نویسنده :علی جمشیدی:دبیرگروه سیاسی/یکی از سوالهای مهم انتخابات اسفندماه 98 پاسخ داده شد، علی لاریجانی دیروز اعلام کرد در انتخابات مجلس کاندیدا نمیشود. او که روز گذشته را در قم سپری میکرد، در جمع خبرنگاران درخصوص حضور در انتخابات مجلس گفت: «بهرغم حضور سهدورهای در مجلس بهعنوان نماینده مردم قم، برنامهای برای شرکت در انتخابات دوره آینده مجلس شورای اسلامی ندارم. تقریبا سه دوره وکیل مردم شریف قم بودهام که برای من افتخار بود، مردم قم حق بسیار زیادی بر گردن ایرانیها دارند زیرا پیشرو در تشیع و انقلاب بودند اما بهصورت کلی برنامهای برای آینده و حضور در مجلس ندارم.»
این اظهارنظر البته در حالی است که چندیپیش خبری از قول او در رسانهها منتشر شد مبنیبر اینکه تاکنون هرچه داشته برای کشور بهکار گرفته است و بعد از این بنایی برای حضور در انتخابات ندارد. آن موضع غیررسمی اما حالا در جمع خبرنگاران گفته شده و ظاهرا قطعیت یافته است و به این صورت انتخابات آینده و مجلس یازدهم را باید تحتتاثیر چنین تصمیمی تصور کرد. البته باید این نکته را هم همیشه در ذهن داشت که در سیاست هیچچیز قطعی و صددرصدی نیست و هر چیزی ممکن است تحت شرایطی به وقوع بپیوندد!
الف پیش از هر نکتهای باید به پیشزمینههای احتمالی تصمیم علی لاریجانی برای خداحافظی با مجلس اشاره کرد و دید چرا او با سابقه سه دوره ریاست، حالا چنین تصمیمی گرفته است.
اولین دلیل را باید در کاهش محبوبیت علی لاریجانی در قم دید. او در انتخابات گذشته برای کسب رتبه اول مغلوب کاندیدای اصولگرایان یعنی احمد امیرآبادی شد و نهایتا با حمایت اصلاحطلبان در قم بهعنوان دومین نماینده این شهر راهی پارلمان شد. اتفاقی که البته برای او اصلا خوشایند نبود، چراکه بیشتر از فضای سیاسی قم ممکن بود این اتفاق برای او در صحن مجلس حاشیهساز شود که البته به لطف تکثر سنگین در مجلس دهم، او توانست این مرحله را نیز با موفقیت پشتسر بگذارد و با قدرت قابلتوجهش در بازیگری میان جریانات سیاسی، دوباره به ریاست مجلس برسد. این تکثر بالا حتی آنقدر برای لاریجانی امتیاز به حساب میآمد که در مقابل اصلاحطلبانی که در انتخابات از او حمایت کرده بودند و حتی نیروهای متصل به وی را در لیست تهران قرار دادند، بایستد و با شکست محمدرضا عارف او را برای چهارسال گوشهنشین بهارستان کند.
دومین مساله، چسبندگی قابلتوجه علی لاریجانی به حسن روحانی و دولت اوست، همان اتفاقی که نماد تام و تمام و تاریخیاش، تصویب پرسرعت برجام در مجلس بود. واقعهای 20 دقیقهای که یکسوی آن دولت قرار داشت و سوی دیگر علیرضا زاکانی، رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام و تیمش که با دهها ساعت کار روی توافق، ملاحظات اساسی روی آن داشتند بههمراه منتقدانی که برجام را دارای نواقص جدی میدانستند و مخالف تایید اینگونه آن در پارلمان بودند. خلاصه ماجرا اینکه ماحصل همراهی سطح بالای علی لاریحانی با حسن روحانی طی 6 سال گذشته، نهتنها برای رئیس کنونی مجلس امتیاز مثبتی به حساب نیامده، که امروز بهدلیل شکست دولت روحانی در انجام وعدههای انتخابی و افول قابلتوجه وی در افکارعمومی، تمامی کسانی که بهعنوان حامی دولت در این سالها شناخته میشدند نیز جایگاه پیشین خود را از دست داده و از چشم جامعه افتادهاند. ناگفته نماند همین همراهی و چسبندگی با دولت هم بود که رای علی لاریجانی را در قم ریخت و نگذاشت وی رای اول این شهر شود. حالا دو ریسک مهم جلوی علی لاریجانی قرار دارد، اول اینکه آیا او امکان پیروزی در انتخابات را دارد یا خیر؟ و دوم اینکه اساسا حتی اگر پیروز شود میتواند دوباره در جایگاه ریاست مجلس قرار بگیرد؟ این دو سوال بسیار مهم که احتمال هیچکدامشان برای لاریجانی قابل توجه نیست شاید اصلیترین دلایل او برای عدم شرکت در انتخابات مجلس باشد، چراکه شکست در هر سطحی آینده سیاسی او را با چالشی جدی مواجه خواهد کرد.
سومین نکته جدایی او از اصولگرایان است. چه اینکه علت این اتفاق همراهی و اتفاقنظر وی با دولت و حتی اصلاحطلبان در بزنگاههایی مانند انتخابات مجلس دهم بوده باشد یا مسائل دیگر، واقعیت کنونی این است که لاریجانی امروز نهتنها با پایداریها که اظهرمنالشمس است که با بخش بزرگتری از اصولگرایان زاویه جدی دارد و طبیعتا از همراهی آنها در مناسبات و میادین رقابت سیاسی برخوردار نیست. همین شورای اقدام ائتلاف اصولگرایان که چندیقبل، پیشقدم شدند و لیست انتخاباتی خود را در قم در غیاب نام علی لاریجانی با احمد امیرآبادی، مجتبی ذوالنور و علیرضا زاکانی بستند مهمترین نشانه این ماجراست و نشان میدهد لاریجانی نمیتواند روی بدنه رای این جریان در قم که کم هم نیست، حساب کند. از طرفی اصلاحطلبان در قم نه بدنه دارند و نه بعد از جدایی نعمتی و جلالی از فراکسیون امید مجلس نهم، علاقهای برای حمایت لاریجانی. آنها البته با مواضع اخیر خود این پیام را به علی لایجانی داده بودند که نمیخواهند از وی حتی درصورت نامزدی از تهران حمایت کنند.
ب وضعیت مجلس آینده چگونه خواهد شد؟
علی لاریجانی در مجلس گذشته در قامت یک بازیگر میان جریانات سیاسی حاضر شد و توانست رای اصولگرایان را از سر الزام و جلوگیری از پیروزی یک اصلاحطلب و رای مستقلین را با تشکیل فراکسیون مستقلین در حمایت از خود و دولت، برای رسیدن به کرسی ریاست بگیرد. در مسائل مختلف دیگر هم او به همین منوال جلو رفت و هرچند نمیتوانست در نقاط مهم مانند همین ماجرای افزایش نرخ بنزین، فاصله نزدیک خود را با دولت زیاد نشان دهد. از اینرو بهنظر میرسد که با نبود او و چهرههای مشابه وی مانند ناطقنوری و در سطوح پایینتر باهنر و امثالهم، امکان شکلگیری جریانی خاکستری یا همان مستقلین و تشکیل سه فراکسیون همعرض منتفی خواهد شد. از طرف دیگر وضعیت دولت هم به احتمال فراوان در همراهی مجلس به چالش کشیده میشود.
ج آینده سیاسی علی لاریجانی سومین و آخرین موضوع است. کنار نشستن برای یک استخوان خردکرده میدان سیاست حتما بسیار دشوار خواهد بود، چنانکه حتی برخی هست و نیستشان در دوری از قدرت تعریف میشود. علی لاریجانی سالهاست که کاندیدای بالقوهای برای انتخابات ریاستجمهوری به حساب میآید و در یکی، دو سال اخیر هم تحلیلهای زیادی درباره امکان حضور وی در انتخابات مطرح شده است. از اینرو بهنظر میرسد این عدم کاندیداتوری در انتخابات مجلس نشانهای برای افزایش امکان حضور وی در انتخابات 1400 باشد.در این مورد البته لاریجانی بهخوبی میداند کارنامهاش در دوران ریاستجمهوری حسن روحانی، دامنگیر او در هرگونه رقابت سیاسی برای گرفتن رای از مردم خواهد بود. رئیس مجلس میداند شرط پیروزی در انتخابات آتی جدایی هرچه بیشتر از دولت حاضر و سیاستهای شکستخورده آن است و طبیعتا یکی از راههای فاصلهگذاری، عدم کاندیداتوری در مجلس است تا از این مسیر او بتواند قید و بندهای عرفی و حقوقی ریاست یک قوه را از خود بزداید و به بازسازی چهره خود در افکارعمومی بپردازد.دست آخر اما گوشهچشم او به امکانات سیاسی ذاتیاش در سیاست داخلی و اتفاقات سیاست خارجی است. کارگزارانیها از اصلاحطلبان همچنان با لاریجانی همدل هستند و در روزهای تند شدن اتحاد ملت و دیگر احزاب اصلاحطلب، احتمالا آنها مجدد در میان جناح بهاصطلاح چپ، دست بالاتر را خواهند داشت. از طرفی با امکان انشقاق میان اصولگرایان، بعید نیست جامعه روحانیت و جبهه پیروان در حمایت از او برخیزند و برخی دیگر از احزاب را نیز بتوانند با خود همراه کنند. سیاست خارجی اما ممکن است فضا را بیشتر برای او فراهم کند. در صورت شکست ترامپ در انتخابات اکتبر آینده، و پیروزی فردی مانند جو بایدن، فضای سیاست خارجی ایران یحتمل تغییر خواهد کرد و در این فضاست که شاید کسی از جنس علی لاریجانی که سابقه مذاکراتی هم دارد، بتواند بیشتر از دیگران از طبقه متوسط رای بگیرد.
امیر محبیان در گفتوگو با «فرهیختگان»:غیبت در مجلس، شانس علی لاریجانی را برای ریاستجمهوری کاهش میدهد
امیر محبیان، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی در گفتوگو با «فرهیختگان» خبر مربوط به کنارهگیری علی لاریجانی از کاندیداتوری در انتخابات مجلس شورای اسلامی را بررسی کرد و به سوالاتی درباره ترکیب مجلس آتی و آینده سیاسی علی لاریجانی پاسخ داد. مشروح این گفتوگو در ادامه از نظر میگذرد.
آقای لاریجانی اعلام کرد «بنده سه دوره وکیل مردم قم بودم و افتخاری برای من بود، اما در این دوره از انتخابات برنامهای برای شرکت ندارم.» ارزیابی شما از این اظهارنظر چیست؟ آیا لاریجانی بهصورت قطعی در انتخابات حضور نخواهند داشت؟
این جمله متفاوت است با اینکه ایشان بگوید قصد قطعی برای حضور در انتخابات ندارم. واقع ماجرا این است درمورد آمدن یا نیامدن آقای لاریجانی بحثهای زیادی وجود دارد. برخی معتقدند جریانی شدیدا در پی این است که آقای لاریجانی از قم رای نیاورد یا اساسا کاندیدا نشود، برخی بر آنند که جریاناتی درون قم مایل هستند آقای لاریجانی که از خانواده روحانیت است، بهعنوان نماینده قم در مجلس حضور داشته باشد و طبیعتا وقتی نماینده قم هم رئیس مجلس باشد اعتباری برای قم در پی خواهد داشت. درمورد صحبت اخیر آقای لاریجانی که گفته برنامهای ندارم، من این سخن را بهمعنی انصراف قطعی از کاندیداتوری تلقی نمیکنم. یعنی این جمله آن استحکام لازم را برای عدم کاندیداتوری ندارد. مگر اینکه ایشان با پایان مهلت رسما ثبتنام نکنند.
اگر ایشان شرکت نکنند تکلیف مجلس آینده چطور است، چون قبلا هم این مطلب را بیان کردند و احتمال این کم نیست که ایشان شرکت نکنند، این کار چه اثری بر مجلس آینده خواهد داشت؟
طبیعتا رقابتی بین سرگروهها برای ریاست مجلس شروع میشود، اصلاحطلبان از یکسو و درون جریان اصولگرا هم چند نفر احتمال دارد بخواهند خود را مطرح کنند و باید دید سرلیستها چه کسانی خواهند بود و در عین حال ممکن است از بین مستقلین هم افرادی خود را کاندیدا کنند.
این احتمال وجود دارد آن جریانی که بهنوعی بین چپ و راست مطرح میشود و آقای لاریجانی در این سالها آن را شکل داده بود، منتفی شود؟
بله، اگر آقای لاریجانی نباشد اینکه کس دیگری بتواند این نقش را بازی کند سخت خواهد بود.
اینکه کسی به قوت علی لاریجانی بتواند پیروز شود و مانند او نقشآفرینی کند؟
بله، اینکه کسی بتواند نقش واسطهای را بین جریانات موجود از موضع عملگرایی مانند علی لاریجانی انجام دهد، کمتر است.
با توجه به شرایط امروز احتمال موفقیت یا پیروزی اصولگرایان را بیشتر میدانید یا اصلاحطلبان یا مستقلین؟
با توجه به وضعیت موجود احتمال موفقیت اصلاحطلبان کاهش یافته است، یعنی دایره مخالفت با دولت اثرات خود را روی رای اصلاحطلبان خواهد گذاشت، اما اینکه به پیروزی کامل اصولگرایان خواهد انجامید را نمیتوان با قطعیت مطرح کرد. باید ببینیم هنگام انتخابات فضای کشور به کدام سمت خواهد رفت.
چقدر شبیه تقسیم سهگانه جریانات سیاسی مجلس کنونی است.
از دیدگاه بنده ترکیب مجلس آینده یا به این سمت خواهد رفت که یک جریان غلبه بالایی بر دیگران داشته باشد، یا مجلس اتمیزه خواهد شد و جریانات خرد بر جریانات جناحی غلبه پیدا خواهند کرد.
کدام یک احتمال بیشتری دارد؟
این بستگی به عملکرد شورای نگهبان دارد. یعنی اگر چهرههای اصلی جریانات سیاسی بهویژه اصلاحطلبان حذف شوند احتمال اینکه مجلس به سمت ظهور جریانات خرد و کوچک پیش برود، بیشتر است.
این تحلیل شما با توجه به بیانیه میرحسین موسوی و آن بیانیه 77نفره است؟
کل این مسائل نشاندهنده این است که اصلاحطلبان تا حدود زیادی فضای اجتماعی را از دست دادهاند و بخشهایی از آنها تلاش میکنند با گرفتن موضع رادیکال، خود را به افکارعمومی نزدیک کنند تا بتوانند نقش آلترناتیو را بازی کنند، ولی احتمال موفقیتشان در این مسیر بسیار کم است و به میزان قابلتوجهی مشخص است که آنها فرصت ایفای نقش آلترناتیو را نخواهند یافت زیرا بخشهایی از جامعه از جناحها عبور کردهاند.
آینده سیاسی علی لاریجانی را چگونه ارزیابی میکنید؟ بر فرض اینکه آقای لاریجانی در این انتخابات حضور پیدا نکند، کاندیدای انتخابات ریاستجمهوری خواهد شد؟
مشخص نیست ولی به احتمال زیاد ایشان هم به مجمع تشخیص مصلحت نظام خواهند رفت؛ چراکه احتمال ریاستجمهوری برای لاریجانی درصورتی که ایشان امکان حضور و نقشآفرینی را در مجلس از دست بدهد، کاهش مییابد.عدم حضور آقای لاریجانی در مجلس در افکارعمومی بهعنوان علامتی شناخته خواهد شد از اینکه ایشان بهدلیل عدم توان رایآوری کاندیدا نشده است. از طرفی موقعیت ایشان برای موفقیت در انتخابات ریاستجمهوری کاهش خواهد یافت، چون احتمال اینکه مخالفان آقای لاریجانی در مجلس موقعیت بالاتری بگیرند، وجود دارد و همین هم نمره منفی برای ایشان تلقی خواهد شد.
آقای لاریجانی در این دو سال باقیمانده تا ریاستجمهوری میتواند وجهه خود را بازسازی کند؟
شدنی است ولی لازمه این است که کل جریان اصولگرا را با خود بازسازی کند و این امر ناشدنی نیست ولی بسیار سخت است.