محمدعلی یزدانیار، نویسنده: اولین برخورد من با تلویزیون اینترنتی کتاب به برگزاری نمایشگاه کتاب سال 1401 برمیگردد که به عنوان کارشناس نشر ستاد خبری نمایشگاه کتاب در برنامههای شبکه «کتابنما» حضور پیدا میکردم. از آن تاریخ خبر خاصی از چنین پدیدهای نداشتم تا امسال و طی هفته کتاب چندجایی نام تلویزیون اینترنتی کتاب به گوشم خورد. گویا نام این شبکه تغییرات کوچکی داشته؛ قسمت «نما» که گویا وسواس نامگذاری اهالی برنامهساز است از اسم شبکه حذف شده است و به نام خیلی خیلی غیرخلاقانه «کتاب» بسنده کردهاند. برای من این 90 کلمه تنها صحبتهایی بود که میتوانستم به شکل خنثی درمورد چنین شبکهای داشته باشم. تلویزیون اینترنتی کتاب حتی قبل از راهاندازی هم ایده شکستخوردهای است، چه برسد به حالا که فعال هم هست. رسانه قواعدی دارد و رسانه تصویری قواعد سنگین و سختتری که ماشاءالله هیچکدام از این قواعد در راهاندازی این شبکه حتی به قدر سر سوزنی رعایت نشدهاند. همین الان که در حال نگارش این مطلب هستم -حوالی ساعت 11:30 صبح روز دوشنبه- این شبکه در حال پخش یک مراسم کتاب سال دانشجویی است که من فکر نمیکنم آدم سال 1402 دو سه ساعت وقت بگذارد و بنشیند پای یک مراسم این شکلی!
افتتاح هر شبکه تلویزیونی -اینترنتی یا کابلی، منطقهای یا سراسری- به یک نیازسنجی، برنامهریزی، تولید باکیفیت و برد اجتماعی مناسب نیاز دارد. حالا کدام یک از این موارد در «تلویزیون اینترنتی کتاب» رعایت شده است؟ آیا ما اصلا نیاز به یک شبکه داریم که چندین ساعت در روز در مورد کتاب برنامه داشته باشد؟ آیا چنین شبکهای اساسا عقلانی است و مشابههایی در دنیا داشته است؟ بررسیها نشان میدهد اگر Book Television کانادا را که بین سالهای 2001 تا 2021 و به عنوان شبکه تخصصی کتاب در کانادا فعال بود مستثنی کنیم، دیگر هیچ تجربه مشابهی در این زمینه پیدا نخواهیم کرد. به صورت کلی کتابها یا بخشی از یک برنامه تلویزیونی در یک شبکه هستند و یا در بهترین حالت یک برنامه تلویزیونی در شبکهها به بحث در مورد کتاب اختصاص مییابد.
نگاه پشت افتتاح این شبکه هم مهم است، گرچه گفته میشود که «ارتقای فرهنگ کتابخوانی و اطلاعرسانی در مورد کتاب» از اهداف افتتاح این شبکه است اما ناگفته پیداست که راهاندازی تلویزیون اینترنتی کتاب قبل و بیش از هر چیزی با هدف رزومهسازی و سنگین کردن پرونده اعمال صالح افتتاح شده است. فردا روزی اگر از مدیران سازمان صداوسیما، تلوبیون یا خانه کتاب بپرسند برای ارتقای فرهنگ کتابخوانی چه کردید، به راحتی میگویند «افتتاح تلویزیون اینترنتی کتاب» بدون اینکه در مورد خنثی و غیرکاربردی بودن چنین شبکهای ذرهای خم به ابروی خود بیاورند.» مساله مهمتر، به عبارت دیگر یکی از دو مساله خیلی مهم در چنین شبکهای -و در هر شبکهای- تولید برنامهها و محتوای باکیفیت است. این همان مقولهای است که VODها را سرپا نگه میدارد و تلویزیون اینترنتی کتاب هم طبیعتا باید از همین قاعده پیروی کند. طی دفعاتی که من به شکل تصادفی به این شبکه سر زدم جز چندی سمینار و همایش و گاهی برنامههای میزگرد شاهد هیچ محتوای خاصی نبودم. همهچیز در بیمزهترین و خنثیترین حالت ممکن به سر میبرد. نه میهمان و نه میزبان برای هم هیچ چالشی ایجاد نمیکنند و هیچ اتفاق خاصی در این شبکه نمیافتد که آدم به خودش نگوید کل محتوای این شبکه را میشود در کنداکتور پخش شبکه 4 جای داد. برنامههای تولیدی هم اگر در این شبکه وجود داشته باشند، صرفا هستند که بعدا گفته شود درصدی از برنامههای این شبکه تولیدی بودهاند. اصلا چند سالی میشود که جذابیت دیگر برای مسئولان صداوسیمای ما حتی در حد استانداردهای خودشان هم دغدغه و مساله نیست؛ حالا کتاب که کلا برای آقایان مسالهای دکوری محسوب میشود دیگر جذابیتش کجا بود اصلا؟ بگذارید در مورد برد اجتماعی و رسانهای چنین شبکهای هم همین جا صحبت کنیم. شما این چند وقت بریدهای از برنامههای این شبکه را در شبکههای اجتماعی دیدهاید؟ بین دوستان و آشنایانتان دیدهاید که کسی از تلویزیون اینترنتی کتاب صحبت کند؟ اصلا برایتان پیش آمده در مترو و تاکسی و اتوبوس کسی از برنامهای که در این شبکه دیده است صحبت کند؟ و بگذارید پا را فراتر بگذارم؛ اصلا چند نفر به طور کلی میدانند که چنین شبکهای وجود دارد؟ پس، اینجا ما شبکهای داریم که از دو اصل مهم لازم برای موفقیت خودش هیچکدام را در حد حداقلها هم کسب نکرده است.
صداوسیما و سیاستگذاران رسانه طی سالهای اخیر با دلیل و بیدلیل تمام برنامههای موفق خودشان را سلاخی کردهاند. 90، بزرگترین قربانی سیاستهای صداوسیما بود؛ بعدها برنامههای دیگری هم از زیر تیغ سلایق مسئولان سازمان گذشتند که آخرین آنها برنامه موفق «به افق فلسطین» بود. مهمترین و موفقترین برنامه کتابمحور این سالهای ما «کتابباز» بود که بدون توضیح و بدون وجود کوچکترین حاشیهای به تعطیلی کشانده شد. حالا و تجربه یکساله مشترک بین صداوسیما، خانه کتاب و تلوبیون بیش از پیش موید این نکته است که ارتقای فرهنگ کوچکترین ارتباطی با افتتاح شبکههای خنثی، بیکاربرد و متعدد ندارد. هنوز که هنوز است «کتابباز» تنها برنامهای بوده که مردم را پای گیرندهها بیاورد؛ بنابراین موفقیت یک برنامه در حوزه تخصصی هیچ نیازی به یک شبکه ندارد که بعدا گردانندگانش برای پر کردن کنداکتور پخش به چه کنم چه کنم بیفتند. یک برنامه درست و حسابی جذاب، دهها برابر چنین شبکهای در ارتقای فرهنگ کتابخوانی تاثیر دارند. مخالفید؟ از سروش صحت بپرسید!
دسترسی سریع
ارسال نظر
اخبار این صفحه
شکستخورده، خنثی، غیرکاربردی!
شبکه کتاب و آن چیزی که باید باشد
![](https://farhikhtegandaily.com/static/themes/images/users.png)