فرهیختگان: اغلب کشورهای جهان قصد دارند با هدف مقابله با آلودگی هوا و کاهش میزان انتشار آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای و حفظ بیشتر محیط‌زیست، خودروهای تمام الکتریکی و برقی را به تولید انبوه برسانند. به همین دلیل غول‌های خودروسازی در جهان عزم خود را برای تولید انبوه خودروهای برقی جزم کرده‌اند. افزایش روزافزون خودروهای برقی و محبوبیت استفاده بیشتر از این خودروهای پاک، باعث شده بزرگان خودروسازی در سراسر جهان به رقابتی تنگاتنگ پرداخته و هر یک از برنامه‌های خود برای طراحی و تولید خودروهایی بهتر و با توان پیمایش بیشتر رونمایی کنند. در این رقابت چین توانسته در سال 2022 با تولید 4 میلیون و 400 هزار خودروی برقی و یک میلیون و 500 هزار خودروی هیبریدی 58 درصد سهم تولید کل جهان را به خود اختصاص دهد و جایگاه اول را کسب کند. بعد از چینی‌ها، آمریکا با اختلاف بسیار زیادی در جایگاه دوم با تولید 800 هزار خودروی برقی و‌ 190 هزار خودروی هیبریدی با سهم 10 درصدی از تولید کل جهان قرار دارد. برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی این است تا سال 2030 تعداد تولید خودروهای برقی به حدود 37 میلیون دستگاه برسد که این میزان معادل 30 درصد از کل تولید خودرو در جهان خواهد بود. البته این میزان به‌شرطی است که انقلابی در تولید خودروهای برقی رخ ندهد و وضعیت تولید به همین منوال ادامه داشته باشد. همچنین طبق برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 سهم چینی‌ها از کل تولید خودروهای برقی به 40 درصد و سهم آمریکا به 21 درصد خواهد رسید. پژوهشگران معتقدند تولید خودروهای برقی در آینده برخی از معادلات جهانی بخش انرژی را نیز تغییر خواهد داد. 

10 میلیون دستگاه تولید برقی‌ها در سال 2022

عمده‌ترین تولیدات خودرو‌های برقی تحت دو عنوان در بازار وجود دارد: خودروی BEV که به معنای وسایل نقلیه برقی باتری‌دار می‌باشد که این نوع خودرو به‌طور معمول دارای مخزن سوخت یا لوله اگزوز نیستند و فقط به الکتریسیته برای نیروی محرکه متکی هستند. این خودروها نسبت به خودروهای موتور احتراق داخلی، مانند خودروهای بنزینی و دیزلی، گازهای گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کنند. دسته دیگر از خودرو‌ها، خودروی PHEV است که به معنای خودرو‌های برقی پلاگین هیبریدی بوده که از هر دو منبع انرژی بنزین و الکتریسیته استفاده می‌کند و همچنین این توانایی را دارد که صرفا روی باتری کار کند و یا فقط از گاز و بنزین یا ترکیبی از هر دو استفاده کند.  طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی میزان تولیدات خودرو‌های برقی و هیبریدی در کل جهان در سال 2022 معادل 10 میلیون و 200 هزار دستگاه بوده است. چین در سال 2022 با تولید 4 میلیون و 400 هزار خودروی برقی و یک میلیون و 500 هزار خودروی پلاگین هیبریدی با سهم 58 درصدی از تولید کل جهان در جایگاه اول قرار گرفت و در جایگاه دوم با اختلاف بسیار زیادی آمریکا با تولید 800 هزار خودروی برقی و 190 هزار خودروی هیبریدی با سهم 10 درصدی از تولید کل جهان قرار دارد. بعد از آن آلمان با تولید 470 هزار خودروی برقی و 360 هزار هیبریدی و سهم 8 درصدی، انگلستان با تولید 270 هزار خودروی برقی و 100 هزار هیبریدی با سهم 4 درصدی، فرانسه با تولید 210 هزار خودرو برقی و 130 هزار هیبریدی با سهم  3 درصدی در جایگاه 5 کشور برتر در تولید این خودروها قرار دارند. 

   تا سال 2030 سهم چین 2 برابر آمریکا 

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی میزان تولیدات خودرو‌های برقی و هیبریدی در کل جهان در سال 2030 به 36‌ میلیون و 900 هزار دستگاه خواهد رسید. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد چین به تولید 14 میلیون و 600 هزار خودرو می‌رسد که معادل سهم 40 درصدی از کل تولیدات، مقدار قابل‌توجهی خواهد بود و همچنین چین در سال‌های آینده سهم تولید خودروهای هیبریدی خود را نسبت به خودرو‌های برقی کاهش می‌دهد به‌طوری‌که طبق پیش‌بینی انجام شده میزان تولید خودرو‌های هیبریدی در سال 2030 نسبت به سال 2025 حدود 13 درصد کاهش پیدا خواهد کرد و روند تولید خودرو‌های برقی صعودی‌تر خواهد شد. نکته قابل توجه این است که این آمار در آمریکا برعکس خواهد بود به‌طوری‌که در سال 2030 که سهم آمریکا 21 درصد از مجموع کل جهان است، تولید خودروهای هیبریدی آن بیش از دوبرابر نسبت به سال 2025 رشد خواهد کرد که روند صعودی تولید این نوع خودرو نسبت به خودروی برقی در این کشور بیشتر خواهد بود.

عامل  موفقیت چینی‌ها 

چین که در تولید خودروهای موتور احتراق داخلی بسیار عقب‌تر از سایر کشورها بود، خودروهای برقی را به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری استراتژیک در حوزه جدیدی از خودروسازی می‌دید که در‌صورت شروع زودهنگام می‌توانست برتری داشته باشد. همچنین به نقش خودروهای برقی در کاهش آلودگی هوا و وابستگی به نفت وارداتی علاقه‌مند بود.

کارشناسان می‌گویند به‌طور‌کلی، سیاست‌های ترویج صنعتی چینی‌ها موثر بوده است. امروزه، هشت مدل از 10 مدل برتر خودرو‌های برقی فروخته شده در چین توسط شرکت‌های چینی ساخته می‌شوند و چین صادرات خودروهای برقی را در سطح جهانی آغاز کرده است. مصرف‌کنندگان چینی می‌توانند از بین نزدیک به 300 مدل خودروی برقی بیشتر از هر جای دیگری، یکی را انتخاب کنند. شرکت‌های چینی نیز بیش از هر کشور دیگری برای توسعه مدل‌های برقی مقرون به صرفه تلاش کرده‌اند. حتی ژاپن با آنکه یکی از کشورهای پیشرو در زمینه خودروسازی به‌شمار می‌رود، اما در عرصه مدل‌های برقی از کشورهای رقیب عقب افتاده است. در سال گذشته از بین خودروسازان این کشور، فقط 4 شرکت تویوتا، نیسان، هوندا و مزدا مدلی برقی به بازار عرضه کرده‌اند. عجیب‌تر اینکه مجموع فروش مدل‌های برقی این 4 برند در سال قبل فقط 168 هزار دستگاه بود که معادل یک درصد از کل فروش آنها می‌شود. عامل موفقیت دیگر چین در جذب مصرف‌کنندگان این است که چین 760 هزار نقطه شارژ سریع و یک میلیون نقطه شارژ عادی نصب کرده که بیشتر از مجموع سایر نقاط جهان است. همانند نروژ، چین نیز مزایای غیر‌پولی را به رانندگان خودروهای برقی عمدتا در سطح شهر تعمیم داده است. 

جایگزینی خودروهای برقی چقدر جدی است؟

کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی برآورد کرده‌اند تولید خودروهای برقی تا سال 2030 به حدود 37 میلیون دستگاه خواهد رسید که این میزان با توجه به امکان تولید 121 میلیون دستگاه در آن سال، معادل بیش از 30 درصد از کل تولید در آن سال خواهد بود. براساس این آمارها، در سال 2022 میزان تولیدات تمامی خودرو‌ها به مقدار 85 میلیون دستگاه رسید که نسبت به سال گذشته که مقدار تولید 80 میلیون دستگاه بود، رشد ناچیزی کرده است و همچنین سهم خودرو‌های برقی در این سال نسبت به کل تولیدات 12 درصد بوده است و تخمین زده می‌شود که 18 درصد از خودروهای جدید فروخته شده در سال 2023 الکتریکی خواهند بود و این آمار نشان می‌دهد وسایل نقلیه الکتریکی هنوز یک پدیده جهانی نیستند اما پیش‌بینی می‌شود در سال 2030 تولید کل خودرو‌ها به مقدار 121 میلیون دستگاه برسد و خودرو‌های برقی با تولید 36 میلیون و 900 هزار سهم 30 درصدی را کسب کنند. 

به اعتقاد کارشناسان، اگر قرار بر این باشد که غول‌های خودروسازان به هر ترتیب ممکن میزان آلایندگی را طبق برنامه‌ریزی‌های فعلی کاهش دهند، قطعا باید میزان سرمایه‌گذاری‌ها و حمایت‌های دولتی افزایش یابد. نکته حائز اهمیت اینکه این امر ممکن است منجر به تعدیل نیرو، تعطیلی کارخانه‌ها و حذف برخی کلاس‌های خودرویی شود. آنطور که شواهد و قرائن نشان می‌دهند، فصل جدیدی در تاریخچه برقی‌سازی خودروها در حال گشایش است. حاکم شدن خودروهای برقی بر سیستم حمل‌ونقل جهان، دوران قدرت‌نمایی نفت را به پایان می‌رساند و اقتصاد جهان از وابستگی شدید به بنزین و گازوئیل خارج می‌گردد، لذا این تحول بزرگ تاثیر شگرفی بر تقاضا و قیمت نفت خواهد گذاشت. با کاهش تقاضا برای نفت، قیمت نیز کاهش خواهد یافت. کاهش قیمت نفت به مرور طی ۲۰ سال به وقوع خواهد پیوست. سیستم حمل‌ونقل ریلی به سمت برقی شدن حرکت خواهد کرد. قطارهای برقی از نظر سرعت و صدا و عدم ایجاد آلایندگی درون شهرها و مزیت‌های دیگر در آینده جایگاه مناسب‌تری در حمل‌ونقل جهان کسب خواهند کرد. 

همچنین با ارزان شدن قیمت باتری خودروهای برقی و با کاهش قیمت خودروهای برقی، کشورهای مترقی جهان که بخش عمده خودروها در آن کشورها می‌باشند اقدام به جایگزینی خودروهای بنزین‌سوز و گازوئیل‌سوز با خودروهای برقی خواهند کرد و بسیاری از خودروهای موجود نیز به خودروهای برقی تبدیل خواهند شد. لذا مصرف بنزین و گازوئیل در حوزه حمل‌ونقل تا سال 2030 مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. به این ترتیب کشورها برای تامین برق مورد نیاز خودروهای خود گزینه‌های مختلفی را در اختیار دارند که عبارتند از: نیروگاه‌های خورشیدی، نیروگاه‌های آبی، نیروگاه‌های بادی، نیروگاه‌های با سوخت زغال‌سنگ با آلایندگی کم، نیروگاه‌های با سوخت گاز، نیروگاه‌های با سوخت مازوت و گازوئیل، واردات برق و سایر روش‌ها از جمله زمین گرمایی و سوخت بیولوژیک. با توجه به واقعیات فوق کشورهای جهان خصوصا کشورهای توسعه یافته در حال خروج از وابستگی به نفت می‌باشند، لذا قیمت نفت طی دو دهه آینده رو به کاهش خواهد گذاشت.

تجربه جالب نروژ 

نروژ یکی از سردترین مناطق جهان است. با توجه به نگرانی‌ها مبنی‌بر اینکه باتری‌های EV به‌طور موثر در دمای پایین کار نمی‌کنند و به اندازه خودروهای بنزینی برد ندارند، می‌توان انتظار داشت که نروژ یکی از آخرین مناطقی باشد که خودروهای برقی را بپذیرد. برعکس، نروژ و همسایگان اسکاندیناوی آن مانند ایسلند و سوئد پیشتازان پذیرش خودرو‌های برقی هستند. در سال 2022 از هر 10 خودروی سواری در نروژ، هشت خودرو تمام الکتریکی بوده و در مجموع 150 هزار دستگاه فروخته شده است. این کشور قصد دارد تا سال 2025 فروش خودروهای موتور احتراق داخلی را به تدریج متوقف کند. سه دلیل برای موفقیت نروژ در تبدیل خودروهای بنزینی به الکتریکی بیان شده است. اول، مشوق‌های دولتی، معافیت از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده بالا یا مالیات ثبت‌نام: این امر بخش قابل توجهی از هزینه خرید و داشتن یک خودروی برقی را حذف و خودروهای برقی را به بهترین انتخاب مالی تبدیل می‌کند. نقطه‌عطف واقعی حدود سال 2012 بود، زمانی که کل هزینه داشتن یک خودروی برقی در طول عمر آن (شامل هزینه‌های خرید، نگهداری و شارژ وسیله نقلیه) ارزان‌تر از کل هزینه داشتن یک وسیله نقلیه سنتی گازسوز یا دیزل شد. دوم، سرمایه‌گذاری روی شارژرهای برقی است. نروژ دارای بیشترین سرانه شارژرهای سریع عمومی می‌باشد که می‌توانند باتری خودرو‌های برقی را از صفر تا 80 درصد در کمتر از 20 دقیقه شارژ کنند. سوم، قائل شدن امتیازات جذاب مانند پارکینگ رایگان در شهرها، معافیت‌ها یا کاهش عوارض جاده‌ای، دسترسی به خطوط اتوبوسرانی اولویت‌دار و کاهش نرخ‌ها برای حمل‌ونقل خودروهای برقی با کشتی که به مالکان خودروهای برقی ارائه شده است. 

7 خودروی برقی ایران در انتظار ورود به بازار

سهم ایران از بازار جهانی تولید خودروهای برقی چندان مشخص نیست. در این خصوص گرچه مراجع بین‌المللی آماری از تولید فعلی و برآورد تولید آتی کشورمان ارائه نداده‌اند اما گفته می‌شود چندین پروژه سرمایه‌گذاری در دست ساخت و رساندن به تولید انبوه است. در همین خصوص 25 مردادماه 1402 بود که در حاشیه نشست هیات دولت، رئیس‌جمهور از برخی پروژه‌های تولید خودروهای هیبریدی و تمام برقی شرکت‌های خودروساز داخلی بازدید کرده است. در این بازدید از هفت مدل خودروی برقی و هیبریدی آینده بازار ایران رونمایی شد. طبق اعلام وزیر صمت قرار است بخشی از این خودروها تا پایان امسال وارد ناوگان حمل‌ونقل برقی کشور شوند. در گام نخست این محصولات به‌عنوان تاکسی و خودروی اشتراکی در سطح شهر تهران مورد استفاده قرار خواهند گرفت. این هفت خودرو شامل لاماری هیبریدی، تارا برقی، جک J4 برقی (کی‌ام سی ایگل)، اسکای ول مپنا، داچیا اسپرینگ برقی (سایپا پاژ)، کی‌ام سی جی سون برقی (جک EJ7) و جک EJS1 است. این خودروها نمونه‌های نهایی یا پروژه‌های در حال انجام از شش شرکت کرمان‌موتور، سایپا، ایران‌خودرو، مپنا، نوین‌ماهان نبکا و آرین پارس‌موتور هستند.