دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی با موضوع «بررسی جایگاه ایران در شاخصهای تولید و صادرات محصولات با فناوریهای متوسط و پیشرفته براساس دادههای یونیدو (۱۳۹۹-۱۳۶۹)» به تحلیل جایگاه ایران در شاخصهای تولید و صادرات محصولات با فناوریهای متوسط و پیشرفته طی سالهای ۱۳۶۹ الی ۱۳۹۹ پرداخته است. این گزارش با ارزیابی محتوایی وضعیت ایران در شاخصهای تولید بیان کرده که ساختار تولید ایران به لحاظ ارتقای فناوری یا به عبارتی سهم ارزشافزوده تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته ایران از ارزشافزوده تولیدات صنعتی در دوره (2000-1990)، از حدود ۲۸ درصد در سال ۱۳۶۹ به حدود ۴۱ درصد در سال ۱۳۷۹ افزایش یافته است. سپس، در دوره بعدی (2010-2000) از حدود ۴۱ درصد در سال ۱۳۷۹ به حدود ۴۵ درصد در سال ۱۳۸۹ افزایش یافته، اما دوره (2020-2010)، تا سال ۱۳۹۹ این شاخص در همان حدود ۴۵ درصد باقی مانده است. بر این اساس میتوان گفت ساختار تولید ایران در دوره ۱۳۶۹ الی ۱۳۷۹ از منظر فناوری ارتقای قابلقبولی یافته است، اما براساس این شاخص، در دوره ۱۳۷۹ الی ۱۳۹۹ بهبود قابلتوجهی در فناوری تولید مشاهده نمیشود. این گزارش بهمنظور بررسی روند توسعه فناوریهای متوسط و پیشرفته و جایگاه ایران در جهان طی سالهای ۱۹۹۰ (۱۳۶۹) الی ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) براساس پایگاه داده یونیدو و گزارش شاخص عملکرد رقابتپذیری صنعتی ۲۰۲۲ تهیه شده است. میزان ارزش افزوده تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته (MHT) و میزان صادرات تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته از شاخصهای مهم میزان تحقق اقتصاد دانشبنیان هستند و در شاخص جهانی نوآوری (GII)» و «شاخص عملکرد رقابتپذیری صنعتی (CIP)» به کار میروند. ارزیابی محتوایی وضعیت ایران در شاخصهای بخش تعمیق و ارتقای فناوری طی سالهای ۱۳۶۹ الی ۱۳۹۹ نشان میدهد که: بیش از ۵۴ درصد از صادرات صنعتی ایران را محصولات منبعمحور تشکیل میدهند و تنها حدود نیمدرصد از صادرات ایران را صادرات محصولات صنعتی با فناوری پیشرفته تشکیل میدهند اما حدود 32.5 درصد از صادرات صنعتی ایران متعلق به محصولات با فناوری متوسط است. بر این اساس شاید بتوان گفت مهمترین ایراد در ساختار صادرات صنعتی ایران وابستگی آن به صادرات محصولات منبعمحور است. سهم ارزش افزوده تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته ایران از ارزش افزوده تولیدات صنعتی از حدود ۴۱ درصد در سال ۱۳۷۹ به حدود ۴۵ درصد در سال ۱۳۸۹ افزایش یافته و تا سال ۱۳۹۹ این شاخص در همان حدود ۴۵ درصد باقی مانده است. بر این اساس میتوان گفت در دوره ۱۳۸۹ الی ۱۳۹۹ بهبود قابلتوجهی در سطح فناوری تولید در ایران مشاهده نمیشود. جایگاه ایران در سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰) در شاخص سهم صادرات تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته از کل صادرات (MHXsh) در رتبه 73 از میان ۱۵۴ کشور قرار دارد و کشورهایی مانند ترکیه (۵۵) و هندوستان (۶۱) در جایگاه بهتری قرار دارند. جایگاه ایران در سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰) در شاخص سهم ارزش افزوده تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته از کل ارزش افزوده تولیدات صنعتی (MHVAsh) در رتبه 24 از میان ۱۵۴ کشور قرار دارد و از کشورهایی مانند ترکیه (۴۳) هندوستان (۲۵) در جایگاه بهتری قرار دارد که این امر ناشی از پایین بودن مخرج کسر ارزش افزوده تولیدات صنعتی ایران نسبت به کشورهای ترکیه و هندوستان است زیرا ارزش افزوده تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته هر دو کشور مذکور از ایران بهطور مطلق بیشتر است. جایگاه ایران در سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰) در شاخص کیفیت صادرات صنعتی (MXQual) در رتبه 92 از میان ۱۵۴ کشور قرار دارد و کشورهایی مانند ترکیه (۴۲) و هندوستان (۴۷) در جایگاه بهتری قرار دارند. بهطور خلاصه براساس ارزیابی جایگاه ایران در شاخصهای تولید و صادرات محصولات با فناوریهای متوسط و پیشرفته در سالهای 1369 الی 1399 میتوان گفت که جایگاه ایران در شاخصهای بخش تعمیق و ارتقای فناوری نامناسب است و اهتمام جدی سیاستگذاران بهمنظور ارتقای صادرات فناوریهای پیشرفته برای نقشآفرینی جدی این دسته از صادرات غیرنفتی در کشور ضروری است. این گزارش بهمنظور، رصد مسالهیابی و ارائه تصویری از شاخصهای بخش تعمیق و ارتقای فناوری تهیه شده است، در این راستا، مهمترین زیرشاخصهای بخش تعمیق و ارتقای فناوری در شاخص عملکرد رقابتپذیری صنعتی طی دوره ۱۹۹۰ الی ۲۰۲۰ بررسی شده و دو شاخص جدید ارزش افزوده تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته سرانه و صادرات محصولات با فناوری متوسط و پیشرفته سرانه برای ایران و سایر کشورهای جهان محاسبه شد که براساس شاخص ارزش افزوده تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته سرانه میتوان گفت که از سال ۱۳۹۱ رشد ارزش افزوده سرانه تولیدات با فناوری پیشرفته متوقف شده است. بهطور خلاصه با توجه به جایگاه نامناسب ایران در شاخصهای بخش تعمیق و ارتقای فناوری اهتمام جدی سیاستگذاران باید به دو زمینه سیاستی معطوف شود:
1- بهبود شاخص شدت صنعتی شدن که نیازمند شناسایی گلوگاههای هر حوزه صنعتی برای بهروزشدن و ایجاد تحول در ساخت و تولید است و بهرهگیری از ظرفیتهای فناورانه موجود یا قابل انتقال.
2- بهبود ارتقای صادرات فناوریهای پیشرفته از طریق ارتقای و استاندارد محصولات فناورانه صادراتی، شناسایی بازارهای هدف صادراتی و تمرکز بر محصولات فناورانه قابل صادرات در کنار رفع موانع اقتصادی کلان.
دسترسی سریع
اخبار این صفحه
رتبه 73 ایران در صادرات تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته
ارسال نظر