عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: شهریور 1398 خبر ساخت فیلم جدید حسن فتحی در رسانه‌ها چرخید؛ فیلمی که اسم بازیگرانش می‌توانست مخاطب را جذب کند و حتما اگر یک سری مشکلات و حاشیه‌ها برای فیلم پیش نمی‌آمد، تا به الان اکران شده بود. فتحی فیلمبرداری فیلم سینمایی مست عشق را در پاییز 1398 شروع کرد؛ کاری که تولید مشترک میان ایران و ترکیه بود. این فیلم برشی از زندگی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و شمس تبریزی را روایت می‌کند و فیلمنامه‌اش را فرهاد توحیدی و حسن فتحی با هم نوشته‌اند. از سال 1398 تا به امروز(آبان ماه 1402) حاشیه‌های زیادی برای این فیلم به وجود آمده است و همین حاشیه‌ها باعث شده که تا الان این فیلم به اکران نرسد. وزیر ارشاد در جلسه‌ای که روز گذشته با سفیر ترکیه در ایران داشت اشاره‌ای به روند ارائه مجوز این فیلم در سازمان سینمایی کرد و از اکران آن خبر داد. در گزارش امروز نگاهی داشتیم به اتفاقاتی که در این پنج سال بر ساخته حسن فتحی گذشته است.
انتخاب عوامل
۲۴ شهریور ۹۸ اعلام شد قرار است داستان زندگی شمس و مولانا ساخته شود. اثری به نام «مست عشق» که حسن فتحی آن را کارگردانی کرده و مهران برومند تهیه کنندگی این پروژه سینمایی را برعهده داشت. گفته می‌شد که قبل از شروع فیلمبرداری، حدود سه سال برای این پروژه زمان گذاشته شده است. ابتدا نام شهاب حسینی به‌عنوان بازیگر نقش شمس تبریزی بر سر زبان‌ها افتاد. این خبر با واکنش‌های مثبت از سوی خیلی از سینمادوستان و کاربران شبکه‌های مجازی همراه شد، اما بعد با منتشر شدن یک گفت‌وگو از فرهاد توحیدی، اولین حاشیه فیلم رقم خورد. او در مصاحبه‌ای گفته بود که بازیگر نقش مولانا در این فیلم که محصول مشترک ایران و ترکیه است، از کشور ترکیه خواهد بود و همین باعث شد انتقادهای زیادی مطرح شود مبنی‌بر اینکه چرا برای یک شاعر ایرانی باید بازیگر ترک انتخاب شود؛ آن هم وقتی که اتفاقا باید تلاش کنیم از مصادره این شاعر به نام کشوری دیگر جلوگیری شود. این انتقادها با واکنش عوامل فیلم همراه بود با این تاکید که داستان فیلم کاملا در فضایی ایرانی با تاکید بر ایرانی بودن این شاعر نوشته شده است اما این دفاع کافی نبود و ماجرا تا جایی پیش رفت که حسن فتحی اعلام کرد بازیگر نقش مولانا هم ایرانی است. درنهایت با فاصله بسیار کمی از بروز این حاشیه‌ها، پارسا پیروزفر به‌عنوان بازیگر نقش مولانا معرفی شد که این هم مثل خبر انتخاب شهاب حسینی بازتاب‌های مثبتی داشت و بسیاری این دو را گزینه‌های خوبی برای مولانا و شمس می‌دانستند. همان زمان بازیگران دیگر فیلم مثل ابراهیم چلیکول، هانده ارچل، سلما ارگچ، بنسو سورال، بوراک توزکوپاران، بوران کوزوم و حسام منظور هم معرفی شدند.
سه هفته بعد یعنی در تاریخ ۱۶ مهر ۹۸ فیلمبرداری مست عشق شروع شد و پس از آن همایون شجریان و سهراب پورناظری به‌عنوان خواننده و آهنگساز این فیلم معرفی شدند. در یک اتفاق عجیب کمتر از سه ماه بعد یعنی اوایل دی ۹۸ اعلام شد که فیلمبرداری این اثر سینمایی روبه پایان است و احتمالا در سال ۱۳۹۹ به صورت بین‌المللی اکران شود. اواخر تابستان ۹۹ برخی عوامل سریال از بدقولی سازندگان اثر خبر دادند. ۲۶ مهر ۱۳۹۹، سهراب پورناظری سازنده موسیقی این فیلم از نیمه‌کاره ماندن فیلم حسن فتحی خبر داد و اعلام کرد که این فیلم رها شده و به مرحله پایانی نرسیده است. تقریبا همه با این مساله قانع شده بودند که تکلیف این سریال به کجا رسیده تا اینکه چهار روز بعد از آن ماجرا، یعنی ۳۰ مهر ۱۳۹۹، ویدئویی تازه از سکانس‌های تازه مست عشق منتشر شد و از قول روابط‌عمومی سرمایه‌گذار ترک فیلم اعلام کرد که تدوین نهایی فیلم حسن فتحی به پایان رسیده و در آذرماه همان سال و هفته جهانی مولانا این فیلم پخش جهانی خواهد شد.
اختلافات از کجا شروع شد؟
حرف‌ها حکایت از شروع اکران بین‌المللی داشت و تقریبا مست عشق آماده این اکران بود، اما از همان زمان صحبت‌های متناقض عوامل دو طرف (ترک و ایرانی) شروع شد. همه نگاه‌ها به سمت سرمایه‌گذارن می‌رفت که می‌خواستند تغییراتی را در فیلم بدهند، همان زمان حسن فتحی واکنش تندی به این ادعاها نشان داد. او برای توضیح بیشتر یک فایل صوتی منتشر کرد و در آن گفت: «هرگونه دخل و تصرف در تدوین و امور فنی فیلم بدون اطلاع و هماهنگی و اجازه از کارگردان و تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار ایرانی فیلم فاقد وجاهت اخلاقی و حرفه‌ای و واجد پیگرد قانونی است. حدود هشت سکانس مهم این فیلم هنوز فیلمبرداری نشده است. امیدواریم طی دو ماه آینده فیلمبرداری این سکانس‌ها انجام شود. درباره علت به تاخیر افتادن فیلمبرداری سکانس‌های باقی‌مانده علاوه‌بر اختلافات مالی بین سرمایه‌گذار ایرانی و ترکیه‌ای، شیوع بیماری کرونا نیز بسیار موثر بوده است.»
در همین گیرودار بود که فرهاد توحیدی وارد میدان شد تا کمکی به بهبود اوضاع کند. او در گفت‌وگویی وضعیت این اثر را مخاطره‌آمیز دانست و درباره این فیلم گفت: «این خبر نه‌تنها برای من به‌عنوان یکی از نویسندگان فیلمنامه، بلکه برای همه دست‌اندرکاران این پروژه که حدود چهار سال از عمر خود را به ساخت این فیلم اختصاص داده‌اند ناگوار و شوکه‌کننده بود. با پایان کار بازیگران ایرانی فیلم، حدود هشت سکانس از فیلم باقی ماند که این سکانس‌ها به بازی بازیگران ترک اختصاص دارد و فیلمبرداری آن حدود یک هفته زمان می‌برد. تنش‌هایی از همان زمان فیلمبرداری میان سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای و ایرانی این پروژه وجود داشته است؛ تنش‌هایی که تلاش می‌شده با تفاهم حل شود اما ظاهرا این کوشش‌ها نافرجام بوده است.»
او با بیان اینکه اعتماد بیش از حد به سرمایه‌گذار ترک، یکی از اشتباه‌های گروه ایرانی این پروژه است و متاسفانه همه راش‌ها در اختیار طرف ترک است، گفت: «این خبر با هر نیتی که منتشر شده، باید آن را جدی گرفت و به آسانی از آن نگذشت و اجازه نداد زحمات گروهی که با اشتیاق و عشق فراوان به شمس و مولانا و با هدف خدمت به فرهنگ کشورمان دست به ساخت این پروژه زدند، پایمال شود. خانه سینما باید در راستای حمایت از تولیدات مشترک و احقاق حقوق همکاران خود وارد عمل شود. وضعیت فیلم مخاطره‌آمیز است و شخصا از وزارت امور خارجه هم درخواست کمک دارم.»
بیانیه پشت بیانیه
دو روز بعد از صحبت‌های کارگردان و نویسنده، روابط‌عمومی سرمایه‌گذار ترکیه‌ای مست عشق در پاسخ به آنها جوابیه‌ای منتشر کرد که در متن این جوابیه آمده بود: «آقای فتحی اگر شما صاحب و سازنده اثر هستید در این ۱۰ ماه چرا سراغی از سرنوشت فیلم نگرفتید؟ قرار بود فیلم در مدت هشت هفته ساخته شود و در دی ۹۸ آماده نمایش شود، یعنی دو ماه قبل از کرونا اما فیلمبرداری ۱۶ هفته طول کشید. ۷۰ ساعت فیلمبرداری برای ۹۰ دقیقه فیلم سینمایی؟! که به ادعای شما هشت سکانس دیگر هم باقی‌مانده! دوستان سرمایه‌گذارتان یک بخش تدوین‌شده از سریال شش قسمتی را مشاهده کردند و از پیشرفت کار ابراز رضایت کردند، پس خبر با وجود ادعای شما شایعه و کذب نیست، حقیقتی است که ما براساس احساس مسئولیت و بار سنگین مالی پروژه با همکاری بهترین عوامل فنی و احترام به اصالت فیلمنامه تدوین را به سرانجام رساندیم. قرارداد و همه مجوزها در ترکیه امضا و اخذ شده و ما به‌خوبی از حقوق مولف و قوانین آگاهیم. تمام تلاش ما این است که مست عشق تا قبل از اکران جهانی ابتدا در ایران به نمایش دربیاید.»
با انتشار جوابیه روابط‌عمومی سرمایه‌گذار ترکیه‌ای مست عشق مهران برومند تهیه‌کننده این فیلم هم بیانیه‌ای صادر کرد. در بخش‌هایی از این بیانیه آمده بود: «اثری در ابعاد پروژه مست عشق با توجه به بزرگی و جایگاه رفیع حضرت مولانا به‌طور طبیعی حساسیت و وسواس بیشتری نسبت به پروژه‌های معمول می‌طلبد. بر همین اساس میزان فیلمبرداری سه‌ماه (۱۲ هفته) برای این اثر کاملا قابل دفاع بوده و نشان از مهارت و تعهد کارگردان اثر به برقراری تعادل بین کیفیت و دغدغه‌های سرمایه‌گذار برای بالا نرفتن هزینه‌ها دارد. متاسفانه مراحل پایانی پروژه در بخش حقوقی و میزان سهام به اختلافاتی خورده و پیگیری در همه ابعاد و مذاکرات برای حل‌وفصل این اختلافات در جریان است؛ اختلافاتی که به جهت طول کشیدن چهارهفته‌ای فیلمبرداری و دوهفته‌ای پیش‌تولید باعث تغییراتی در قرارداد بازیگران و لوکیشن‌ها و دکورهای شهرک سینمایی و درنتیجه بالا رفتن هزینه‌ها شده است. بر همین اساس ضمن محترم شمردن اصل اختلاف و دعوت سرمایه‌گذار و شریک محترم ترک به پیگیری اختلافات از طریق مذاکره یا راه‌های قانونی، نسبت به هرگونه تصمیم و پیشبرد پروژه در هر بخشی از مراحل فنی هشدار داده و متذکر می‌شوم اختلاف حقوقی متضمن اعمال خلاف قانون و قرارداد و مسلمات حقوقی و حرفه‌ای و اخلاقی نبوده و هرگونه اقدام بدون تایید کارگردان محترم و شریک اصلی پروژه تبعات سنگینی خواهد داشت.»
پخش تیزر جنجالی
سازندگان این اثر بعد از بیانیه‌ها چندماه سکوت کردند، اما پخش چند تیزر در یک شبکه ماهواره‌ای فارسی‌زبان که خبر از سریال مست عشق می‌داد، دوباره حاشیه‌هایی را برای این فیلم به وجود آورد. سرمایه‌گذار ترکیه‌ای فیلم در پاسخ به رسانه‌ها اعلام کرد که تدوین و مراحل فنی این فیلم به پایان رسیده و با توجه به‌عدم اقدام طرف ایرانی برای اکران، قرارداد پخش سریال مست عشق با این شبکه ماهواره‌ای بسته شده و این روزها دوبله فارسی درحال انجام است تا پخش آن آغاز شود.
روز بعد از انتشار این خبر حسن فتحی، کارگردان مست عشق به‌تندی نسبت به خبر پخش این فیلم در قالب سریال از یک شبکه فارسی‌زبان واکنش نشان داد و گفت: «این خبر تاسف‌آور و سند آشکاری بر رفتار سوداگرانه و غیراخلاقی سرمایه‌گذار ترک است. تهیه‌کننده ایرانی فیلم باید پاسخگوی این پرسش باشد که چرا با وجود هشدارهای مکرر بنده، مدیر تولید، مدیر فیلمبرداری و تنی چند از بازیگران و همکاران ترک و ایرانی مبنی‌بر اجتناب از اعتماد مفرط و یک‌سویه به طرف ترک، این تذکرات را جدی نگرفته است، تا حدی که طرف ترک به خود اجازه داده راش‌های فیلم را نه‌تنها گروگان بگیرد، بلکه برخلاف توافق مکتوب‌شده طرفین جهت ساخت یک فیلم سینمایی، آن را تبدیل به یک سریال چند قسمتی کند. جناب تهیه‌کننده! چرا زمانی که طرف ترک از طریق یکی از افراد رسانه‌ای خود در ایران، بیانیه موهن و سراپا دروغی را منتشر کرد و در آن به کذب ادعا کرد که فیلمبرداری این فیلم ۱۶ هفته طول کشیده است، اسناد تعداد جلسات فیلمبرداری را ارائه نکردید تا بر همگان معلوم شود چیزی بیش از حداکثر ۵۲ جلسه فیلمبرداری نداشته‌ایم؛ یعنی به مدت ۸ هفته نه ۱۶ هفته.»
اعلام آتش‌بس
در شهریور سال 1400 خبر از توافق بین دوطرف آمد و خبر رسید که درنهایت با پیگیری‌های حقوقی انجام‌شده از طرف ایران این مشکل برطرف شده است. مهران برومند، تهیه‌کننده ایرانی این فیلم همان زمان گفت: «اختلاف‌نظری که درباره میزان سهم مالکیت فیلم سینمایی مست عشق میان تهیه‌کنندگان ایرانی و ترک بروز کرده و موجب توقف ادامه تولید و آماده‌سازی و اکران فیلم شده بود با کمک‌های ارزشمند وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سرکنسولگری ایران در استانبول حل‌وفصل شد. بنابراین با انتقال صددرصد مالکیت فیلم به طرف ایرانی تمام راش‌های مست عشق به تهیه‌کننده ایرانی تحویل داده شده و به‌زودی فیلمبرداری بخش‌های باقی‌مانده آغاز می‌شود و مراحل فنی آماده‌سازی فیلم پیگیری خواهد شد و مست عشق تا پایان سال آماده نمایش خواهد بود.»
بعد از این حرف‌ها اما باز هم خبری از اکران فیلم در ترکیه و ایران در سال 1400 نشد و مخاطبان باز هم باید منتظر می‌ماندند.
ساخت سریال 60 قسمتی با ترکیه
اواخر فروردین 1401، دوباره خبری از اکران مست عشق منتشر شد و مهران برومند، تهیه‌کننده این فیلم در گفت‌وگویی که با ایسنا داشت درباره زمان اکران این فیلم گفت: «ابتدا قصد داشتیم در همین فصل بهار و نوبت عید فطر فیلم را اکران کنیم، ولی بنابر نظر پخش‌کننده ترکیه‌ای و دیگر کشورهایی که قرار است همراه با ایران فیلم را نمایش دهند، تصمیم گرفتیم همزمان با بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها در ماه سپتامبر میلادی مصادف با شهریور و مهر فیلم مست عشق را اکران عمومی کنیم. این زمان هنوز به‌طور کامل قطعی نیست، چون فعلا منتظر دریافت پروانه نمایش هستیم تا بعد برای انتخاب پخش‌کننده ایرانی تصمیم بگیریم.»
او در پاسخ به اینکه آیا فیلم برای دریافت مجوز دچار ممیزی شده است، گفت: «در این مورد در تعامل سازنده با مجموعه وزارت ارشاد هستیم و ان‌شاءالله بدون مشکل با هماهنگی‌های صورت گرفته بتوانیم مجوز نمایش فیلم را بگیریم که همینجا از آقایان خزاعی و ایل‌بیگی برای ایجاد این فضا تشکر می‌کنم. البته برای پروانه نمایش، زمستان سال قبل درخواست دادیم تا مراحل اداری پیش برود و بخش‌هایی از فیلمبرداری فیلم هم که باقی مانده بود بهمن و اوایل اسفند سال ۱۴۰۰ تمام شد و هم‌اکنون فیلم مراحل نهایی آماده‌سازی را طی می‌کند.» او درباره اینکه چه کسانی جایگزین همایون شجریان و سهراب پورناظری برای خوانندگی و ساخت موسیقی فیلم شده‌اند، گفت: «همکاری آقایان شجریان و پورناظری به دلیل تغییر شرایط مالی میسر نشد. درحال‌حاضر موسیقی متن توسط فاهیر آتاک‌اوغلو -از آهنگسازان برجسته ترکیه- ساخته خواهد شد و برای خواننده هم به‌دنبال گزینه مناسب هستیم و هنوز به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌ایم، اما حتما بخش‌های آوازی به زبان فارسی خواهد بود.»
برومند همچنین در این گفت‌وگو از یک پروژه مشترک دیگر خبر داد و اعلام کرد: «پروژه سریال ۶۰ قسمتی «مولانا» براساس رمان «جلال‌الدین محمد رومی» نوشته بهمن شکوهی توسط فرهاد توحیدی در مرحله نگارش فیلمنامه است تا به‌عنوان پروژه مشترک در آینده نزدیک تولید شود.»
