ندا اظهری، مترجم: ارتقا در رتبه دانشگاهی اساتید بخشی از فرآیند پیشرفت اعضای هیات‌علمی محسوب می‌شود که با توجه به معیارهایی که برای سطح ارتقا در نظر گرفته می‌شود، می‌توانند رده‌های مخالف پیشرفت را در سطح آموزش عالی و دانشگاهی طی کنند.
درواقع، ارتقا در رتبه‌ای که اساتید کسب می‌کنند معمولا به واسطه شناخت پتانسیل‌ها و اطمینان از توانایی آنها انجام می‌شود و فرد قادر به انجام دستاوردها و برعهده گرفتن مسئولیت‌های بزرگ‌تری است.
به دلیل جایگاه والایی که استادان در تربیت نسل آگاه و تحویل آنها به جامعه جهانی دارند، موقعیت آنها می‌تواند برای دانشگاه از اهمیت بالایی برخوردار باشد. این امر درنهایت می‌تواند به نفع بالا رفتن جایگاه و اعتبار دانشگاه‌ها تمام شود.
از مهم‌ترین و بالاترین مقامات دانشگاهی، استادتمام است که غالبا با عنوان پروفسور از آن یاد می‌شود که معمولا بعد از شش یا هفت سال پس از فعالیت در جایگاه عضو هیات‌علمی، می‌تواند به این مقام ارتقا یابد که شرایط و معیارهای خاصی را باید برای رسیدن به این درجه پشت سر بگذرانند.
برقراری روابط داخلی و بین‌المللی محکم و قدرتمند
در دنیای امروز که علم وسعتی جهانی پیدا کرده و به کشور و مرز خاصی محدود نمی‌شود، برقراری ارتباط با سایر کشورها و ارتباط محققان و پژوهشگران از کشورهای مختلف با یکدیگر می‌تواند به پیشبرد و موفقیت هرچه بیشتر آنها در زمینه‌های علمی کمک کند. موسسات آموزشی و دانشگاه‌ها برای ارتقای اساتید خود، آن گروه از استادان و اعضای هیات‌علمی دانشگاهی را که اغلب محققان و پژوهشگران پروژه‌های علمی هستند، براساس معیار مشارکت با دانشگاه‌ها و موسسات و مراجع بین‌المللی مورد ارزیابی قرار می‌دهند. این روابط گسترده در سطح داخلی و بین‌الملل نه‌تنها به عمیق‌تر شدن دانش فردی آنها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند باعث ارتقای سطح علمی کشور و استفاده از تجربیات کشورهای دیگر در زمینه‌های مختلف کمک کند. این روابط حتی در بهبود وضعیت تحصیلی و دانشی دانشجویان هم موثر است. همکاری و ایجاد رابطه با جوامع دانش‌آموخته، موسسات حرفه‌ای، کمیته‌های سازماندهی کنفرانس‌های بین‌المللی، شوراهای تحقیقاتی و ارگان‌های دولتی از معیارهایی است که می‌تواند در ارتقای اساتید موثر واقع شود.
اثربخشی شیوه تدریس
اثربخشی اساتید در حوزه تدریس از طریق مشارکت آنها در مأموریت آموزشی کلی دانشگاه از جمله چگونگی برگزاری کلاس درس، آزمایشگاه و آموزش‌های فردی به دانشجویان در سطوح مختلف کارشناسی، ارشد، نظارت بر دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مشاوره پرسنل فوق‌دکترا ارزیابی می‌شود. عوامل مختلفی ممکن است در ارزیابی اثربخشی تدریس اساتید موثر واقع شود که شامل ارزیابی توسط دانشجویان؛ ارزیابی توسط همکاران بعد از بازدید از کلاس‌ها؛ توسعه دوره‌های جدید و آزمایشگاه‌ها؛ نظارت بر پروژه‌های تحقیقاتی دوره کارشناسی‌ارشد؛ توسعه مواد آموزشی و انتشار کتاب‌های کار می‌شود. علاوه‌بر این، معیار اثربخشی شیوه تدریس، مهارت‌های تدریس اساتید را نیز دربرمی‌گیرد. این معیار از بخش‌های مختلفی تشکیل می‌شود که یکی از آنها ارائه آموزشی است که طی آن، گستردگی و سطح مجموعه آموزشی و اتخاذ رویکردهای متنوع و نوآورانه برای آموزش را ارائه می‌دهند. دیگری طراحی آموزشی است که اساتید به بهبود شیوه‌ها و مواد آموزشی و توسعه برنامه‌های درسی می‌پردازند. یادگیری دانشجویان نیز از دیگر امتیازهایی است که در اثربخشی تدریس مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. همچنین استفاده از شیوه‌های خلاقانه تدریس و نیز تدریس فراتر از کلاس درس مانند راهنمایی دانشجویان، تحقیق به اتفاق آنها و مشورت در کنار فراگیران از دیگر شاخص‌های تدریس به شمار می‌روند.
ارائه خدمات علمی در بستر دانشگاه
اساتید برای ارتقا باید حضوری موثر در سطح دانشگاهی داشته باشند و در کنار رشد تدریجی، کمک‌های فردی خاص به فعالیت‌های دانشگاهی و نیز ارائه خدمات دانشگاهی در قالب کارهای اداری یا کمیته‌ای در داخل دانشگاه بپردازند. آنها همچنین باید به فعالیت‌های خارج از دانشگاه نیز توجه داشته باشند که اهداف علمی و آموزشی دانشگاه را پیش‌بینی می‌کند. چنین فعالیت‌هایی ممکن است شامل خدمت‌رسانی به جوامع حرفه‌ای و کار با سازمان‌ها یا نشریات علمی حرفه‌ای، فنی یا علمی، عضویت یا خدمت در کمیته‌ها و کمیسیون‌های دولتی است. آنها همچنین باید در فعالیت‌هایی با تاثیر بالا مانند نوشتن فشرده، یادگیری خدمات آکادمیک، یادگیری جامع و فعالیت‌های مشارکتی حضور داشته باشند. در برخی واحدهای دانشگاهی، خدمت به حرفه جزء تعهدات حرفه‌ای اعضای هیات‌علمی محسوب می‌شود. این امر باعث افزایش شهرت حرفه‌ای اعضای هیات‌علمی می‌شود. فعالیت خدماتی اساتید در دانشگاه می‌تواند به شکل‌های مختلفی صورت گیرد که از نمونه‌های آن می‌توان به حضور به‌عنوان سردبیر یا دستیار ویراستار یک مجله علمی؛ افسر انجمن علمی یا فنی ملی یا بین‌المللی؛ عضو کمیته علمی یا فنی ملی یا بین‌المللی؛ عضو کمیته مشاوره دولتی یا خصوصی و نیز برگزارکننده سمپوزیوم یا کنفرانس ملی یا بین‌المللی اشاره کرد. بررسی مقالات فنی یا علمی برای انتشار در مجلات و ارائه کنفرانس و نیز بررسی پیشنهادها برای آژانس‌های تامین مالی به‌عنوان خدمت در دانشگاه به شمار می‌رود.
فعالیت‌های حرفه‌ای خلاقانه
به نظر می‌رسد کارهای خلاقانه از نظر فکری شباهت‌های زیادی به کارهای پژوهشی دارند. ارزیابی خروجی خلاق دستاوردها معمولا چهار جزء اساسی را در نظر می‌گیرد: اول، شکلی که خروجی کارهای خلاقانه خود را نشان می‌دهند؛ دوم، نقشی که اعضای هیات‌علمی در تحقق کار ایفا می‌کند؛ سوم، ابزار و دامنه توزیع کارهای خلاقانه؛ چهارم، ارزیابی کار توسط همکاران. جایگاه ارتقای اساتید، کار خلاقانه فرد را شامل برگزاری کنفرانس‌هایی در مورد موضوع سازماندهی شده توسط اساتید، اقامتگاه‌ها، نمایشگاه‌ها و اجراها در مکان‌های معتبر و بررسی‌های منتشر شده در مورد موضوع را منعکس می‌کند. ابداع شیوه‌ها و ابداعات جدید، نوآوری‌های مفهومی، برنامه‌های آموزشی درون و خارج دانشگاهی از جمله مواردی است که می‌توان به‌عنوان معیارهای کارهای خلاقانه به شمار آورد. اساتید برای نشان دادن نوآوری حرفه‌ای، باید نقشی ابزاری را در توسعه، معرفی و انتشار اختراع، روش جدید و نوآوری مفهومی یا برنامه آموزشی جدیدی که ابداع کرده‌اند، ایفا کنند. تعالی خلاق که همان توانایی و قدرت خلق چیزهای جدید است، در حوزه‌هایی چون زیست‌پزشکی، رسانه‌های ارتباطی و ارائه‌های ویدئویی ممکن است مخاطبان مختلفی از مردم عادی گرفته تا متخصصان مراقبت‌های بهداشتی را مورد هدف قرار دهد. انجام این کارهای خلاقانه به مرور باعث نمایش نوآوری می‌شود که درنهایت باعث می‌شود اساتید در حرفه خود، در انجمن‌های حرفه‌ای و سازمان‌ها برتری پیدا کنند.
دریافت گرنت‌های پژوهشی
گرنت‌ها به‌عنوان کمک‌های مالی عمده در اختیار اساتید قرار می‌گیرد که درنهایت منجر به پیشرفت تئوری یا عملی در موقعیت حرفه‌ای آنها می‌شود. به عبارتی، دریافت گرنت‌های پژوهشی مهر تاییدی بر فعال بودن اساتید از منظر انجام پروژه‌های پژوهشی و علمی است. دریافت این گرنت‌های پژوهشی که از جمله معیارهای ارتقای اساتید در دنیا به شمار می‌رود، مستلزم آن است که اساتید پژوهش‌هایی ارائه داده باشند که قابلیت تولید و ارائه محصول داشته یا بتواند از حالت پروژه صرف خارج شده و جنبه عملیاتی به خود بگیرد. این قبیل اساتید باید مسئولیت‌ها و مشارکت‌های فردی را در اجرای پروژه‌های کمک مالی مشخص کنند. علاوه‌براین، آنها باید سهم فردی خود را در دریافت بودجه پیشنهادی مشخص کنند. درواقع، دریافت بودجه‌های پژوهشی از سوی موسسات و سازمان‌های پژوهشی از جمله مهم‌ترین بخش‌های ثبت تحقیقات علمی توسط اعضای هیات‌علمی به شمار می‌رود و از آن می‌توان به‌عنوان معیاری برای ارتقای اساتید به رتبه‌های بالاتر یاد کرد. اساتید غالبا این گرنت‌ها را که از سوی منابع خارجی مانند دولت فدرال، بنیادها و منابع صنعتی پرداخت می‌شود، صرف پیشبرد پروژه‌های تحقیقاتی و حمایت از فارغ‌التحصیلان و محققان پست دکتری می‌کنند. درواقع این گرنت‌ها به منزله آن است که اساتید در پروژه‌های عملیاتی، علمی و فناورانه فعالیت دارند و قادرند باعث ارتقای سطح علمی دانشجویان و دانشگاه شوند.
پتنت‌ها معیار مرسوم ارتقا
علاوه‌بر انتشار مقالات، بحث پتنت‌ها هم به‌عنوان معیاری برای ارتقای اساتید مطرح می‌شود که به میزان پتنت یا ثبت اختراعات اساتید برمی‌گردد. پتنت‌ها فعالیت‌های شاخص اساتید نسبت به مقالات هستند و در صورت موثر بودن این پتنت‌ها، می‌توان نفوذ آنها را در صنایع مورد توجه قرار داد. دانشگاه‌ها با معیار قرار دادن پتنت‌ها به‌عنوان شاخصی برای ارتقای اساتید خود، راه را برای تجاری‌سازی محصولات و تولیدات فناورانه جدید به‌عنوان اولویت خود هموار می‌کنند و باعث می‌شوند اساتید انگیزه بیشتری برای حضور در فعالیت‌های نوآورانه داشته باشند. انتخاب پتنت‌ها به‌عنوان یک معیار برای ارتقای اساتید، آنها را به سمت‌و‌سویی هدایت می‌کند تا پژوهش‌ها و طرح‌هایی را در دستور‌کار خود قرار دهند و سرمایه‌گذاری‌ها را در پروژه‌هایی صرف کنند که درنهایت موجب تسهیل و تقویت تجاری‌سازی می‌شود. درگیر شدن در حوزه پتنت‌ها همچنین بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها را نیز افزایش داده و رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند.
ارائه‌های علمی در دانشگاه‌های داخلی و خارجی
ارائه یافته‌های پژوهشی در کنفرانس‌های حرفه‌ای که در قالب محلی، منطقه‌ای یا حتی بین‌المللی برگزار می‌شوند، از دیگر گزینه‌ها و معیارهایی است که برای ارتقای اساتید مورد استفاده قرار می‌گیرد. دعوت از آنها برای شرکت در سخنرانی سایر موسسات در خلال رویدادهای معتبر و ایراد سخنرانی‌هایی که باید برای شرکت در آنها چکیده‌ای از سخنرانی برای حضور در کنفرانس ارائه شود، به سوابق علمی اساتید کمک می‌کند. همچنین اساتیدی که به دانشجویان خود در پیشبرد پژوهش‌های اصلی، ارائه یادداشت‌ها و تالیف مشترک مقالات در نشریات کمک می‌کنند جایگاه خاصی در ارتقای آنها پیدا و امتیازی دریافت می‌کنند. ارائه‌های برگزار شده در نشست‌های ملی و بین‌المللی به‌عنوان آغازی برای معرفی و ارائه پژوهش‌های علمی شناخته می‌شوند. حضور اساتید برای ارائه سخنرانی‌های علمی در سایر موسسات، دانشگاه‌ها و محیط‌های صنعتی بیانگر شهرت و اعتبار آنهاست که می‌تواند امتیازی در زمینه ارتقای آنها به شمار رود.
مشارکت‌های علمی در پروژه‌های ملی و بین‌المللی
یکی از مسائلی که باعث پیشبرد و توسعه علمی و فناورانه در دنیا می‌شود، به اشتراک گذاشتن یافته‌های جدید و مشارکت برای حل مسائل موجود است. این بخش، طیف وسیعی از فعالیت‌های مرتبط با پژوهش‌ها را دربرمی‌گیرد که نقش مهمی در همکاری‌های جامعه علمی دنیا ایفا می‌کند. نمونه بارز آن را می‌توان مشارکت‌های علمی محققان دنیا در دوران همه‌گیری کرونا برای دستیابی به یافته‌های جدید پیرامون این ویروس و کشف واکسن و داروهای مربوط به این بیماری عنوان کرد. سازماندهی جلسات و سمپوزیوم‌های پژوهشی بین‌المللی؛ رهبری و هدایت کمیته‌های پژوهشی در سطوح ملی و بین‌المللی، هدایت توسعه و پیشبرد زیرساخت‌های پژوهشی و حمایت در سطوح دانشگاهی، ملی و بین‌المللی؛ مشارکت در پنل‌های گرنت‌های همکاران؛ عضویت در هیات تحریریه نشریات علمی؛ مشارکت در یادداشت‌های علمی و حمایت و راهنمایی محققان جوان از جمله اقداماتی است که می‌تواند در بالا رفتن امتیاز اساتید در ارتقای آنها موثر باشند.
پژوهش‌های حل مساله
از مهم‌ترین معیارهایی که برای ارتقای اساتید مورد توجه قرار می‌گیرد، موفقیت آنها در بحث پژوهش‌هاست و اساتید برای ارتقا باید سابقه پایدار و بهره‌وری بالایی در امر تحقیق و پژوهش و نیز فعالیت‌های مرتبط با امر پژوهش داشته باشند. تحقیقات موفق منجر به پیشرفت دانش از طریق مشارکت‌های پژوهشی می‌شود. درواقع اساتیدی از سوی دانشگاه‌ها در فرآیند ارتقا به جایگاه‌های بالاتر قرار می‌گیرند که در زمینه تحقیق و پژوهش سابقه پایدار و مداومی داشته باشند. درواقع با توجه به اینکه چند سالی است آموزش عالی دنیا وارد نسل چهارم دانشگاه‌ها شده، پژوهش‌ها باید در راستایی حرکت کنند که از تئوری صرف فاصله گرفته و کاملا کاربردی و در راستای حل‌مساله حرکت کنند. شناسایی ملی و بین‌المللی پژوهش‌ها در سطح اساتید، مستلزم شواهد روشنی از تحقیقات مستقل یا مجموعه‌ای متمرکز از مقالات است که حمایت مستمر برون‌دانشگاهی از پژوهش‌ها را می‌طلبد. به‌رسمیت شناختن ملی و بین‌المللی بورس تحصیلی در پژوهش‌ها در درجه اول براساس تاثیر در این زمینه ارزیابی می‌شود.
