مطهره سادات قاسمی-فاطمه طاری‌بخش، گروه دانشگاه: اوایل اردیبهشت‌ماه سال جاری بود که پوستر یک مسابقه متنوع در سطح دانشگاهی و البته ملی در گوشه و کنار سایت‌ها و واحدهای دانشگاه آزاد به چشم می‌خورد که نشان می‌داد قرار است نخستین مسابقه ملی کارتون دانشگاهیان دانشگاه آزاد توسط باشگاه رشد استعدادهای ادبی و هنری برگزار شود. دانشجویان نیز تا ۳۰ اردیبهشت ماه فرصت داشتند که در عرصه کارتون و کاریکاتور حداکثر پنج اثر با موضوع «دنیای غرب؛ پیشرفته در علم و فناوری و تهی‌دست در بنیان‌های اخلاقی و اعتقادی» برای دبیرخانه این مسابقه ارسال کنند. دبیر مسابقه، آرمان داوودی‌آبکنار و داوری آثار برعهده بهمن عبدی، سید‌مسعود شجاعی‌طباطبایی و کیارش زندی، از هنرمندان مطرح کشورمان بود. دیروز مسابقه ملی کارتون دانشگاهیان دانشگاه آزاد به آخرین ایستگاه خود یعنی اختتامیه رسید. در این مراسم از شش شرکت‌کننده برگزیده، دو رابط فعال باشگاه رشد در استان، ۱۳ شرکت‌کننده در کارگاه‌ها و رتبه‌های اول و دوم مسابقه تقدیر شد.
آموزش حوزه هنر ارتباط سیستماتیکی بین عرصه و پایه ندارد
فرزاد جهان‌بین، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه، در اختتامیه جشنواره کاریکاتور دانشگاه آزاد بیان کرد: «اولین نکته‌ای که می‌گویم درباره تاثیر مبانی در هنر است. من ارتباط چندانی جز شنوندگی و مصرفی با هنر ندارم؛ اما پدر من موسیقیدان است و در این حوزه تسلط دارد و سال‌ها شاگرد استاد سراج بوده‌اند. البته متاسفیم که در حوزه موسیقی دانشکده‌های هنر، این فرصت را ندارند که از بزرگان این حوزه بهره ببرند.» او در ادامه اضافه کرد: «باشگاه رشد را با این هدف تاسیس کردیم و تفاهمنامه‌ای با وزارت ارشاد و صدا و سیما خواهیم بست. جالب است که ما تعداد زیادی دانشکده هنر داریم و رشته‌های تئاتر و نمایش‌نامه‌نویسی بسیاری داریم، اما کمبود نمایش‌نامه در کشور وجود دارد.»
جهان‌بین با اشاره به اینکه هیچ ارتباط سیستماتیکی بین عرصه و پایه وجود ندارد عنوان کرد: «جایی که تربیت نیرو می‌کند و جایی که اجرا در آن صورت می‌گیرد با یکدیگر ارتباط ندارند و باشگاه باید این بین واسط باشد. استعدادیابی‌های برجسته‌ای که صورت می‌گیرد را نباید رها کنیم. می‌بینید که یک نفر پیدا می‌شود و فضای موسیقی یا ریل هنر را تغییر می‌دهد. متاسفم که بگویم برخی در غیاب کارهای ایجابی فاخر، میدان‌داری می‌کنند.»
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد با اشاره به عدم انجام فعالیت‌های ایجابی، توضیح داد: «نتیجه آن آهنگ سخیف و متن سخیف است. جوان ما دوست دارد در این حوزه فعالیت کند و نمی‌تواند انصراف دهد. لذا باشگاه را با این نگاه راه‌اندازی کردیم. بهترین نقطه آن نیز دانشکده هنر است. امیدواریم با حمایت‌های مسئولان دانشگاه، بتوانیم در عرصه برگزیده‌های هنری و چهره‌های شاخص از همین دانشکده هنر بدرخشیم.»
جهان بین در پایان گفت: «دانشگاه، بانک نیست که برای اجرای برنامه، از بیرون فردی را انتخاب کند. ما بانک نیروی انسانی بی‌نظیری هستیم و تنها در بحث ابعاد نیست. بسیاری از مفاخر اینجا حضور دارند و برای ما کیفیت بسیار اهمیت دارد. جشنواره کاریکاتور نیز به این نیت طراحی شده است. اولین موضوع هم «دنیای غرب؛ پیشرفته در علم و فناوری و تهی‌دست در اخلاق و معنویت» گذاشته شد. در بحث جنگ غزه این مورد به وضوح دیده شد. مساله اسلام نیست و مساله انسانیت است. اوج رذالت و ذلت است و هنرمند نمی‌تواند به این نوع موضوعات بی‌توجه باشد.»
از دریای مفاهیم قرآنی در سینما و انیمیشن جدا مانده‌ایم
محمدرضا شریف‌زاده، سرپرست دانشکده هنر دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز در این مراسم گفت: «نکته مهمی که امروزه، جامعه و فرهنگ و هنر ما درگیر آن است، شرایط فرهنگی است که بر ما غالب می‌شود. متاسفانه بدون آگاهی از غلبه این شرایط فرهنگی، صرفا پذیرندگان این شرایط هستیم و با عرض تاسف، بدون دانش و آگاهی و اطلاعات تنها مجموعه‌ای از داده‌هایی را که از طریق رسانه‌ای بر ما غالب می‌شود را می‌پذیریم و فکر و اندیشه‌ای نیز درباره آن نداریم. من جست‌وجوی کوتاهی درباره انیمیشن انجام دادم، مقاله بسیار مفصلی در ماه گذشته، در نشریه «فری‌کر» که نشریه ویژه انیمیشن است به چاپ رسیده و عنوان بسیار جالبی داشت. این مقاله، 10 انیمیشن از مهم‌ترین‌ها که در حوزه دین ساخته شده را معرفی کرده بود. نکته جالب این بود که شخصیت‌های دینی در این 10 انیمیشن بسیار مشهور، عملا شخصیت‌های دسته‌اولی نبودند و «بد من»ها بودند که جذابیت داشتند. زمانی که انیمیشنی ساخته می‌شود، سازندگان آن می‌خواهند که ما با شخصیتی مثل فرعون احساس راحتی و ارتباط کنیم.»
شریف‌زاده درباره غفلت از تولید آثار انیمیشنی دینی گفت: «این موضوع نکته مهمی است و نشان می‌دهد ما با این حجم عظیم مفاهیم، به‌ویژه مفاهیم قرآنی، از تولید آثار انیمیشن در حوزه‌های دینی غافل شده‌ایم، که اگر این‌طور نبود؛ حداقل در بین این 10 انیمیشن معتبر یکی از این انیمیشن‌ها در حوزه مفاهیم و قصص قرآنی بود. اما شرایط اقتصادی و فرهنگی، باعث می‌شود تا ما از دریای مفاهیم قرآنی جدا بمانیم و آثاری که در حوزه سینما و انیمیشن ساخته شده است؛ هرگز شخصیت‌هایی بر پایه آگاهی‌های ما در حوزه قرآنی نیستند.»
او در پایان افزود: «من این جشنواره را به فال نیک می‌گیرم و به نمایندگی از بزرگ‌ترین دانشکده هنر خاورمیانه که بیش از سه‌هزار و 700 دانشجو و بیش از 100 عضو هیات‌علمی و مدرس مدعو دارد، خواهش می‌کنم که این‌گونه اتفاقات فرهنگی ادامه داشته باشد و ما بتوانیم نهادهای فرهنگی و هنری را تشویق کنیم تا غفلت سالیان اخیر جبران شود. امیدوارم اگر یک سال دیگر، آمار مهم‌ترین انیمه‌های مذهبی جهان به چاپ رسید از بین آثار قصص قرآنی باشد.»
جشنواره‌ها مسیر استعدادیابی دانشجویان دانشگاه آزاد است
عباس محمدی، رئیس باشگاه رشد استعدادهای هنری و ادبی جوان در حاشیه مراسم اختتامیه مسابقه ملی کاریکاتور دانشگاهیان دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» بیان کرد: «برای برگزاری جشنواره‌ها رویکردی داریم که برای شرکت‌کنندگان دوره‌های مهارتی برگزار خواهیم کرد زیرا اگر فردی استعدادی داشته باشد اما دوره مهارتی را نگذراند و به بلوغ و شکوفایی لازم نرسد نمی‌تواند بروز و ظهور داشته باشد.»
وی افزود: «شیوه استعدادیابی ما نیز از طریق برگزاری جشنواره است که در این مسابقه ۱۳ نفر را پیدا کرده و برای آنها کارگاه برگزار کردیم. کارگاه‌های مهارتی باشگاه رشد نیز محصول‌محور است، یعنی خلق اثر حتما اتفاق خواهد افتاد. در کنار اینها بحث چهره‌سازی را نیز دنبال می‌کنیم که چهره‌های برتر را از طریق رسانه‌هایی مانند روزنامه «فرهیختگان» معرفی می‌کنیم.»
استفاده از توان شرکت‌کنندگان جشنواره در دوره‌های بعدی
محمدی با بیان اینکه در آینده برای حوزه‌های هنری مختلف نمایشگاه برگزار خواهیم کرد، گفت: «بنا است با توجه به هر رشته هنری و شیوه نمایش آثار آن فضایی طراحی شود که آثار استعدادها به‌صورت فردی و جمعی دیده شود. همچنین در کنار این اقدام قرار است که شبکه‌سازی اتفاق بیفتد. در کل می‌خواهم بگویم که پس از این جشنواره شرکت‌کنندگان را رها نخواهیم کرد و در جشنواره‌های بعدی در بخش داوری و اجرایی نیز در کنار کسانی که استعداد و توانایی دیده شدن دارند هستیم.» محمدی با اشاره به سطح کیفی مسابقه کاریکاتور دانشگاه آزاد تشریح کرد: «مسابقه کاریکاتور در دو سطح متفاوت برگزار شد و حتی نفر سوم هم نداشتیم اما برای شروع خیلی خوب بود و بیش از ۴۰۰ اثر برای رقابت در مسابقه ارسال شد که نسبت به بضاعت باشگاه رشد رضایت‌بخش بود. این مساله نشان می‌داد که استقبال وجود دارد ولی افراد نیاز به آموزش دارند.»
فراخوان دوره دوم جشنواره به‌زودی اعلام می‌شود
وی در ادامه گفت: «نیازمندی شرکت‌کنندگان به آموزش باعث شد کارگاهی سه‌ساعته برای برگزیده‌ها و چهره‌هایی که احساس می‌کردیم نیاز به دوره دارند با حضور ۲۲ نفر برگزار کردیم. در این کارگاه آقای آرمان داوودی، دبیر مسابقه و محسن نوری‌نجفی به‌عنوان استاد حضور داشتند که راجع‌به کار عملی گفت‌وگو داشتند و امیدواریم به مهارت‌افزایی دوستان کمک کند.» محمدی در پایان اظهار کرد: «این اقدامات صرفا به برگزاری کارگاه محدود نخواهد شد و این روند ادامه‌دار خواهد بود. همچنین فراخوان دومین دوره مسابقه را به‌زودی اعلام خواهیم کرد.»
اطلاع‌رسانی قوی‌تر بر حضور حداکثری دانشجویان موثر است
حمیدرضا صوفی، دانشجوی کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی رتبه اول مسابقه ملی کارتون دانشگاهیان دانشگاه آزاد با اشاره به تجربه خود در حوزه هنر بیان کرد: «بیش از ۱۰۰ مقام بین‌المللی دارم که حدود ۱۲ مورد از آنها رتبه اول جهانی در کشورهای مختلف است. همچنین حدود ۴۰ مقام کشوری نیز در حوزه کاریکاتور کسب کرده‌ام.» وی افزود: «برگزاری این‌گونه از مسابقات در سطح دانشجویی بسیار خوب است اما باید اطلاع‌رسانی قوی انجام شود تا دانشجویان از روند مسابقه به‌طور کامل مطلع باشند و نسبت به حضور در مسابقه نیز تمایل پیدا کنند. همچنین موضوعات جشنواره‌ها و مسابقات هنری باید در زمینه‌هایی باشد که دانشجویان بهتر با آنها ارتباط می‌گیرند. برگزاری مسابقه در موضوعات خاص باعث می‌شود که تعداد شرکت‌کنندگان کاهش پیدا کند.»
ارتباط دانشجویان با باشگاه رشد پس از فارغ‌التحصیلی قطع نشود
سجاد علیزاده، دانشجوی دانشگاه آزاد تهران‌مرکزی در رشته نقاشی و برگزیده بخش کاریکاتور جشنواره گفت: «حدودا 15 سال است که در این حوزه فعالیت دارم. البته رشته تخصصی من نقاشی است اما به‌صورت جدی در بخش کاریکاتور نیز فعال هستم و در حدود 30 جشنواره بین‌المللی مقام آورده‌ام.»
او درخصوص آثار خود توضیح داد: «من دو اثر برای مسابقه ارسال کردم، یکی از آنها با محوریت طلاق عاطفی در خانواده‌ها بود که سعی کردم با ایجاد شکستگی در ساقه و برگ‌های گل قرمزی که در ابتدای رابطه زن و مرد به یکدیگر تقدیم می‌کنند جدایی و سرد شدن در زندگی مشترک را به تصویر بکشم. همچنین یک اثر دیگر با محوریت اصلی مسابقه که ظلم رژیم‌صهیونیستی به فلسطینیان بود ارائه دادم. در این نقاشی کوسه‌ها را نماد اسرائیل قرار دادم که به مردم فلسطین حمله می‌کنند و مردم غزه نیز سعی دارند به مسجد‌الاقصی پناه ببرند.»
برگزیده بخش کاریکاتور جشنواره بیان کرد: «معتقدم باید کارگاهی نیز برگزار می‌شد تا دانشجویان از تجربیات اساتید استفاده کنند و تبادل کاری و هنری انجام می‌شد که متاسفانه این اقدام انجام نشد.»
دانشجوی دانشگاه آزاد تهران‌مرکزی تاکید کرد: «در دوره‌های بعدی جشنواره امیدوارم اتفاقات بهتری بیفتد. به‌نظرم باید از تجربه کسانی استفاده شود که مقام آورده‌اند یا آثاری را فرستاده‌اند، بهتر است وقتی فارغ‌التحصیل شدیم ارتباط‌مان با باشگاه رشته ادبی و هنری قطع نشود و این ارتباط گسترش پیدا کند. چه‌بسا در آینده خودمان در زمینه هنر فعالیت خواهیم داشت و از این ارتباط نیز استقبال خواهیم کرد، درنتیجه به‌دنبال برگزاری کارگاه هستیم. بهتر است که در دانشگاه هنر یک کارگاه تخصصی برگزار می‌شد تا بچه‌های هنر در آن شرکت کنند. من معتقدم با دیدن و تجربه کردن می‌توان موفق بود و با مقام آوردن کاری نمی‌توان از پیش برد، بنابراین باید در بخش کارگاهی بیشتر تمرکز شود.»
گستره هنرهای بیشتری در سطح جشنواره‌ها مدنظر قرار گیرد
رامبد دبستانی، کارمند دانشگاه آزاد تهران گفت: «از نظر کیفیت خوب بود، چون برای اولین‌بار این برنامه برگزار شد، البته می‌توانست بهتر از این برگزار شود اما از آنجا که اولین دوره برگزاری آن بود کیفیت قابل‌قبولی داشت و امیدوارم بتواند در دوره‌های بعد کیفیت خود را افزایش دهد.» او در پاسخ به این سوال که برای آنکه سطح کیفیت افزایش پیدا کند و دانشجویان از این جشنواره استقبال بیشتری داشته باشند چه پیشنهادی دارید، گفت: «باشگاه رشد دانشگاه درحال استعدادیابی است، یعنی تازه کار استارت خورده است و کاری می‌کنند که به‌وسیله مرکز رشد استعدادهای را که اساتید یا دانشجو هستند، پیدا و آن را به وزارت ارشاد یا ارگان‌های دیگر متصل کنند. به‌عبارت بهتر باید گفت تازه کار آغاز شده و ما نباید توقع داشته باشیم که از همان ابتدا قوی باشد.» دبستانی در پاسخ به این سوال که این جشنواره برای ارتقا نیازمند چه ملزوماتی است، توضیح داد: «باید از تمام هنرها نه‌فقط هنر گرافیک یا نقاشی استفاده شود. درواقع نباید شاهد یک هنر باشیم، بلکه باید تمام هنرها از مردان و زنان را شاهد باشیم. البته الان هم شاهد چنین چیزی هستیم اما متاسفانه قوام لازم را ندارد.» این کارمند دانشگاه آزاد تاکید کرد: «معتقدم باید اطلاع‌رسانی برای این جشنواره بیشتر و گسترده‌تر باشد.»
از هنرمندان دانشجو در برگزاری جشنواره کمک بگیرید
رسول حاجی‌زاده، دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد رتبه دوم مسابقه ملی کارتون دانشگاهیان دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» بیان کرد: «من از سال ۱۳۷۴ در حوزه هنری شروع به کار کردم و در سال ۱۳۷۷ انجمن کاریکاتور اداره ارشاد را تاسیس کردم، پس از آن در سال ۱۳۸۴ موفق به تاسیس خانه کاریکاتور حوزه هنری شدم و تا الان ۱۲۰ مقام جهانی کسب کرده‌ام و داور بسیاری از جشنواره‌های بین‌المللی و ملی بوده‌ام.»
او با بیان اینکه برای شرکت در این مسابقه چهار اثر ارسال کرده است، ادامه داد: «اثر برگزیده نقاشی نتانیاهو در قالب یک کرم و سیب به‌عنوان نماد کشور فلسطین بود. در این نقاشی سعی کردم کرم را به‌عنوان متجاوزی که سیب را از بین برده است و درواقع حق مردم فلسطین را غصب کرده به تصویر بکشم. همچنین نشان دادم که تنها ایران حق فلسطین را مطالبه می‌کند و ادعای بسیاری از کشورها که در ظاهر از فلسطین حمایت می‌کنند دروغ است.»
حاجی‌زاده با بیان اینکه اهداف این مسابقه بسیار خوب بود اما برنامه‌ریزی نسبتا ضعیفی داشت، تشریح کرد: «هرچند مسئولان دانشگاه زحمات زیادی کشیده‌اند اما استراتژی لازم را به‌کار نگرفته‌اند، به همین دلیل این دوره اندکی با ضعف مواجه بود.»
وی در ادامه گفت: «در این مسابقه نیز اساتید برجسته‌ای همکاری داشته‌اند و اصلا نباید نقطه ضعفی دیده شود. درهرحال امیدواریم نحوه برگزاری در دوره‌های آینده بهتر شود.» او افزود: «البته نحوه اطلاع‌رسانی مسابقه خوب بود و از این بابت از معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد تشکر می‌کنم اما هنرمندان زیاد اهل سخنرانی نیستند و اگر از دیگر برگزیدگان مسابقه نیز سوال کنید، متوجه می‌شوید به‌دلیل سخنرانی‌های زیاد از روند اختتامیه راضی نبودند.» حاجی‌زاده با بیان پیشنهادهایی برای برگزاری دوره‌های بعد اظهار کرد: «مسئولان برای برگزاری بهتر مسابقه می‌توانند از داوران و شرکت‌کنندگانی که تجربه حضور در فستیوال‌ها و جشنواره‌های مختلف را داشتند، کمک بگیرند.»
