رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح دیروز (شنبه) در ارتباط تصویری با رئیس و مسئولان عالی قضایی و همچنین روسای کل دادگستریهای سراسر کشور با ابراز خرسندی از اقدامات انجامشده در یک سال اخیر، بر لزوم استمرار حرکت تحولی در قوه قضائیه بهصورت متوازن و با محوریت مردمی بودن قوه تاکید کردند و گفتند: «مبارزه با فساد که در این دوره به اوج خود رسیده است، باید بدون اغماض و براساس حق و عدل و قانون و همچنین بدون تعدی و ظلم به افراد بیگناه با قدرت ادامه یابد.» آنچه در ادامه میآید، مشروح بیانات رهبری در این ارتباط تصویری است.
«پیشاپیش تبریک عرض میکنم ولادت حضرت ابیالحسن الرّضا (سلامالله علیه و صلواتالله علیه و علی آبائه و ابنائه المعصومین المطهّرین) را و همچنین به مجموعه کارکنان و زحمتکشان قوه قضائیه هم، هفته قوه قضائیه را تبریک عرض میکنم و تشکر میکنم از بیانات جامع و مفید جناب آقای رئیسی -ریاست محترم قوه قضائیه- که بسیاری از مطالب لازم را که بایستی ما بشنویم و مردم بشنوند و آحاد قوه قضائیه بشنوند، در بیانات امروزشان گنجاندند و بیان کردند؛ من هم به بعضی از آنها اشاره خواهم کرد.
درود و رحمت پروردگار را درخواست میکنیم برای شهدای هفتمتیر -که حادثه مهمی در تاریخ کشور و تاریخ انقلاب بود- و شهدای قوه قضائیه، بهخصوص شهید مظلوم مرحوم آیتالله شهیدبهشتی و شهید قدوسی و شهید لاجوردی و شهدای متعدد و بزرگواری که قوه قضائیه در دوران انقلاب و در طول خدمت چهلساله خود تقدیم کرده.
ما درباره اهمیت و شأن قوه قضائیه خیلی حرف زدهایم و تکالیف و وظایف را در طول سالهای متمادی گفتهایم، دوستان گفتهاند، مسئولان قوه گفتهاند و آن مطالب را نمیخواهیم تکرار بکنیم. من امروز چند جمله، چند نکته در باب تحول قضایی و تحول در دستگاه قضا عرض میکنم که خب صحبت جناب آقای رئیسی هم عمدتاً در مورد تحول بود، که مساله بسیار مهم و اساسیای است. چند نکته هم در باب مبارزه با فساد، که امروز در قوه قضائیه بهصورت نمایانی خودش را دارد نشان میدهد، عرض خواهم کرد.
چند نکته در باب تحول قضایی
۱) اهمیت سند تحولِ تهیه و ارتقا دادهشده در قوه قضائیه
درمورد تحول، اولا من شنیدم - ظاهرا در گزارش قوه قضائیه هم بود- که سند تحولی که در سال قبل، رئیس محترم قوه تهیه کرده بودند و ارائه و ابلاغ کردند، ویرایشِ ارتقایافتهای داده شده و آنچه امروز در دسترس قوه قضائیه و مورد اهتمام قوه قضائیه است، سندی است که از لحاظ سطح کار، از سند اولی بالاتر و پیشرفتهتر است؛ این خبر بسیار خوبی است برای ما. آن طور که به من گزارش شد، این سند را قوه محترم قضائیه با همکاری نخبگان متعددی از حوزه و دانشگاه تهیه کرده، فراهم کرده که این سبکِ کار هم، سبْک کاملا درست و متین و منطقیای است و همچنین با استفاده از تجربیات برگزیدگانِ درون قوه و مجربین قوه، ارتقای این سند فراهم شده. اگر این [سند] ابلاغ نشده، ابلاغ کنید، دنبال کنید و کارنامه اجرای برنامههای مترتب بر این سند را هم در وقت خود و در زمان خود منتشر کنید که مردم بدانند که این سند و این برنامهها تا چقدر پیش رفته؛ همین طور که امروز بیان کردید که مثلا حدود 80 درصد درمجموع به طور متوسط پیشرفت کرده، اگر این را با تفاصیل مردم بدانند، قطعا در امیدواری به قوه قضائیه تأثیر دارد، که این خیلی مهم است.
۲) تحول برمبنای اصول و مبانی فکری اسلامی و دینی
البته تحول یک چیزی نیست که متوقف بشود؛ تحول طبعا در هر برههای از زمان با افکار جدید، با دریافتهای جدید و ابتکارات تازه مطرح میشود و انشاءالله حرکت تحولی همین طور ادامه پیدا خواهد کرد. البته قبلا هم ما این را عرض کردهایم، حالا هم تاکید میکنیم که تحول باید برمبنای اصول و مبانی فکری اسلامی و دینی باشد؛ والا اگر چنانچه تحول مبتنی بر یک مبنایی نباشد، تحول نیست، تذبذب(۲) و هرجومرج است. تحول، در چارچوب و قالب یک مبانی متقن و محکمی که از اسلام و از قرآن و مبانی دینی گرفته شده بهوجود خواهد آمد. مدیریت هم در تحول لازم است، که مدیریتش با رئیس محترم قوهقضائیه است.
۳) توکل بر خداوند و عدم انفعال در برابر مقاومتها و دشواریهای تحول
یک نکته دیگر این است که تحول کار بسیار دشواری است. گفتنِ به زبان آسان است که تحول ایجاد کنید؛ لکن تحول در عمل خیلی کار مشکلی است؛ علت هم این است که مقاومتهایی در مقابل تحول هست. بعضی مقاومتها از روی سوءنیت نیست؛ بعضیها حال و حوصله تغییرات بنیانی را ندارند، بعضیها توانش را ندارند، بعضی هم ممکن است از وضع موجود منتفع باشند و نخواهند این وضع تغییر پیدا بکند؛ البته در بیرون دستگاه قضایی هم شبکه درهمتنیده مجرم و مفسد و مانند اینها هم هست که اینها هم قهراً مخالفند؛ پشت سر همه اینها هم نگاه دستگاههای دشمن و معاند با نظام جمهوری اسلامی است که اصلا هر حرکت اصلاحی در هر جای جامعه اسلامی اتفاق بیفتد، اینها ناراحت میشوند، مقابله میکنند، جوسازی میکنند. اینها مخالفینند؛ مخالفین هم آرام نمینشینند. شما با قوت، با روحیه، با شجاعت وارد میدان تحول میشوید، آنها هم آرام نمینشینند، آنها هم شروع میکنند به مقابله کردن. جوسازی میکنند؛ گاهی اوقات جوسازیهای رسانهای است، جوسازیهای پیگیر است، در افکار عمومی مردم وسوسه ایجاد میکنند که واقعا یکی از مواردِ «مِن شَرِّ الوَسواسِ الخَنّاس»(۳) اینجا است. یکی از کارهایی که میتوانند بکنند این است که عزم راسخ سردمداران تحول را متزلزل کنند؛ دائما مشاورتهای گوناگون که «این کار مصلحت نیست»، نگذارند این کار انجام [بشود]. بنابراین، مقاومت در مقابل تحول، از [جانب] این جناحهای مختلفی که اشاره کردیم فراوان خواهد بود. راه [مقابله با اینها] توکل به خدا است؛ توکل کنید به خدا. وَ مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسبُه؛(۴) خدای متعال خودش کفایت خواهد کرد، خودش کمک خواهد کرد. راه را درست انتخاب کنید، هدف را درست انتخاب کنید و بعد «فَلِذلِکَ فَادعُ وَ استَقِم کَماِّ اُمِرت»؛(۵) با استقامت جلو بروید؛ راهش این است. در مقابل کارشکنی، در مقابل وسوسه، در مقابل اذیت کردن و جوسازی کردن و مانند اینها، تنها راه مهم و مؤثری که وجود دارد، عدم انفعال و ادامه راه و استقامت است؛ این توصیه بنده است. این هم یک نکته.
۴) پیگیری متوازن همه وظایف در قوه قضائیه
یکی از موضوعات مهم در زمینه تحول این است که شما همه وظایف قوه قضائیه را -که خب وظایف زیادی است؛ در قانون اساسی ذیل پنج شماره وظایف قوه قضائیه بیان شده که البته بیش از پنج اصل است، چون در بعضی از این بندها چند موضوع کنار هم قرار گرفته- باید بهصورت متوازن مورد توجه قرار بدهید و پیش بروید که خوشبختانه میبینم در گزارش جناب آقای رئیسی بود؛ [مثلا] مساله احیای حقوق عامه که جزء این وظایف است، یا پیشگیری از وقوع جرم که جزء این وظایف مهم است، ایشان به اینها توجه کردند و اینها وجود دارد. من میخواهم بگویم پیگیری متوازن همه وظایف، یکی از مسائلی است که باید موردتوجه باشد؛ یعنی ما وقتی به یکی از این وظایف سرگرم شدیم، مشغول شدیم، از بقیه وظایف غافل نمانیم و آنها روی زمین نماند. حالا مثلا فرض کنید احیای حقوق عامه ازجمله این وظایف است که خیلی هم مهم است. احیای حقوق عامه بسیار چیز مهمی است؛ یا نظارت بر حُسن اجرای قوانین که این در قانون اساسی، جزء وظایف قوه قضائیه است؛ یا پیشگیری از وقوع جرم یا اصلاح مجرمین؛ اینها همه جزء وظایفی است که در قانون اساسی ذکر شده و هرکدام یک فصل مُشبع(۶) و مهمی دارد.
احیای حقوق عامه عمدتا کار دادستانیها است که البته در این برهه اخیر خوشبختانه مشاهده شد. حالا هم که جناب آقای رئیسی گفتند که ما منتظر دادخواست نمیشویم، وارد میشویم؛ بله، همین جور است، یعنی خود دادستانیها در مواقع متعددی، وقتی که احساس میکنند در یک موردی حقوق عامه دارد تضییع میشود، اینجا بایستی وارد میدان بشوند و وارد کار بشوند که [مواردی] دیده شد. در همین قضایای سیل اوایل سال ۹۸، یک مواردی را دادستانها وارد شدند؛ در جاهای دیگر هم وارد شدند؛ در این اواخر هم مواردی مشاهده شد؛ این بسیار درست است. یا مثلا پیشگیری بسیار مهم است. درمورد پیشگیری آنچه حائز اهمیت است، این است که ما بسترهای وقوع جرم و تولید جرم را درست بشناسیم. اگر این بسترها شناخته شدند، دانسته شدند -که من حالا بعد یک نکتهای را هم در این زمینه عرض خواهم کرد- آن وقت شما راحت با آشنایی، با بصیرت میتوانید با وقوع جرم مقابله کنید که اصلا جرم واقع نشود. ما اگر توانستیم پیشگیری را بهمعنای واقعی کلمه راه بیندازیم، هزینه مقابله با جرم بهشدت کاهش خواهد یافت. وقتی که بتوانیم پیشگیری را راه بیندازیم، اصلا از لحاظ مواجهه با جرم و مجرم هزینه کشور و هزینه قوه قضائیه بهشدت کاهش پیدا میکند؛ البته این محتاج همراهی همه قوا است، بهخصوص قوه مجریه باید در این زمینه با قوه قضائیه همراهی کند.
پس بنابراین این هم یک نکته که به همه این موارد و این وظایف بهصورت متوازن توجه بشود و همه اینها انشاءالله مورد توجهِ تحولی قرار بگیرند.
۵) نیاز قوه قضائیه به بهرهگیری از دانش نخبگان حوزه و دانشگاه
آن نکتهای که عرض کردم که مرتبط با این قضیه است -که این هم یک نکته مهمی است- [این است که] قوه قضائیه نیاز دارد به بهرهگیری از دانشها و دانشمندهایی که کارشان فقط دانش قضایی نیست. حالا مثلاً در همین زمینه پیشگیری از جرم؛ خب زمینههای جرم بعضا روانشناختی است، بعضا اقتصادی است، این را کسی که صرفا دانش قضایی دارد مشکل بتواند بشناسد تا بتواند حل کند؛ در این [مورد] شما طبعا احتیاج دارید به افرادی که در زمینه روانشناسی جمعی، روانشناسی فردی دارای دانش باشند، [دارای] آگاهی باشند یا در زمینه مسائل اقتصادی درست بدانند که چه چیزی بستر وقوع چه حادثهای و چه مشکلی یا چه راهحلی است؛ اگر چنانچه از نخبگان حوزه و دانشگاه در دانشهای دیگر استفاده نشود، طبعا قوه قضائیه نخواهد توانست کار را آنچنان که باید و شاید دنبال کند. یا همین احیای حقوق عامه که گفته شد؛ خب تعریف حقوق عامه چیز آسانی نیست، خود این محل اختلاف است که حقوق عامه چیست؛ این را طبعا کسانی که تخصص در این بخش از حقوق دارند، میتوانند برای شما تبیین کنند و روشن کنند. البته من شنیدم که در جهت ابهامزدایی از مفهوم حقوق عامه، دادستان محترم کل(۷) کارهایی کردهاند و مصادیق روشنی را از حقوق عامه مدون کردهاند و مشخص کردهاند که اینها به عنوان حقوق عامه است؛ ازجمله مثلا مساله محیط زیست را یا واگذاری بدون دقت واحدهای تولیدی را، همین کاری که حالا رئیس محترم قوه دنبال میکنند و بسیار هم کار درست و بجایی است که گاهی اوقات میشود که این کار، بهظاهر کار فردی است، اما درواقع یک کار جمعی و مربوط به حقوق عامه است؛ مثلا واگذاری بنگاههای تولیدی با عدم دقت به آدمهایی که یا ناصالحند، ناشایستند یا اینکه ناتوانند؛ خب این منجر خواهد شد به اینکه ناگهان یک ضربه اساسی به کل تولید در کشور بخورد، این دیگر مربوط به یک نفر و دو نفر نیست، این حقوق عامه است. بنابراین رسیدگی به این قضیه یک امر مهم و لازمی است و به نظر من قوه قضائیه از دانشها و دانشمندهای بخشهای مختلف هم در باب تحول باید استفاده کند.
6) لزوم اعتقاد به تحول در کل بدنه قوه قضائیه
یک نکته دیگری که این را هم خوب است عرض کنم، این است که حرکت تحولی در قوه قضائیه نمیتواند صرفا متکی باشد به یک مجموعه در رأس قوه -حالا ریاست محترم قوه خب معلوم است که به معنای واقعی کلمه دنبال تحول است- یا عناصر برجسته و صاحبان مناصب بالا؛ [بلکه] باید در کل بدنه قوه قضائیه اعتقاد به تحول وجود داشته باشد. خب حالا خوشبختانه ایشان در این گزارشی که اکنون دادند، اشاره میکنند به اینکه این معنا در قوه قضائیه وجود دارد، مایه خرسندی است، من روی این تاکید میکنم؛ یعنی کاری بشود که مجموعه قوه و عناصر گوناگون در قوه و بدنه قوه معتقد شوند به اینکه باید به معنای [واقعی] کلمه تحول پیشرفتگونه به سمت تحقق اهداف عالی قوه قضائیه انجام گیرد.
7) مردمی بودن قوه قضائیه
یک نکته هم مساله مردمی بودن است که بنده قبلا هم این را مکرر گفتهام، حالا هم در گزارش جناب آقای رئیسی مساله مردمی بودن بود؛ خب، مردمی بودن شقوقی دارد، مصادیقی دارد؛ یک جنبه مردمی بودن این است که قوه قضائیه خودش را دارای شأن و روحیه خدمتگزاری به مردم بداند؛ نگاه، از بالا نباشد؛ گاهی نگاههای ما به مردم ممکن است [جوری باشد] کأنّه از بالا نگاه میکنیم به مردم؛ نخیر، ما جزء مردمیم، بین مردمیم، خیلی از این مردم از ما بالاتر هم هستند و بنابراین اینکه کسی از موضع بالا به آحاد مردم نگاه کند غلط است؛ بنابراین روحیه خدمتگزاری [مهم است]. ما باید خودمان را خدمتگزار مردم بدانیم؛ هر کدام ما در هر جایی که هستیم. این یکی از جنبههای مردمی بودن است. یک جنبه دیگر این است که ما کاری کنیم که دسترسی مردم به قوه قضائیه آسان شود. یکی از کارهای مهم این است که مردم بهراحتی بتوانند به مراکز مورد نیازشان در قوه قضائیه دسترسی داشته باشند.
یکی دیگر از مسائل مهم این است که مردم، اطلاعات قضایی پیدا کنند؛ گاهی اوقات کسانی، یک گرفتاریای دارند که اگر چنانچه مثلا به فلان نقطه قوه قضائیه مراجعه کنند، این حل خواهد شد؛ [اما]نمیدانند، مطلع نیستند و این گرفتاری روی آنها فشار میآورد، زندگیشان را زیر فشار قرار میدهد و گاهی مشکلات فراوانی درست میکند. بنابراین [باید] اطلاعات قضایی، آگاهیهای قضایی مردم هم بالا برود.
یکی هم به معنای حضور در بین مردم است که خب الحمدلله من میبینم مسئولان قوه قضائیه -خود جناب آقای رئیسی و بعضی دیگر- راحت بین مردم حضور پیدا میکنند؛ این خیلی خوب است؛ یعنی با مردم مواجه بشوید، در بین مردم حضور پیدا کنید؛ این هم یک نقطه است. بنابراین اینها جهات مختلف و مصادیق مختلف مردمی بودن است.
یک مصداق دیگری که این را من یک نکته جداگانهای قرار دادهام و این هم خوشبختانه امروز در بیانات آقای رئیسی بود، این است که مردم به قوه قضائیه کمک کنند. حالا شما دارید با فساد مبارزه میکند، خیلی خب، یکی از عواملی که میتواند شما را در این راه کمک کند گزارشهای مردمی است؛ وقتی مردم به شما گزارش دادند در زمینه مسائل مربوط به فساد، شما میتوانید از آن استفاده کنید و بهره ببرید که البته بعد راجعبه این توضیح خواهم داد؛ این نکتهای است که مربوط به آن بخش بعدی ماست که مربوط به مسائل فساد است.
۸) لزوم فعالیت رسانهای و هنری در باب کار قضایی
یک نکته دیگری هم در مورد تحول عرض کنیم که این نکته آخر است و آن، فعالیت رسانهای و هنری در باب کار قضایی و تحرکات قضایی است. ببینید، دشمنانِ حرکت عمومی نظام جمهوری اسلامی از همه راههای ممکن برای دشمنی استفاده میکنند و به هر نقطهای از نقاط نظام جمهوری اسلامی که بتوانند، از همین طرق مختلف ضربه میزنند که از جمله [آنها] مسائل قضایی است. حالا خارجیها را کار ندارم، [اما] متاسفانه در داخل هم حتی با غفلت بعضی از مسئولان مربوط به این مسائل کارهایی میکنند، فیلمهایی میسازند که اساس و مبانی قضایی جمهوری اسلامی را زیر سوال میبرد و متاسفانه این فیلمها در بازبینیهای این نشستهای عمومی هنری و مانند اینها مورد توجه قرار نمیگیرند و اینها اکران هم میشوند، روی پرده هم میآیند و پخش هم میشوند؛ این خیلی چیز بدی است. قوه قضائیه باید به این مساله توجه کند، صرفا کار تبلیغاتی و رسانهای این نیست که شما بیایید آمار بدهید؛ خب بله، سخنگوی محترم قوه قضائیه میآید توضیحاتی میدهد، آماری میدهد، خیلی هم خوب است، اینها لازم هم هست، اما کافی نیست. این کافی نیست که ما بگوییم آقا ما این کارها را کردهایم؛ نه، برای اینکه ذهن مردم به معنای واقعی کلمه متوجه این قضایا بشوند، کار هنری لازم است، کار رسانهای به معنای هنری لازم است؛ این را جزء کارهای اساسی باید بهحساب آورد.
شما ببینید غربیها در این زمینه چه میکنند؛ خب دادگاههای غرب در سینما و فیلمهایشان -حالا آن مقداری که بنده دیدم، در فیلمهایی که یا آمریکاییها درست میکنند، فیلمهای هالیوودی، یا اروپاییها درست میکنند- یک نقطه عدالت خشک محضِ اینجوری است. اصلا هیچ تعرضی، تجاوزی به متهم ندارند و تا یقین نکنند، حکم صادر [نمیکنند]؛ دادگاه در فیلمها اینجوری است، [اما] بیرون را شما نگاه کنید، الان وضع آمریکا را مشاهده کنید، ببینید چه کار میکنند. هزاران نفر را به صرف حضور در خیابان میبرند زندان. این آقای رئیسجمهور محترم آمریکا(۸) هزاران کودک را از پدر مادرهایشان جدا کرد، در قفس انداخت؛ یعنی روال کارشان اینجوری است. میگوید که اگر چنانچه فلان کار را بکنید، 10 سال باید بروید زندان؛ خب این قانون نمیخواهد؟ لازم نیست که مثلا کسی [طبق قانون عمل کند]؟ میگوید: «من میگویم باید اینقدر حکم داده بشود»؛ یعنی قضاوتهایشان اینجوری است، دادگاههایشان اینجوری است اما در مقام تبلیغات که شما نگاه میکنید، یک چیز شسته و رُفته و زینتکرده و آرایشکردهای است که نشان میدهند. خب من البته طرفدار این نیستم که ما بر خلاف واقع، چیزی را آرایش بدهیم؛ نخیر، اما همان واقع قضیه را، آن کاری را که شما دارید انجام میدهید، مشخص کنید، بیان کنید که متاسفانه عکسش وجود دارد؛ یعنی گاهی اوقات در کشور ما فیلمهایی درمورد مسائل قضایی و آنچه مربوط به مسائل قضایی است ساخته میشود که درست عکس واقعیت است، یعنی ضد واقعیت است که من دیگر حالا اسم نمیآورم. اینها راجعبه مسائل تحول.
چند نکته در مورد مبارزه با فساد
1) لزوم قاطعیت قوه قضائیه
در مورد مساله فساد هم چند نکته را عرض میکنیم؛ خب الحمدلله توجه به قضیه فساد در قوه قضائیه اوج گرفته. البته قبل از این دوره شروع شده بود ولیکن حالا بحمدالله در اوج و مورد توجه است؛ و مردم هم که نگاه میکنند میبینند شما برخورد با مفسد میکنید، ملاحظه نمیکنید و قاطع وارد میدان میشوید، واقعا خوشحال میشوند، امیدوار میشوند؛ چون فساد و مفسد یک ضربه بزرگی به زندگی مردم و به روحیه مردم و به ایمان و اعتقاد مردم است. حقیقتا و انصافا فساد مالی -به همراه فسادهای دیگر که حالا آنچه فعلا در دستور کار قوه قضائیه است، فسادهای مالی و اقتصادی است- گرفتاری بزرگی است، یک ویروس خطرناکی است مثل همین ویروس کرونا؛ و مثل ویروس کرونا واگیردار هم هست؛ بهشدت واگیردار و مسری است؛ یعنی فساد در یکجا، سریع و شدید به جاهای مختلف سرایت میکند. یک مفسد فقط خودش مفسد باقی نمیماند، دیگران را هم به دلایل مختلفی به فساد سوق میدهد؛ و اتفاقا در ویروس کرونا که دست آلوده و ناپاک مایه انتقال ویروس است، در فساد هم دستهای آلوده و ناپاک موجب میشوند که فساد منتقل بشود و دستبهدست بشود؛ منتها خب در ویروس کرونا این دست را اگر صابون زدیم و شستیم، مساله تمام میشود [اما] آنجا دیگر آن دست با صابون زدن و شستن تمام نمیشود، جز قطع شدن چارهای ندارد. بنابراین مساله، مساله بسیار مهمی است.
مأموریت قوه قضائیه مبارزه با فساد در کل جامعه است که این معلوم است؛ یعنی مسلما در کل جامعه شما میخواهید با فساد مبارزه کنید، لکن در درجه اول، مبارزه با فساد در داخل خود قوه است که من این را بارها مکرر در دیدارهای تقریبا همهساله با عزیزان قوه قضائیه تاکید کردهام و اصرار بر این ورزیدهام. اگر چنانچه فسادی در داخل قوه قضائیه به وجود بیاید، ضررش بسیار بیشتر از فساد بیرون قوه قضائیه است؛ مثل همان «وای به روزی که بگندد نمک»(۹) است؛ یعنی این جوری نیست که بتوانیم مثل بقیه فسادها با آن برخورد کنیم؛ نه، ضربه و سنگینی این خیلی زیاد است و حقیقتا برخورد جدی و کارشناسی لازم دارد. بنابراین در درجهی اول، نگاه باید به فساد درون قوه باشد. البته اینکه میگوییم درجه اول، معنایش این نیست که این را تمام کنیم، بعد بپردازیم به بقیه بخشها؛ نه، به صورت متوازن همانطور که قبلا گفته شد، همه اینها بایستی پیش برود.
۲) نگاه کارشناسی به بسترهای فسادخیز و ملاحظه عدالت در برابر متهم
نکته بعد این است که در زمینه فساد هم، به بسترهای فسادخیز توجه بشود؛ و این احتیاج دارد به نگاه کارشناسی؛ همانطور که قبلا اشاره کردند. یعنی بایستی با نگاه کارشناسی، زمینه بروز فساد را و تولید فساد را شناسایی کرد، شناخت و با همان نگاه کارشناسی، به جنگ فساد رفت و برای ریشهکنی فساد تلاش کرد و کار کرد. و ملاک قوه قضائیه هم در مبارزه با فساد، حق و عدل و قانون است. یعنی هیچ ملاحظه دیگری را نبایست کرد؛ ملاحظه حق را باید کرد، ملاحظه عدالت را باید کرد. و اگر چنانچه در یک موردی مبارزه با فساد، منطبق با حق و عدل و قانون است بیملاحظه بایستی حرکت کرد. البته من که اصرارم بر عدم اغماض است، از آن طرف هم اصرارم بر عدم تعدی است؛ یعنی فقط بر عدم اغماض تکیه نمیکنیم، بر عدم تعدی هم تکیه میکنیم. خدای نکرده اگر چنانچه کسی که مجرم نیست و مفسد نیست و فاسد نیست، بهعنوان مفسد و فاسد شناخته بشود و معرفی بشود و با او رفتار بشود، این ظلم بسیار بزرگی است؛ یا اگر چنانچه بیش از آن مقداری که مستحق مجازات و مستحق ملامت است، مجازات و ملامت بشود این هم کاملا درست نیست؛ یعنی وجود فساد و مفسد، خیلی خطرناک است اما تعدی به بیگناه به معنای واقعی کلمه از این خطرناکتر است؛ این را من تاکید میکنم.
عزیزان و مسئولان قوه قضائیه مراقب باشند -چه آنهایی که در دادسراها مشغول کار هستند، چه آنهایی که در دادگاهها مشغول کار هستند- که بر طبق حق و عدل رفتار کنند. یعنی اگر یک جایی حق و عدل اقتضا میکند شدت عمل را، بدون ملاحظه اقدام کنند. آنجایی هم که حق و عدل عدم شدت عمل را اقتضا میکند، جَوگیر نشوند که حالا چون جَو این را میگوید، ما مثلا چنین بکنیم؛ این، هم به عزیزان قوه قضائیه [برمیگردد]، هم به کسانی که بیرونند. تماشاچیان دادگاههای شما هم در این زمینه اظهارنظر [میکنند]؛ بهخصوص حالا که فضای مجازی یک چیز خیلی رایجی است و خیلیها(۱۰) اظهارنظر میکنند، قضاوت میکنند در فضای مجازی؛ و با بیانهای خودشان، با نوشتههای خودشان، در واقع در موضع یک قاضی قرار میگیرند و رأی میدهند و براساس این رأی عمل میکنند؛ گاهی دشنام میدهند، گاهی تهمت میزنند و کارهایی مانند اینها میکنند؛ همه مراقب باشند، یعنی آنهایی هم که در بیرون قوه قضائیه هستند مراقب باشند که مبارزه با فساد منتهی نشود به تعدی به کسانی. من البته اینجا این را هم عرض بکنم که در این برهه اخیر، در همین دادگاه اخیری که در قوه قضائیه مطرح است، به بعضی از بزرگان پاکدست قبلی قوه قضائیه اهانت شد و به آنها ظلم شد؛ یعنی واقعا جفا شد به آنها که نبایستی این کار میشد و نباید بشود. البته خطاب من به افراد مومن، جوانهای مومن است، وَالّا آن کسی که معاند است با او نمیشود کاری کرد.
بعضیها هستند که فرض کنید انتقام مواضع محکم انقلابی فلان شخصیت را وقتی که در آن مقام نیست میخواهند از او بگیرند؛ با آنها من کاری ندارم، خطاب من به مردم مومن و مردم متدین و جوانهای خوبی است که میخواهند بر طبق حق رفتار کنند؛ مراقب باشند تعدی نکنند، جفا نکنند، ظلم نکنند. همین حرکت مبارزه با فساد که الان بحمدالله به این خوبی در قوه قضائیه خودش را دارد نشان میدهد خب در زمان جناب آقای آملی(۱۱) شروع شد؛ یعنی ایشان شروعکننده این حرکت بودند؛ هم در داخل قوه قضائیه و هم در بیرون قوه قضائیه؛ اینها نبایستی از نظر دور باشد.
۳) کمک به حرکت اقتصادی و جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولیدی
یک نکته دیگر در مورد این مساله قوه قضائیه و این مبارزه با فساد [این است که] یکی از کارهای خوب قوه قضائیه حمایت از تولید و جلوگیری از تعطیلی این واحدها است. اینکه حالا جناب آقای رئیسی در گزارششان گفتند «هزار واحد تولیدی»، این خیلی مساله مهمی است، این خیلی کار مهمی است. واقعا هر بخشی از نظام جمهوری اسلامی که میتواند کمکی به حرکت اقتصادی جامعه بکند، وظیفهاش را انجام بدهد. مردم از لحاظ معیشت دچار سختیاند، یعنی معیشت مردم سخت است؛ هر کسی میتواند به مساله اقتصاد کمک کند، باید کمک کند و یکی از کمکهای قوه قضائیه هم همین است که جلوگیری کند از تعطیلی واحدهای تولیدی. اخیرا جناب آقای رئیسی ابلاغ کردند بانکهایی که حالا مثلا بعضی از بنگاههای تولیدی را مصادره کردهاند یا بهعنوان گرو نگه داشتهاند، حق ندارند اینها را تعطیل کنند؛ بسیار درست است این حرف؛ این کار کاملا درست است؛ و این قابل تعمیم است؛ یعنی میتوانید به موارد دیگر هم این را تعمیم بدهید. مثلا فرض کنید که بخش خصوصی از دولت کارخانهای را میخرد، بعد آن کارخانه را معطل میکند، معوق میکند، کارگرش را بیرون میکند، ماشینآلاتش را حراج میکند، زمینش را هم مثلا یک ساختمان ۲۰ طبقه یا ۲۵ طبقه میسازد! خب اینها ضربه به اقتصاد کشور است؛ اینها را میتوانید به معنای واقعی دنبال کنید که ارتباط با معیشت مردم دارد.
۴) تشکیل دادگاههای تجاری و زیرساختهای حقوقی
یک نکته دیگر تشکیل دادگاههای تجاری است که من قبلا هم این را برای رفع اختلافات اقتصادی گفتهام. (۱۲) یکی از کارهای لازم در مبارزه با فساد که قبلا اشاره کردم و گفتم برمیگردم به این، همین نظارتهای مردمی است. خب برای نظارتهای مردمی و گزارشهای مردمی زیرساخت حقوقی در داخل قوه لازم است؛ یعنی شما باید جایگاه این را در داخل قوه مشخص کنید که این گزارشها کجا برود، چه جوری بررسی بشود و صحت و سُقم این گزارشها شناخته بشود، چگونه دنبال بشود، امنیت آن گزارشگر هم چگونه محفوظ بماند؛ یکی از مسائل مهم این است. امر به معروف و نهی از منکر که ازجمله آنها، همین گزارشگری است که میآید راجع به وجود فساد در فلان نقطه، در فلان معامله، در فلان اداره به شما گزارش میدهد، باید امنیتش ــ هم امنیت مادیاش، هم امنیت معنویاش ــ حفظ بشود و مورد تعرض قرار نگیرد. گاهی اوقات میشود مثلا یک جوان مومن حزباللهی متدینی از روی احساس وظیفه میآید یک گزارشی به شما میدهد، منتها چون قانوندان نیست، یک اشتباهی اینجا میکند؛ مثلا یک اسمی را که نباید تصریح میکرد در فلان جا، این را تصریح میکند، یک اشتباهی میکند در این زمینه؛ آن کسی که قانوندان قانونشکن است از همین اشتباه کوچکِ این [جوان] استفاده میکند و آن مَفسده بزرگ را پشت این پنهان میکند، این جوان محکوم میشود، او سالم درمیرود! این چیزها باید ملاحظه بشود. این احتیاج دارد به اینکه در داخل قوه قضائیه یک زیرساخت و زیربنای حقوقیای به وجود بیاید که هم امنیت گزارشگران مردمی را تامین بکند، هم صحّ و سقم آنها را. ضمنا راه هم برای تهمتزنی باز نشود که حالا تا دیدند که یک دستگاهی هست که گزارشهای مردمی را گوش میکند و قبول میکند، هر کس با هر کسی مثلا یک مختصر خردهحسابی دارد، فورا او را متهم بکند؛ نه، باید پیشبینی بشود و ملاحظه بشود که این [طور] هم نباشد. بالاخره آن کسی که امر به معروف و نهی از منکر است باید به قوه قضائیه دلگرم باشد، بداند که قوه قضائیه پشتیبان او است. این هم راجع به این [نکته].
من لازم میدانم از همه قضات و مدیران شریفی که در سراسر قوه به کارهای دشوار مشغول هستند و وظایفشان را انجام میدهند -در زمینه تحول و وظایف گوناگون دیگر قوه قضائیه- تشکر کنم. حالا جناب آقای رئیسی اشاره کردند که در دوره کرونا و مشکلات کمارتباطی و مانند اینها، کار قوه قضائیه همچنان ادامه پیدا کرد و کارها پیشرفت کرد و بعضی هم در زمینه مسائل تحولی واقعا کار میکنند؛ من از همه اینها تشکر میکنم، از خانوادههایشان هم تشکر میکنم؛ یعنی نیمی از زحمات آن کسانی که در یک دستگاهی دارند تلاش میکنند و کار میکنند و خدمت شبانهروزی میکنند، در واقع مربوط به همسرانشان و خانوادههایشان است و اجر الهی هم متوجه آنها است، از همه آنها هم تشکر میکنم.
احتیاج به مراقبت همهجانبه مسئولان و مردم در قضیه بیماری کرونا
من در آخر صحبتم یک اشارهای هم بکنم به این مساله کرونا. بعضیها خیال میکنند قضیه کرونا تمام شد، حل شد؛ نه، مساله کرونا ادامه دارد. خوشبختانه، هم در درجه اول، دستگاههای درمانی و بهداشتی و بیمارستانی و مانند اینها که واقعا در صف مقدم، فداکاری کردند -که دیگر حالا این را عرض کردهایم، باز هم اگر 10بار دیگر بگوییم، زیاد نیست، چون کارشان، کار واقعا برجستهای بود، هنوز هم مشغولند- بعد هم مجاهدین فیسبیلالله که بهصورت داوطلبانه در میدان وارد شدند، از داخل بیمارستان و از داخل شهرها و تا قبرستان و همه جا افرادی وارد شدند و کار کردند و کمک کردند؛ مردم هم انصافا خوب برخورد کردند، خوب پاسخ دادند که من در اوایل سال به مناسبت تعطیلی سیزدهبهدر از طرف مردم، واقعا تشکر عمیق و صمیمانه از مردم کردم(۱۳) که تا این حد وارد شدند. خب نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که ما در دنیا بهصورت یک کشور موفق در برخورد با کرونا معرفی شدیم. بعضی از روسای کشورها که با آقای رئیسجمهور -ایشان به من گفتند- صحبت میکردند، از ایشان سوال کردهاند که شما چه کار کردید؟ یعنی این نشاندهنده این است که کار ما، توفیقات کشور ما در مساله مبارزه با کرونا در دنیا منعکس شده که مسئولان کشورها از رئیسجمهور ما میپرسند شما چه کار کردید؛ این اول کار بود؛ حالا که نگاه میکنیم، میبینیم که کأنّه آن حرکت اولی، آن مجاهدت اولی سست شده از سوی بعضی از مردم و بعضی از مسئولان. من میبینم که مسئولان محترم در تلویزیون حضور پیدا میکنند، در حالی که دُوروبَرشان هم آدم هست، ماسک هم نزدهاند؛ خب حالا من هم الان ماسک ندارم اما دُوروبَر من کسی نیست؛ اگر چنانچه دو نفر، سه نفر بیایند دُوروبَر من، بنده هم حتما ماسک میزنم، کما اینکه میزنم در یک مواردی هم و آدم میبیند این ماسک [زده نمیشود]؛ خب وقتی که شما که مسئول دولتی هستید، در یک اجتماع مردمی ماسک نمیزنید، این جوانی هم که در خیابان دارد راه میرود و حوصله ماسک ندارد، تشویق میشود که نزند؛ نتیجه چه میشود؟ نتیجه همین میشود که بعد از آنکه تلفات ما دو رقمی شده بود و به حدود سی و چند نفر رسیده بود، حالا رسیده به صدوسیو چند نفر؛ این انسان را غصهدار میکند. حدود یک ماه، یک ماهونیم قبل، در آمارهایی که به ما دادند، از بعضی از استانها نام آوردند که در آنها هیچ تلفاتی نبوده، بنده واقعا از ته دل خوشحال شدم، خدا را شکر کردم که الحمدلله این تعداد استانهایی هستند که در آنها هیچ تلفاتی وجود نداشته؛ حالا همین اخیرا، [یعنی] چند روز قبل از این گزارشی به من دادند، دیدم بعضی از همان استانهایی که آن روز در گزارش بود که هیچ تلفاتی نداشتند، تلفات متعددی در آنها گزارش کردهاند؛ انسان غصهاش میشود، خب نباید این کار را بکنیم، باید ملاحظه کنیم، باید مراقبت بکنیم؛ هم مردم مراقبت کنند، هم مسئولان مراقبت کنند. خوشبختانه مجموعههای درمانی همچنان پای کار ایستادهاند، نگرانی من از این است که اینها خسته بشوند؛ مجموعههای درمانی [تحمل کردهاند]؛ خب تا کِی، چقدر؟ باید ما کاری کنیم که بارِ روی دوش اینها، اینقدر سنگین نباشد. خدای ناکرده اگر چنانچه پرستار ما، پزشک ما و بقیه عناصر مربوط به درمان و بیمارستان و مانند اینها از کار خسته بشوند، خُب واقعا کارها لنگ خواهد ماند و وضع بدتر خواهد شد. گفته میشود که مشکلات اقتصادی [ایجاد میشود]؛ بله، همین جور است؛ باید وضعی را پیشبینی کرد که مشکلات اقتصادی از ناحیه کرونا، یا پیش نیاید، یا کمتر بشود و سبک بشود، لکن این را هم باید توجه داشت که اگر خدای ناکرده ما بیتوجهی کردیم و مجددا کرونا شیوع فراوانی پیدا کرد، خُب کار اقتصاد مشکلتر خواهد شد، بدتر خواهد شد، مشکلات بیشتر خواهد شد و ما امروز احتیاج داریم به مراقبت از همه جهات. میبینید دشمنیها را، میبینید آمریکای خبیث را، انگلیس خبیث را، دولتهای اروپایی را، میبینید کارهایی که اینها هرچه از دستشان بر بیاید علیه جمهوری اسلامی کوتاهی نمیکنند، و خدا را شکر که سرشان به سنگ میخورد و نمیتوانند مقاصد خودشان را عملی کنند و هر کار هم که میکنند که با این به قول خودشان «فشار حداکثری» ملت ایران را به زانو در بیاورند، بحمدلله بازخوردش مشت ملت ایران به سینه اینها و عقب زدن اینهاست و موفق نیستند؛ این در صورتی است که ما همه به وظایفمان انشاءالله بتوانیم عمل بکنیم. خیلی متشکرم از جناب آقای رئیسی، رئیس محترم قوه قضائیه و همکارانشان در هیاترئیسه، در مجموعهها، معاونان، روسای دادگستریها و بقیه عناصر مسئول و محترم و آحاد قضات شریف قوه قضائیه و کارکنان محترمشان؛ از همه آنها متشکر هستم. انشاءالله که خداوند همه شما را توفیق بدهد، همه شما را کمک کند و خداوند روح مطهر امام بزرگوار را شاد کند از این تلاشهایی که شما میکنید و همچنین ارواح مطهر شهدای عزیز را انشاءالله با پیغمبر محشور کند. والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
پینوشت
۱) در ابتدای این دیدار -که به مناسبت هفته قوه قضائیه برگزار شد- حجّتالاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی (رئیس قوه قضائیه) مطالبی بیان کرد.
۲) تردید، شک و دودلی
۳) سوره ناس، آیه ۴؛ «از شر وسوسهگر نهانى. »
۴) سوره طلاق، بخشی از آیه ۳؛ «... و هر کس بر خدا اعتماد کند او براى وى بس است... .»
۵) سورهی شوری، بخشی از آیه ۱۵؛ «بنابراین، به دعوتپرداز و همانگونه که مأمورى ایستادگى کن...»
۶) کامل
۷) حجتالاسلام والمسلمین محمدجعفر منتظری
(دادستان کل کشور)
۸(دونالد ترامپ
۹) «هرچه بگندد نمکش میزنند / وای به روزی که بگندد نمک»
۱۰) خنده معظمله
۱۱) آیتاﷲ صادق آملیلاریجانی(رئیس قوه قضائیه سابق)
۱۲) بیانات در ارتباط تصویری با مجموعههای تولیدی به مناسبت هفته کارگر (۱۳۹۹/۲/۱۷)
۱۳) بیانات در سالروز میلاد حضرت ولیعصر(عج) (۱۳۹۹/۱/۲۱)