زینب مرزوقی، خبرنگار گروه جامعه:تکلیف خیلی‌هایمان دیگر برای رفتن به اربعین مشخص است. بسیاری از ما گذرنامه‌مان را تمدید کرده‌ایم، حتی وسایل لازم را هم خریداری کرده‌ایم و درحال دو دوتا چهارتا کردن برای گرفتن مرخصی هستیم تا هرچه زودتر دل به این راه بزنیم. خیلی‌های دیگر هم هستند که هنوز تکلیف‌شان مشخص نیست. بعضی‌ها در اصطلاح هشت‌شان گروی نه‌شان است و هزینه سفر را جور نکرده‌اند و بعضی‌ها هنوز نمی‌دانند قرار است خودشان را از کدام مرز به طریق‌الحسین برسانند. هرساله ایام اربعین که می‌شود؛ ارگان‌ها و مسئولان مربوطه هم پای کار می‌آیند و گاهی با وعده‌های عجیب و تصمیمات غریب در این عرصه حاضر می‌شوند.
امسال هم انگار قصه همین است. اگر همین حالا که درحال خواندن این گزارش هستید و یکباره قصد سفر به عتبات را داشته باشید، با یک جست‌وجوی کوچک در سایتهای فروش بلیت متوجه خواهید شد که هیچ بلیت پروازی تا آخر شهریور به نجف یا به بغداد موجود نیست. براساس گفته سخنگوی سازمان هواپیمایی براساس ابلاغیه این سازمان به شرکت‌های هواپیمایی فرآیند صدور مجوز پروازهای اربعین شروع شده است. همچنین امسال نرخ مصوب پروازهای اربعین برای بازه زمانی ۲۷ مرداد تا ۲۰ شهریور تعیین شده و همه شرکت‌های هواپیمایی موظف هستند تا ۲۴ ساعت بعد از مجوز پرواز نسبت به فروش بلیت با نرخ مصوب به عموم اقدام کنند. بهای کل بلیت یکطرفه از کرمان، فارس، خراسان هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان به بغداد و نجف اشرف حداکثر ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان به‌صورت یکطرفه و از تهران ۴ میلیون تومان در یک مسیر است.
همچنین سخنگوی هواپیمایی ایران‌ایر اعلام کرده است مردم می‌توانند به آدرس www. iranair. com قسمت فروش اینترنتی مراجعه کنند از آنجا به صفحه e. boking هدایت می‌شوند که صفحه مستقلی برای خرید بلیت طراحی شده است. البته به غیر از مسیرهای تهران به نجف اشرف ایران‌ایر از چند مبدا دیگر احتمالا سفرهای اربعین را پوشش خواهد داد. ایران‌ایر با انجام حدود ۱۰۰ پرواز رفت و ۱۰۰ پرواز برگشت در عملیات پروازی اربعین امسال مشارکت دارد. البته با یک استعلام ساده از سایت ایران‌ایر؛ می‌بینیم که نرخ بلیت رفت و برگشت (تهران_نجف_ تهران) حداقل 1 تا 2 میلیون بیش از نرخ مصوب دولتی است.
درخصوص موجودی قطارها نیز؛ مسیر تهران به کرمانشاه هم تا آخر شهریور ماه هیچ بلیتی موجود نیست. البته بلیت‌های تهران به خرمشهر از 14 شهریور به صورت محدود و نه هر روزه و با قیمت 392 هزار تومان برای قطارهای سه ستاره رجا و تا 792 هزار تومان برای قطارهای پنج ستاره فدک موجود شده است. قیمت معمول بلیت این قطارها هم در روزهای عادی 50 تا 120 هزار تومان کمتر از قیمت درج‌شده فعلی است.
اما شرایط موجودی بلیت‌های اتوبوس نامعلوم‌تر از سایر بلیت‌هاست و گزارش‌هایی از افزایش چند برابری قیمت اتوبوس‌ها به مرزهای جنوب غرب و غرب کشور است. در گزارش‌هایی از سوی خوانندگان «فرهیختگان»، قیمت بلیت اتوبوس تهران تا مهران حتی تا 600 هزارتومان رسیده و این درحالی است که قیمت بلیت اتوبوس این مسیر نهایتا 350 هزار تومان است. رئیس فراکسیون حج و زیارت مجلس شورای اسلامی از رفع مشکل کمبود ناوگان مسافری جاده‌ای زائران اربعین با اجاره تعداد زیادی اتوبوس‌های مدرن از ترکیه برای جابه‌جایی زائران خبر داده است اما ظاهرا همچنان برای بسیاری از مرزهای زمینی اتوبوس به میزان کافی وجود ندارد یا اگر هم اتوبوس و صندلی وجود داشته باشد، با چند ده برابر قیمت درحال فروش است. اگر اتوبوس به میزان کافی وجود دارد چرا همچنان در سایتهای فروش بلیت خبری از موجود شدن اتوبوس‌ها نیست و چرا افزایش قیمت‌های غیرواقعی داریم؟ از این گذشته، این اولین سالی نیست که زائران ایرانی و غیرایرانی از مرزهای زمینی کشورمان، خودشان را به عراق و عتبات می‌رسانند. تقریبا هر ساله ما با کمبود ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای مواجه هستیم و نه‌تنها بلیت اتوبوس به مقصد مرزهای زمینی به سختی پیدا می‌شود بلکه برای تردد بین شهرهای مختلف کشور هم بلیت نایاب می‌شود؛ چراکه قریب به اکثر ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای برای خدمت به زائران به کار گرفته می‌شوند. چرا باید این مشکل دقیقا هر سال تکرار شود و هرسال با گرانی غیرمنطقی یا کمبود اتوبوس مواجه شویم و در آخر مسئولان از اجاره تعدادی اتوبوس از ترکیه یا حتی پاکستان خبر بدهند؟
چند دهه‌ای می‌شود که زیارت و مناسک اربعین حسینی به یک فرهنگ میان ما ایرانی‌ها تبدیل شده است. از این گذشته، بسیاری از کشورهای آسیایی غیرهم‌مرز با عراق، کشورهای اروپایی و حتی آفریقایی برای ورود به خاک عراق و آغاز پیاده‌روی اربعین؛ مرزهای کشورمان را انتخاب می‌کنند. بدیهی است که ارائه برخی خدمات کاملا جهادی از سوی مردم بوده و برخی دیگر نیازمند تمهیدات و تصمیمات بین‌دستگاهی و ارگانی است. به نظر می‌رسد در این سال‌ها باید تلاش می‌شد تا کمبودهای هرساله برطرف شود و زائران هرسال از یک مشکل مشخص رنج نبرند. گره‌گشایی از زائران حضرت اباعبدالله در ایام اربعین توفیقی است که نصیب مسئولان ایرانی شده است و کم‌توجهی به برخی مشکلات یا عدم کنترل وضعیت، کم‌لطفی به زائران سیدالشهداست.
یکی دیگر از وعده‌های داده‌شده، بسته‌های ویژه اربعین برای زائران است. بسته رومینگ ارائه شده از اپراتور همراه اول برای زائران با یک گیگ اینترنت 290 هزار تومان، همچنین اینترنت بین‌المللی نامحدود 7 روزه عراق با سیاست مصرف منصفانه تا 3 گیگابایت + 15 دقیقه مکالمه 290 هزار تومان، بسته 45 دقیقه مکالمه 7 روزه رومینگ عراق + 45 پیامک هدیه 600 هزارتومان، بسته 15 دقیقه مکالمه 7 روزه رومینگ عراق 150 هزارتومان، بسته دیتا 1 گیگ 7 روزه عراق، قابل استفاده در اپراتور‌های آسیا‌سل و کورک و زین 290 هزارتومان و بسته دیتای 300 مگ 7 روزه عراق، قابل استفاده در اپراتور‌های آسیا‌سل و کورک و زین 150 هزارتومان و بسته نامحدود دیتای رومینگ 30 روزه با سیاست مصرف منصفانه تا 30 گیگابایت قابل استفاده در اپراتور‌های آسیا‌سل و کورک و زین 1 میلیون و 990 هزار تومان است.
سفر به ترکیه یا عتبات؟
حالا برویم سراغ مقایسه وضعیت و موجودی بلیت‌های هوایی، ریلی و جاده‌ای با یکی دیگر از مقاصد پرطرفدار ایرانیان یعنی ترکیه. آن‌گونه که پیداست، در همین لحظه‌ای که متن این گزارش درحال نگارش است (یعنی ساعت 16 و 40 دقیقه بعد از ظهر روز 22 مرداد ماه) بلیت پرواز با تعرفه‌های مختلف به مقصد استانبول و آنکارا در تاریخ و ساعت‌های مختلف برای روزهای آتی موجود است. اگر هم قصد داشته باشید که از طریق مرزهای زمینی مانند قطار خودتان را به مرز ایران به ترکیه برسانید، تقریبا یک روز در میان قطار تهران به ارومیه موجود است. البته ناگفته نماند که پایانه غرب و پایانه بیهقی هر روز اتوبوس برای رفتن به مرز ترکیه هم دارد. مرور تعرفه رومینگ ترکیه هم خالی از لطف نیست. بسته‌های اپراتور همراه اول برای رومینگ ترکیه بسته 1 گیگابایت 7روزه دیتا رومینگ ترکیه + 10 دقیقه مکالمه هدیه + 10 پیامک هدیه 190 هزار تومان، بسته 3 گیگابایت 7روزه دیتا رومینگ ترکیه + 20 دقیقه مکالمه هدیه + 20 پیامک هدیه 490 هزارتومان، بسته 80 دقیقه مکالمه 7 روزه رومینگ ترکیه + 80 پیامک هدیه 590 هزارتومان، بسته نامحدود دیتا رومینگ 10 روزه ترکیه- با سیاست مصرف منصفانه تا 5 گیگابایت + 20 دقیقه مکالمه هدیه + 20 عدد پیامک هدیه 600 هزارتومان، بسته 10 گیگابایت 14 روزه دیتا رومینگ ترکیه + 45 دقیقه مکالمه هدیه + 45 پیامک هدیه 990 هزارتومان است. در رومینگ‌ها به وضوح تفاوت قیمت‌ها از سوی یک اپراتور را می‌بینیم. رومینگ بسته نامحدود عراق یک میلیون و 990 هزار تومان و بسته نامحدود رومینگ ترکیه تنها 600 هزار تومان است. دسترسی زائر عتبات به بلیت اتوبوس، قطار و هواپیما هم به همین منوال است. در کشوری که زائر باید کمترین هزینه را برای سفر اربعین داشته باشد، می‌بینیم که شرکت‌های هواپیمایی در رقابتی ناعادلانه قصد دارند تا بیشترین هزینه را از زائر دریافت کنند. رقابت با سفری چند روزه که که بیشترین خدماتش در کشور مقصد رایگان است و میزبانان عراقی هر چه در خانه دارند را تقدیم میهمان می‌کنند؛ اما در عوض، زائران اربعین حسینی در این سوی مرز، ابتدا باید در یک پروسه طاقت‌فرسا، در تاب و تب تهیه بلیت باشد و بعد اگر بلیت تهیه شود، حالا باید برای ارتباط با خانواده هزینه‌ای غیرمتعارف به اپراتورها پرداخت کند.
وام اربعین و شبهات آن
این روزها همه‌جا سخن از وام اربعین است. بانک ملی نام طرح خود را «زائران اربعین حسینی» گذاشته و شرایط دریافت این وام به این شکل است که متقاضیان ابتدا باید حساب ویژه این طرح را در یکی از شعب بانک ملی افتتاح کنند. پس از تودیع دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در این حساب، می‌توانند ۱۰ میلیون تومان وام بگیرند. نرخ سود این تسهیلات ۲۳ درصد است و به‌صورت مرابحه پرداخت می‌شود و دوره بازپرداخت این وام هم ۶ ماهه است. البته برای دریافت این وام ارائه ضامن هم ضروری است. همچنین مبلغ تودیع‌شده در حساب ویژه طرح تا زمان تسویه تسهیلات و بدهی باقی می‌ماند تا پس از تسویه کامل به وام‌گیرنده بازگردانده شود. یعنی وام‌گیرنده درنهایت 12 میلیون و 300 هزار تومان به بانک بابت 10 میلیون وام برای زیارت پس می‌دهد و این درحالی است که پیش از این هم 2 میلیون 500 هزارتومان ودیعه گذاشته است. دردسر ضامن پیدا کردن و آمدن و رفتن و درنهایت رضایت برای ضمانت هم قصه جداگانه‌ای دارد که همه افرادی که وام دریافت کرده‌اند، تجربه‌اش را داشته‌اند. آیت‌الله‌العظمی مکام‌شیرازی درباره مساله وام اربعین، آورده است: «در‌صورتی‌که بانک مبلغی وام به زائر بدهد که زائر به وکالت از بانک جنسی مثل ارز به‌صورت نقد بخرد سپس همان جنس را به وکالت از بانک به صورت اقساط و با قیمت بیشتر به خودش بفروشد و این کار به‌صورت جدی باشد اشکالی ندارد ولی به یقین سود ۲۳ درصد عادلانه نیست.» ایرادی که می‌توان در این بین گرفت این است که لزوم دریافت سود برای یک وام 10 میلیون تومانی با نام کمک‌هزینه زیارت اربعین برای چیست؟ اگر این وام جهت تسهیل در زیارت اربعین است چه لزومی به دریافت سود و البته دریافت ودیعه دارد؟ اگر این وام یک کمک‌هزینه ساده برای رفتن به هر سفر یا خرید هر چیزی است، چرا طرح به نام اربعین است؟ یعنی اگر قرار است تسهیلات ویژه‌ای برای اربعین داده شود چرا شرایط اعطای آن تسهیلات بانکی هم ویژه درنظر گرفته نشده و مانند سایر وام‌ها به فکر سودآوری بانک‌ها هستید؟ شاید بهتر این بود که برای این تسهیلات نام اربعین به میان نمی‌آمد تا این بار با نام اربعین حسینی، دریافت سود بانک‌ها از وام‌گیرندگان عادی‌سازی نشود یا اینکه کسی بیخود و بی‌جهت و بدون دانستن شرایط، دل به امید دریافت تسهیلات نمی‌‌بست. حالا که زبان به گله و شکایت باز کردیم، بد نیست اگر درباره تلاش‌ها برای تسهیل زیارت اربعین هم بگوییم. زمزمه بستن کوله‌های اربعین که رسید صدور گذرنامه زیارتی با یک‌هشتم قیمت و در کمترین زمان ممکن هم برای ایام محرم و سفر در دستور کار پلیس قرار گرفت. گذرنامه موقت یا همان برگه گذر موقت اربعین، پاسپورتی است که به‌طور موقت و تنها برای ایام اربعین بوده و جهت مسافرت به کشور عراق و شرکت در مراسم پیاده‌روی اربعین، صادر می‌شود. نحوه ثبت‌نام گذرنامه زیارتی، به روش مراجعه حضوری به دفاتر پلیس + ۱۰ و سایت پلیس به نشانی sakha.epolice.ir می‌باشد. همچنین گذرنامه زیارتی، گذرنامه‌ای است که به زائران کربلای حسینی(ع) این امکان را می‌دهد تا پایان ماه صفر در عراق حضور داشته باشند. هزینه صدور گذرنامه حدود ۵۰ هزار تومان برآورد شده است که در مقایسه با گذرنامه عادی خیلی ارزان‌تر و حدود یک‌هشتم قیمت است. این گذرنامه زیارتی از زمان درخواست تا تحویل بین سه تا پنج روز کاری به دست افراد متقاضی در منزل خواهد رسید. فرآیند ثبت و درخواست گذرنامه زیارتی صرفا از طریق اپلیکیشن پلیس من انجام می‌شود.
