می‌رود و به دنبال ائتلاف اقلیمی و هوای پاک که در این کنفرانس نتیجه شد، امارات در تلاش است تا انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا حد امکان کاهش دهد و دولت این کشور متعهد شده که انتشار کربن را تا سال 2050 به صفر برساند. این کشور تاکنون به‌طور بین‌المللی 50 میلیارد دلار روی انرژی‌های پاک سرمایه‌گذاری کرده و قرار است تا هفت سال آینده 50 میلیارد دلار دیگر هم روی این انرژی‌ها سرمایه‌گذاری کند.  علاوه‌بر دبی، تمام کشورهای حاضر در این کنفرانس به توافق رسیدند تا مصرف سوخت‌های فسیلی را تا 2050 کاهش دهند. این درحالی است که برخی کارشناسان عنوان کرده‌اند رسیدن به این توافق تنها راه‌حل نیست. در این توافق، قرار است دولت‌ها با سه‌برابر کردن ظرفیت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا تا سال 2030، با کاهش مصرف ذغال‌سنگ و سرعت بخشیدن به تولید فناوری‌های جذب و ذخیره‌سازی، به حفظ محیط‌زیست کمک کنند. برخی کارشناسان معتقدند از آنجایی که پیش گرفتن این مسیر به سرمایه‌گذاری بالایی نیاز دارد به نظر می‌رسد کشورهای ثروتمند تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در کشورهایی با درآمد پایین نداشته باشند. از این رو پیش‌بینی می‌شود کشورهای در حال توسعه همچنان در حرکت در مسیر تولید فناوری‌های جدید با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای با مشکل مواجه شده و آنقدر موفق نباشند.

   آغاز برای پایان کار نفت‌کش‌ها
به گزارش نیویورک‌تایمز، در قطعنامه‌ای که در این کنفرانس مطرح شد از کشورهای شرکت‌کننده خواسته شده تا در فرآیند انتقال از سوخت‌های فسیلی تنها در بخش انرژی سهیم باشند. گروهی از کشورها که کمی سختگیرانه‌تر رفتار می‌کنند و با حساسیت‌های بیشتری نسبت به تغییرات آب‌وهوایی واکنش نشان داده و معتقدند خروج تدریجی ممکن است دنیا را دچار چالش‌های جبران‌ناپذیری کند. از این رو بهتر است جهان با سرعت بالاتری به سمت آینده بدون کربن پیش رود. درعوض ماحصل این اقدام فرآیندی است که کشورها بتوانند در کاهش، به حداقل رساندن و صفر شدن میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای موثر عمل کنند. فروش جهانی خودروهای مجهز به موتور احتراق داخلی در سال 2017 به اوج خود رسید. درحال حاضر، چند سالی است که سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های تجدیدپذیر در مقایسه با سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌های سوخت‌های فسیلی فراتر رفته است. در سال 2022، حدود 83 درصد از ظرفیت انرژی جدید در دنیا را انرژی‌های سبز و پاک تشکیل می‌دادند. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا انتقال انرژی در این میان وجود دارد یا خیر و درصورت وجود انتقال انرژی جهان با چه سرعتی باید پیش رود تا بتواند اثرات تغییرات آب‌وهوایی را معکوس کند.

   گرم‌تر شدن 2 تا 3 درجه‌ای هوا تا پایان قرن
پاسخ اینجاست که این اقدام هنوز به اندازه کافی سرعت نگرفته و کشورهای عضو این کنفرانس تلاش کرده‌اند در قالب COP28 این فرآیند را سرعت ببخشند. براساس پروژه جهانی کربن، بودجه‌ای که صرف کاهش انتشار کربن و گازهای گلخانه‌ای در دنیا شده تا پنج‌سال دیگر به اتمام می‌رسد و باید فکر دیگری برای آن کرد. درحال‌حاضر برای محدود کردن گرمایش کره زمین به همان 1.5 درجه سانتیگراد و جلوگیری از افزایش آن، لازم است تا پیش از سال 2040 کشورها باید به‌طور کامل از انتشار گازهای گلخانه‌ای جلوگیری کرده و آن را به صفر برسانند. چنانچه اقدامات لازم برای این کار برای جلوگیری از افزایش دمای کره زمین موثر واقع نشود، بعد از سال 2050، دمای کره زمین به 1.7 درجه سانتیگراد و در سال 2080 به دو درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت که به‌طور طبیعی دنیا را با چالش‌های فراوانی روبه‌رو خواهد کرد.
در عوض، بیشتر تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که انتشار سوخت‌های فسیلی در یک دهه آینده به اوج خود خواهد رسید و به‌دنبال آن، به‌رغم اینکه روند کاهشی نخواهد بود، اما سطحی ثابت پیدا می‌کند به این معنی که در آینده، هرساله به همان اندازه وضعیت اقلیمی و آب‌وهوایی دچار آسیب می‌شود. از این رو کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تا پایان قرن حاضر، دمای کره زمین بین دو تا سه درجه سانتیگراد گرم‌تر خواهد شد. سال‌ها پیش، زمانی که در آن هستیم، آینده‌ای بود که ما را به‌وحشت می‌انداخت؛ دنیایی که به‌شدت تیره به‌نظر می‌رسید و به‌نظر می‌رسد آینده‌ای را هم که امروز برایمان پیش‌بینی می‌کنند، به همین اندازه می‌تواند ترسناک و دلهره‌آور باشد. اما با توجه به اینکه درحال‌حاضر در همان آینده زندگی می‌کنیم، نه‌تنها این پیش‌بینی را می‌پذیریم، بلکه گاه به تحسین پیشرفت‌هایی می‌پردازیم که در روند اقدامات خود انجام می‌دهیم. در چندسال گذشته، از آنجا که کربن‌زدایی باعث‌شده بدترین سناریوها هم ارزش کمی پیدا کنند، موج هشدارهای آب‌وهوایی تا حدی جای خود را به ترکیب جدیدی از سازگاری داده است. در کنفرانس COP28 امسال، بیل گیتس، هر دمایی زیر سه درجه سانتیگراد را نتیجه‌ای خوشبینانه توصیف کرده است. برخی معتقدند که شاید نتوانیم افزایش دمای زمین را تا دو درجه محدود کنیم، اما نکته قابل‌توجه اینجاست که اگر دولت‌ها با تمام توان اقدام کنند، ممکن است حتی در کاهش 2.5 درجه‌ای گرمایش کره زمین هم موفق شویم. مساله‌ای که در این میان اهمیت دارد، پیشرفتی است که دولت‌ها هر لحظه پیدا می‌کنند. گرم شدن کره زمین در بیشتر موارد با جهش‌های بزرگ همراه نمی‌شود و فراتر رفتن از 1.5 درجه، به سرعت دمای زمین را به دو درجه نزدیک نمی‌کند، بلکه این فرآیند طی سال‌ها ممکن است رخ دهد اما هرچه باشد، پیش‌بینی رسیدن کره زمین به این دما هم می‌تواند ترسناک باشد. به لحاظ تئوری، این افزایش دما می‌تواند کاملا موقتی باشد و دنیا قادر خواهد بود با راهکارهایی آن را بار دیگر کاهش دهد.
 
   با 0.5 درجه گرم‌تر شدن کره زمین چه رخ می‌دهد؟
در گزارشی که در سال 2018 پیرامون تغییرات اقلیمی منتشر شد، کارشناسان هشدار دادند که برای جلوگیری از گرم شدن کره زمین باید انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 تقریبا به نصف کاهش یابد. اکنون کشورها در نیمه‌راه دوره‌ای هستند که از سال‌ها پیش‌ آغاز شده و هنوز هم به‌رغم تمام تلاش‌هایی که صورت‌گرفته، انتشار گازهای گلخانه‌ای ادامه دارد. طبق گمانه‌زنی‌هایی که صورت‌گرفته، اگر دمای کره زمین از 1.5 تا دو درجه سانتیگراد گرم‌تر شود، بیش از 150 میلیون نفر در اثر آلودگی هوای ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی که به‌دنبال گرم شدن هوا ایجاد شده است، جان خود را از دست خواهند دارد. سیلاب‌ها که شاید در هر قرن یک‌بار رخ می‌داد، حالا با گرم‌تر شدن زمین و تغییر اقلیم، پرتکرارتر شده و تقریبا هرسال در مناطق مختلف جهان شاهد وقوع آن هستیم و در برخی کشورها تعداد بروز سیلاب‌ها به مراتب بیشتر شده و سالی چند بار هم به‌وقوع می‌پیوندند. بیشتر دانشمندان بر این باورند که بالا رفتن دما از افزایش 1.5 درجه‌ای به دو درجه سانتیگراد بسیاری از صخره‌های مرجانی را در اقصی‌نقاط دنیا از بین خواهد برد و حتی بسیاری بر این باورند که در این محدوده، بسیاری از صفحه‌های یخی در قطب‌ها به‌تدریج ذوب خواهند شد که می‌تواند طی قرن‌ها سطح آب دریاها را به اندازه کافی افزایش دهد تا خطوط ساحلی جهان دوباره شکل گیرند.
اگر گرمایش کره زمین فراتر از این حد برسد، تاثیرات آن هم مخرب‌تر خواهد بود. بلومبرگ در گزارش اخیر خود به این موضوع پرداخته که به‌عنوان مثال با گرم‌تر شدن دمای زمین تا سه درجه سانتیگراد، شهر نیویورک ممکن است هرسال با سه رویداد سیلابی مواجه شود که پیش‌تر هر 100 سال یک‌بار تکرار می‌شد و همچنین بیش از 50 برابر بیشتر مردم آفریقا شرایط گرمای خطرناکی را تجربه خواهند کرد. آتش‌سوزی‌های جنگلی دوبرابر زمین‌های این کره خاکی را می‌سوزاند و آمازون دیگر یک جنگل بارانی نخواهد بود، بلکه با خشکسالی‌ای که به‌دنبال گرم‌تر شدن کره زمین واقع خواهد شد، به یک علفزار تبدیل می‌شود. شاید این پیش‌بینی‌ها از برخی جهات اخباری قدیم به‌نظر برسند اما خبر از آینده‌ای می‌دهند که شاید اوضاع را برای مردم نسل‌های بعد از ما بسیار دشوارتر از زمان فعلی خواهد کرد.