افغانستانِ بی‌قرار

به گزارش «فرهیختگان»: درست یک هفته پس از انفجار در مسجد شیعیان در شهر شمالی قندوز، روز گذشته انفجاری دیگر نمازگزاران مسجد شیعیان در جنوب افغانستان را به خاک و خون کشید. در این حمله مسجد امام‌بارگاه شهر قندهار که محل برگذاری نمازجمعه شیعیان است هدف حمله قرار گرفته است. به گفته شاهدان عینی حمله شامل دو انفجار بوده است. یکی از بمب‌ها در ورودی مسجد و دیگری در داخل آن منفجر شده است.

بلال کریمی، معاون سخنگوی طالبان نیز بدون ارائه جزئیات بیشتری تنها وقوع انفجار را تایید کرده است. با این وجود شبکه خبری «الجزیره» به نقل از یک منبع امنیتی افغانستانی مدعی شده است در این حمله حداقل 33 نفر شهید و  74 نفر مجروح شده‌اند.

  دلایل انفجارهای متعدد در مساجد شیعیان

تصاویر منتشر شده از انفجار روز گذشته در مسجد بارگاه شهر قندهار نشان می‌دهد بمب در داخل مسجد منفجر شده است. این درحالی است که با توجه به وضعیت امنیتی افغانستان حتی پیش از تصرف این کشور به دست طالبان، حضور در مساجد مستلزم گذر از ایست و بازرسی‌هایی است که به‌عنوان لایه‌های امنیتی در دور مسجد ایجاد شده‌اند. این لایه‌های امنیتی برای افزایش کارایی معمولا دارای سه حلقه هستند و از سوی دیگر هر مسجد نیز دارای محافظان مسلح است. تا پیش از تصرف افغانستان به دست طالبان مسئولان هر مسجد وظیفه مدیریت حفاظت مساجد را برعهده داشتند و به همین دلیل مجوزهایی را نیز برای تعدادی سلاح اخذ کرده بودند اما پس از کنترل طالبان بر این کشور خود این گروه با جمع‌آوری سلاح از مساجد کنترل امنیتی آنها را در دست گرفتند. این مساله نشان می‌دهد انفجار در داخل مسجد نمی‌تواند بدون هماهنگی با افراد محافظ این مسجد که از اعضای طالبان هستند، صورت‌گرفته باشد.

در این میان شاید برخی به انفجار در مراسم ختم مادر ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان اشاره کنند اما باید تاکید کرد که در این حمله تروریستی، افراد عامل خود بمب را به دلیل ناتوانی از داخل شدن به مسجد در بیرون لایه‌های امنیتی آن منفجر کردند. در حمله تروریستی به مسجد شیعیان در قندهار اما عوامل موفق به گذر از لایه‌های امنیتی متعددی شده‌اند که قطعا باید با توجه به وضعیت بغرنج امنیتی در افغانستان، موارد حفاظتی را با سختگیری بیشتری اجرا می‌کردند زیرا درست یک هفته پیش از انفجار مسجد قندهار، در روز جمعه 8 اکتبر مسجد شیعیان در قندوز نیز مورد حمله تروریستی قرار گرفته بود. در این حمله بیش از صد نفر از نمازگزاران به شهادت رسیده یا زخمی شدند. در این انفجار نیز عوامل حمله موفق به انتقال مواد منفجره به داخل مسجد شده بودند.

وقوع یک انفجار در شمال و یک انفجار در جنوب افغانستان علیه شیعیان آن هم در مساجد نشان می‌دهد که سناریویی یکپارچه در دست اجراست که قطعا در آن طیف‌های تکفیری و تندروی طالبان دست دارند. به نظر می‌رسد وقوع این انفجارها گرچه به‌زعم برخی می‌تواند کنترل امنیتی طالبان بر افغانستان را ضعیف نشان دهد اما از نظر برخی طیف‌های تندرو در داخل این گروه، چنین اقداماتی می‌تواند با ایجاد یک زمینه درگیری مذهبی به مسلط شدن طالبان بر افغانستان کمک کند. تندورهای طالبان برای آنکه نظر دیگر گروه‌های پشتون و همچنین اقوام افغانستان را از انحصار قدرت در دست طالبان منحرف سازند، می‌کوشند با راه‌اندازی جنگ فرقه‌ای میان شیعیان و اهل سنت این انحراف را ایجاد کرده و دیگر گروه‌ها و اقوام را در سایه چنین جنگی ساکت نگاه دارند. برجسته شدن صدای شیعیان و شروع تلاش‌هایشان برای مواجهه با تحرکات تروریستی می‌تواند منجر به کاهش فضا برای شنیده شدن مخالفان طالبان شود.

همچنین تندروهای طالبان با دست زدن به این اقدامات در پی جلب توجه کشورهایی هستند که سوابقی در حمایت از گروه‌های تکفیری مانند داعش و جبهه النصره دارند. احتمال دارد با این اقدام سعودی‌ها، امارات، قطر یا حتی ترکیه روابط‌شان را با این جناح طالبان گسترده‌تر سازند. سعودی‌ها منافعی در طالبان ندارند مگر آنکه این گروه با دست زدن به جنگ مذهبی آسیب‌هایی را متوجه شیعیان سازد؛ در این شرایط ریاض به سمتی خواهد رفت تا از این ظرفیت موجود در طالبان بهره‌برداری کند.

گروه‌های تندوری طالبان با جلب توجه طرف‌های بین‌المللی که می‌تواند شامل حمایت‌های سیاسی، بین‌المللی، اقتصادی و تسلیحاتی شود ضمن افزایش میزان تسلط خود بر افغانستان می‌توانند در داخل گروه طالبان نیز طیف‌های مخالف خود را از میدان خارج سازند. طیفی که بتواند بیشترین میزان از ارتباطات بین‌المللی را به خود اختصاص داده و پول بیشتری برای پرداخت حقوق به اعضایش داشته باشد و از منابع مالی برای ارتقای سهمیه‌اش در دولت استفاده کند، می‌تواند به شکلی طبیعی سهم خود را در تحولات آتی به زیان طیف‌های مقابل، افزایش دهد.