۸پیشنهاد برای تیم مذاکره‌کننده

دولت ایران برخلاف دوره گذشته تاکید ویژه‌ای بر نگاه تمام‌ملی به مذاکرات دارد. با وجود تاثیر مثبت این نگاه در عملکرد تیم مذاکراتی ایران اما نیاز است برای حداکثرسازی منافع ایران موارد دیگری نیز به‌طور جدی در دستورکار دولت و تیم هسته‌ای آن قرار گیرد. در ادامه به این پیشنهادها و ملزومات پرداخته شده است.

۱ -تاکید بر فاصله میان ایران و آمریکا

در دور پیشین تلاش شد توافق هسته‌ای به‌عنوان یک گام در جهت نزدیک شدن به آمریکا جلوه داده شود و به‌عنوان تبعات این نگاه، جلوی بسیاری از اقدامات کشور با ادعای تنش‌زایی گرفته شد. لازم است دولت و تیم مذاکراتی آن با طراحی رسانه‌ای بکوشند تا مشخص سازند درصورت احیای توافق نیز این مساله منجر به نزدیکی سیاسی میان دو کشور نمی‌شود.

۲- تصویب قطعنامه مضاعف در شورای امنیت

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در راستای توافق هسته‌ای در سال 2015 به تصویب رسید که دلیل وجود آن لغو تحریم‌های این شورا علیه ایران بود و از لحاظ حقوقی لازم تلقی می‌شد.  با وجود این در شرایط کنونی تصویب قطعنامه‌ای در شورای امنیت برای احیای توافق هسته‌ای می‌تواند یک گام روبه‌جلو برای استحکام این توافق باشد. این قطعنامه برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ گامی مضاعف و روبه‌جلو به شمار می‌رود. آمریکا که مدعی است به‌دلیل تغییر دولت قادر به ارائه تضمین سیاسی نیست، می‌تواند از طریق قطعنامه شورای امنیت جدیت خود را نسبت به ارائه تضمین که به بهانه داخلی مانع آن شده است، نشان دهد. در این قطعنامه باید تاکید شود خروج یک عضو، که به‌هرحال براساس استقلال دولت‌ها می‌تواند رخ دهد، در شورای امنیت نیز به رای گذاشته شود و کشور خواستار خروج باید دلایل خود را به شورا ارائه دهد. به‌عنوان مثال حتی اگر ۴ عضو غربی توافق به‌صورت همزمان و هماهنگ یا جداگانه و انفرادی بخواهند از توافق خارج شوند، به‌دلیل اثرات این اقدام از لحاظ بین‌المللی باید در شورای امنیت به رای گذارده شود. به رای گذاشتن خروج یک عضو از توافق حتی می‌تواند قدرت وتوی کشور خواستار خروج را نیز از میدان خارج سازد، زیرا وتو به مخالفت با خروج تعلق خواهد گرفت.

۳  -دریافت ما به‌ازای علمی از طرفین توافق

کشورهای عضو توافق هسته‌ای که به هر دلیلی پس از خروج آمریکا از برجام نتوانستند به کسب منافع اقتصادی ایران از توافق کمک کنند، پس از احیای آن از طریق همکاری علمی با ایران کم‌کاری گذشته را جبران کنند. در توافق هسته‌ای سال 2015 نیز این موضوع دارای موردی مشابه است، زیرا طبق این توافق دانشمندان ایران و روسیه به همکاری مشترک برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار در تاسیسات هسته‌ای فردو می‌پرداختند.

۴ -همکاری بازتر با مجامع علمی داخلی

تیم مذاکره‌کننده باید به شکل فعال‌تری از ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی کشور در مذاکرات احیای توافق بهره گیرد. این مذاکرات یک فرصت برای ارتقای توان حقوقی، بین‌المللی، فنی، اقتصادی و سیاسی کشور است که می‌توان از کنار آن به تربیت و کشف کارشناسان کشور پرداخت.

۵-همکاری جدی‌تر با رسانه‌ها

تیم مذاکره‌کننده اگر براساس سیاست‌هایی به‌دنبال پیگیری کاهش بسامد گفت‌وگوهای هسته‌ای در داخل کشور برای جلوگیری از شرطی‌سازی اقتصاد کشور است، می‌تواند از طریق همکاری با رسانه‌های کشور و ارائه تحلیل و بحث با آنها به نتیجه بهتری در راستای اهداف خود برسد.

۶ -ثبت در تاریخ

اگر تیم فعلی براساس محاسباتی تصمیم دارد مانع از تاثیر مذاکرات بر ایجاد شکاف سیاسی در داخل کشور شود، می‌تواند به جای پیگیری کلی آن به‌گونه‌ای هوشمندانه این سیاست را اجرا کرده و همزمان برای ثبت در تاریخ و جلوگیری از سوءاستفاده برخی در آینده، دست به اقداماتی در این حوزه بزند.  تشکیل تیم رسمی در داخل وزارت خارجه برای تعیین و کشف اقدامات فراقانونی و غیرقانونی تیم مذاکره‌کننده پیشین، ازجمله این اقدامات است. نباید در برابر اقدامات نامتعارف برخی که برخلاف اصول دستگاه دیپلماسی صورت گرفته، سرپوش نهاد. اقدام در جهت چراغ‌سبز نشان دادن به آمریکا برای مذاکرات منطقه‌ای و موشکی که با دور زدن نهادهای مسئول صورت گرفته، موضوعی نیست که بتوان به‌راحتی از آن گذشت.

۷ -تهدید جدی نسبت به ایجاد اختلال حین اجرای تحریم‌ها

ایران باید برای مقابله با بدعهدی‌های آمریکا دست به تعیین نهادها و ایجاد ساختارهای تشخیصی بزند. درحالی‌که سازمان بین‌المللی انرژی اتمی مسئول تهیه گزارش از تعهدات برجامی ایران است، تهران نیز باید خواستار تعیین نهادهای بین‌المللی خاصی برای تهیه گزارش از لغو تحریم‌ها باشد.  ایجاد این سازوکارها به ایران اجازه می‌دهد تهدیدات معتبری را درصورت اختلال در روند لغو تحریم‌ها، متوجه کشورهای غربی سازد. بدون این ساختارها اقدامات ایران از مشروعیت واضحی برخوردار نخواهد بود.

۸ -تهدید نسبت به خروج مجدد و تعدیل لحظه‌ای تمام تعهدات برجامی

تهران باید مشخص کند بعد از خروج مجدد آمریکا یا یکی دیگر از طرفین توافق هسته‌ای، با وجود باقی‌ماندن در توافق، تمامی محدودیت‌های برجامی به‌صورت لحظه‌ای قابل عبور خواهند بود. ایران پس از خروج آمریکا از برجام به‌مدت یک‌سال تمام تعهدات خود را به‌صورت کامل انجام داد و پس از آن به‌صورت گام‌به‌گام از تعهدات خارج شد. باید در دور جدید تاکید شود این فرآیند برای بار دیگر قابل‌اجرا نیست و توافق به‌صورت مطلق، یا اجرا شده یا اجرا نخواهد شد و حالت میانی در آن قابل‌تصور نیست.