حضور دورههای آنلاین در سیستم آموزش و پرورش تحول عظیمی بود که هنوز هم بحثهای زیادی به دنبال دارد. موافقان و مخالفان این شیوه جدید تحصیل با ارائه نظریات مختلف خود درباره این موضوع سعی دارند چند و چون این روش را تحلیل و بررسی کنند. ایده جایگزینی این روش با شیوه سنتی در عین حال که از طرف بسیاری از کارشناسان حمایت میشد اما مخالفتهای زیادی هم به دنبال داشت. به اعتقاد تعداد زیادی از کارشناسان حوزه آموزش، تکنیکهای قدیمی جای پایشان را در دنیای آموزش از خیلی سال پیش محکم کردهاند و دانشجویان به واسطه تجربهای که در استفاده از شیوههای پیشین دارند، نمیتوانند با مدل جدید ارتباط درستی برقرار کنند، بنابراین نتیجه مطلوبی حاصل نخواهد شد. موافقان اما اصرار دارند باید همزمان با پیشرفتهای جدید تکنولوژی، دنیای آکادمیک را هم بهروز و از روشهای جدید استقبال کنیم. آنها با عنوان این موضوع که امروز تکنولوژی تا حد بسیار زیادی به صورت همهجانبه زندگی افراد را تحت کنترل خود درآورده است، لازم میبینند مدلهای جدید را توسعه داده و دانشگاهها با آزمون و خطاهایی که انجام میدهند، بالاخره به نظر واحدی دست پیدا کنند. در بحبوحه بحثهای زیادی که در این حوزه بین دانشگاهیان ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است، گروهی از کارشناسان از 10 دانشگاه برتر آمریکا بر آن شدند با انجام مطالعه و تحقیقات لازم، جوانب مختلف تحصیلات آنلاین را به صورت ریشهای بررسی کنند و میزان تاثیر آن را در کیفیت آموزش عالی بسنجند.
نتیجه بررسیهای انجامشده نشان میدهد شرکت در کلاسهای حضوری، فضای رقابتیای بین دانشجویان ایجاد میکند که خود یکی از مهمترین دلایل افزایش علاقه و انگیزه است. زمانی که یک دانشجو در کنار دیگر دانشجویان در کلاس درس حاضر میشود، خود را موظف به انجام تکالیف میداند و سعی میکند با آمادگی قبلی در جلسه حضور به هم رساند. اما در دورههای آنلاین با توجه به اینکه افراد شناختی از یکدیگر نداشته و هر کدام به تنهایی به یادگیری میپردازند، درگیر فضاهای رقابتی نمیشوند، بنابراین برای بالا بردن سطح نمرات خود تلاش نمیکنند. در همین راستا روانشناسان و مشاوران آموزشی براساس تجارب به دست آمده معتقدند وجود رقابت سالم بین دانشجویان از اصلیترین ارکانی است که باعث پیشرفت دانشجویان میشود. با توجه به اینکه افراد وقتی در جمعهای گروهی قرار میگیرند، به دنبال کسب محبوبیت بوده و دل شان نمیخواهد شخصیتی ناتوان و بدون استعداد جلوه کنند، همه تلاششان را میکنند که تا حد ممکن سطح خود را بالا بکشند و از دیگر دانشجویان کم نیاورند. این موضوع مانند یک اهرم هلدهنده عمل کرده و تاثیر بسیار مثبتی در میزان یادگیری افراد دارد. فیونا هولندز، مدیر مطالعات آموزش آنلاین در دانشگاه کلمبیا میگوید: «هنوز اطلاعات بسیار کمی درباره تحصیلات آنلاین در دست است و نمیتوان به صورت قطع درباره آن نظر داد. از طرف دیگر به اعتقاد من این مدل آموزشی جدید برای بعضی مناسب و برای بعضی دیگر نامناسب است. نباید نتیجه کلی در مورد آن اعلام کرد. هرکس بنابر شرایط و روحیه خودش باید تصمیم بگیرد که از این شیوه استفاده کند یا خیر.»
مزیت دیگری که درباره کلاسهای حضوری یاد میشود این است که در این مدل آموزشی دانشجویان میتوانند در کنار یکدیگر به حل و فصل مشکلات درسیشان بپردازند. آنانت آگاروال، مدیر برنامههای (MOOCs) در دانشگاه سن خوزه معتقد است که دورههای آنلاین با وجود همه انتقادهایی که به آن وارد است، به علت نداشتن محدودیت در زمان و مکان برگزاری کلاسها، گزینه بسیار خوبی است برای بسیاری از دانشجویانی که فرصت شرکت در کلاسها را ندارند. همچنین برگزاری بعضی دورهها به صورت رایگان برای آن دسته از افراد علاقهمند که توانایی مالی لازم و کافی را ندارند، میتواند فرصت بسیار خوبی باشد. به اعتقاد آگاروال مساله مهم در بررسی شیوه آموزشی آنلاین این است که با استفاده از این شیوه چقدر دانشجویان میتوانند سطح علمی خود را بالا ببرند. شاید بهتر باشد بهطورکلی ایده جایگزینی این روش با شیوه سنتی را فراموش کرده و به این مدل آموزشی به چشم یک راهکار کمکی نگاه کنیم. پیتر شیا، استاد دانشگاه آلبانی میگوید: «من بهعنوان فردی که مسئولیت تدریس در بسیاری از دورههای آنلاین را تا امروز داشتهام، میتوانم با قاطعیت بگویم بازدهی این روش تا حد زیادی به نحوه تدریس هر استاد و تمریناتی که از دانشجو میخواهد، بستگی دارد. مدل آموزش آنلاین با توجه به ویژگیهای خاصی که دارد باید خیلی دقیقتر از روشهای سنتی برگزار شده و استاد با درایت و توجه زیادی دانشجویان را تربیت کند.»
گروه مطالعاتی دانشگاههای آمریکا بعد از بحثها و بررسیهای زیاد درنهایت اعلام کردند که پیچوخمهای این مدل جدید به قدری زیاد است که شاید بهتر باشد فعلا در مورد جایگزینی آن با روش سنتی نظر قطعی صادر نکرد. به پیشنهاد تیم تحقیقاتی، دانشگاههایی که امکانات لازم برای برگزاری این دورهها را دارند، میتوانند با کیفیت بالا آموزش آنلاین را پیش گرفته و تمام انرژی و توان شان را برای هر چه بهتر کردن این برنامهها پیش بگیرند. از نظر آنها دیدگاه گسترش و توسعه آموزش آنلاین بهعنوان یک ابزار کمک آموزشی در دنیای آکادمیک شاید بهترین پاسخی باشد که بتوان به سوال بسیاری از دانشگاهیان درباره میزان اعتبار این مدل آموزشی داد.
خدمت تازه به دانشجویان
براساس گزارش سایت «یو اس نیوز»، دورههای آنلاین که با نام مستعار (MOOCs) در دنیا شناخته شدهاند، آموزش رایگان را بهعنوان خدمتی به دانشجویان تمام دنیا ارائه دادند. با توجه به این موضوع که تعداد زیادی دوره آنلاین از طرف دانشگاههای معتبر دنیا برای تمام دانشجویان قابل استفاده است، طبیعتا باید سطح سواد و دانش دانشجویان افزایش پیدا کند. اما از آنجایی که افراد براساس عادتهای زندگیشان معمولا برای حفظ مواردی که هزینه صرف کردهاند، تلاش بیشتری میکنند، از این دورههای رایگان استفاده خوبی نداشتهاند. بسیاری از آنها به محض آنکه فشار درس خواندن را احساس کردهاند، از خیر تمام کردن درسشان گذشته و به راحتی آن را رها کردهاند. بعضی دیگر هم که شور و اشتیاقی برای گذراندن دوره مربوطه در سر داشتند، درنهایت بازدهی مورد انتظار را از دوران تحصیلشان حاصل نکردهاند.