ارزیابی و پیشنهادهایی برای فضای موسیقی کشور؛
عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: طبق آخرین آماری که در حوزه موسیقی منتشر شده، 79.9 درصد افراد علاقه زیادی به موسیقی دارند و میزان متوسط مصرف موسیقی برای هر ایرانی، هفتهای ۱۲ ساعت و 40 دقیقه است. حتی ۲۴ درصد افراد نیز هفتهای ۲۱ ساعت به موسیقی گوش می‌دهند، میانگین سن شروع به بهره‌مندی از موسیقی ۱۰ سالگی است و می‌توان گفت شنیدن موسیقی برای اقشار و سنین مختلف جامعه ما گستردگی فراوانی دارد. با نگاهی به آن چیزی که در حوزه موسیقی در سال گذشته رقم خورد و شاهدش بودیم، این بخش ظهور و بروز بیشتری نسبت به سایر حوزه‌های فرهنگی داشتند و جریان‌های فعال این حوزه شاهد رونق نسبی در این بخش بودند. در سال 1402، کنسرت‌های موسیقی بعد از یک دوره تعطیلی، مقاطع حساسی را پشت سر گذاشت که عبور از این مقاطع متصل به تصمیماتی شد که در ادامه به بخش‌هایی از آن اشاره می‌کنیم. تدبیر و برنامه‌ریزی درخصوص آینده موسیقی و آنچه پیش روی مدیران، فعالان و علاقه‌مندان موسیقی ایرانی قرار دارد، نیازمند دقت‌نظر نسبت به اتفاقاتی است که در یک سال گذشته رخ داده است. همچنان موانعی پیش روی این بخش از فرهنگ و هنر وجود دارند که برای عبور از آنها بهتر است نقاط قوت و ضعف این حوزه شناسایی و بررسی شوند. در گزارش پیش‌رو سعی کردیم مهم‌ترین اتفاقات سال 1402 در حوزه موسیقی را رصد کنیم و پیشنهادهای اهالی موسیقی را برای سال 1403 بشنویم.
تقویت تمام ظرفیت‌های موسیقی ایرانی
بازگشت رونق به کنسرت‌ها از آن مواردی بود که در سیاستگذاری فرهنگی سال 1402 به‌صورت جدی دنبال شد. در این سال در مجموع چهارهزار و ۹۷۰ نوبت کنسرت برگزار شد که اگر دوماه محرم و صفر را از این فهرست حذف کنیم به میانگین حدود ۵۰۰ نوبت اجرا در هرماه از سال می‌رسیم. سال ۱۴۰۲ برای اجراهای پاپ کشور یک سال خوب بود و بر همین اساس تعدد اجراها درکنار وفور سبک‌های مختلف سبب شد مخاطبان به‌راحتی کنسرت مورد علاقه خود را انتخاب کنند؛ در سالی که کنسرت‌های پاپ رکورد خوبی را به‌لحاظ کمیت شاهد بود، مجید رضوی، علی یاسینی و علیرضا قربانی بیشترین اجرا را داشتند. رضوی موفق شد در سال ۱۴۰۲، ۲۶۷ اجرای داخلی را تجربه کند. یاسینی در این سال در ۹۰ روز بیش از ۱۷۰ سانس کنسرت در تهران داشت و در شهرهای دیگر نیز تقریبا ۵۰ کنسرت برگزار کرده است و جزء خوانندگان پرکار و پرفروش سال گذشته به‌حساب می‌آید، همچنین علیرضا قربانی از خوانندگان پرطرفدار نیز بیشتر تور را در ایران و کشورهای خارجی برگزار کرده است.
علیرضا قربانی خواننده بعدی است که بیشترین اجرای کنسرت را در سال 1402 داشت، این خواننده نزدیک به ۱۰۰ شب روی صحنه رفت و کنسرت‌هایش بیش از ۱۶۰ سانس اجرا شد؛ قربانی به‌شکل تور، کنسرت‌هایش را در تهران و دیگر شهر‌ها در هر فصل برگزار می‌کرد. شهرهای تهران، گرگان، رشت، تبریز، کرمان، سیرجان، شیراز و جزیره کیش، یزد، کاشان، شهرکرد، اصفهان، شیراز و تبریز میزبان کنسرت‌های این خواننده بودند. قربانی همچنین تور کنسرت‌هایش را در کشورهایی چون کانادا، اروپا و استرالیا را برای علاقه‌مندان به موسیقی سنتی ایرانی برگزار کرد.
فروردین 1402 به مناسبت نوروز و ماه مبارک رمضان با همکاری بخش‌های مختلف فرهنگی و هنری همچون اجرای کنسرت، سرود، شعرخوانی به‌صورت رایگان در برج میلاد برگزار شد، در این برنامه خوانندگانی همچون گروه سون، امیر تاجیک، بهنام صفاریان، مهراج محمدی، فریدون آسرایی، امید جهان و سالار عقیلی روی صحنه رفتند. همچنین در ویژه برنامه همنشینی و دورهمی «شب‌های لبخند» همزمان با عیدهای فطر، غدیرخم، کنسرت‌های خوانندگانی مثل حمید عسکری، امیر تاجیک، علی عبدالمالکی، سینا درخشنده، محسن میرزاده، سالار عقیلی و شهرام شکوهی در بوستان آب و آتش برگزار شد. کنسرت آیینی «چهارپایه عشق» با اجرای ویژه مصطفی راغب همزمان با ماه صفر در مرکز همایش‌های برج میلاد برگزار شد.
سایر قوای موسیقی را دریابید
با نگاهی به مختصات اجراها و تعداد محدود خوانندگان می‌توان گفت همچنان اجراها متمرکز بر تصمیمات چند تهیه‌کننده است و از تمام ظرفیت جریان‌های موسیقی استفاده نشده است. استقبالی که در کنسرت «همراه با خاطره‌ها» رخ داد، نشانه خوبی بود از اینکه با فعال کردن ظرفیت‌های موسیقایی کشور می‌توان اتمسفر تازه‌ای را به‌وجود آورد و مخاطبان را با تنوع بیشتری درگیر کرد. این کنسرت آذر سال گذشته 1402 در پنج‌شب ۱۴ تا ۱۸ آذر در تالار وحدت اجرا شد و به‌دلیل استقبال مخاطبان، برای نوبت دوم از ۱۵ تا ۱۹دی ماه تمدید شد. این کنسرت خاطرات موسیقایی مخاطبان را زنده کرد. محمداللهیاری، مدیرکل سابق دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره برگزاری این رویداد گفت: «سال 1400 بعد از روی کار آمدن دولت، در هفته دفاع مقدس و در اولین دیدارهایی که وزیر ارشاد داشت به منزل استاد مجید انتظامی رفتیم و آقای وزیر از ایشان خواست موسیقی‌های فیلمی را که بعد از انقلاب ساخته‌اند همراه با ارکستر ملی ایران روی صحنه ببرد. مردم با فیلم‌هایی که در ژانر دفاع مقدس ساخته شده و با موسیقی استاد انتظامی همراه شده‌اند، خاطره‌های بسیاری دارند. گفت‌وگوها با استاد انتظامی در سال 1401 انجام شد و قرار بود این اجراها سال گذشته روی صحنه برود که متاسفانه شرایط مهیا نبود و این اتفاق عملی نشد. در سال جاری همان پروژه را بار دیگر به جریان انداختیم و قرار بود استاد انتظامی با همراهی ارکستر ملی ایران طی یک یا حداکثر سه اجرا به صحنه برود. اما با توجه به استقبال خوبی که مردم داشتند، بلیت‌های این اجرا در سه شب اول خیلی‌زود تمام شد و این اجرا را برای دو شب دیگر تمدید کردیم تا درنهایت کنسرت همراه با خاطره‌ها برای پنج‌شب روی صحنه برود.»
معین برمی‌گردد؟
«حضور ایشان در ایران هیچ مشکلی ندارد و طبق قوانین انجام می‌شود.» این اولین صحبتی بود که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد معین گفت و یکی از موضوعات مهم در حوزه موسیقی را رقم زد. محمدمهدی اسماعیلی پس از جلسه هیات وزیران چهارشنبه 20 دی‌ماه در جمع خبرنگاران در پاسخ به پرسشی درباره بازگشت معین این حرف را زد.
چند روز بعد اسماعیلی در نخستین نشست خبری خود در پاسخ به سوالی درباره این موضوع گفت: «در جمهوری اسلامی ایران فضای مساعدی برای ایرانیان خارج از کشور که دل‌شان به یاد ایران و ایرانی می‌تپد وجود دارد و می‌توانند به کشور بازگردند و تاکنون افراد زیادی بازگشته‌اند و اجرا هم داشته‌اند. ایران خانه همه است، این حقی نیست که ما بتوانیم سلب کنیم. هرکسی در هر موقعیتی هست می‌تواند برگردد. مجوزها هم مطابق قانون انجام می‌شود. از اتفاقات چند روز گذشته تعجب می‌کنم؛ افرادی که باید بیشترین استقبال را داشته باشند که دولت مردمی چنین فضایی را فراهم کرده فضای دیگری ایجاد می‌کنند. هیچ هنرمندی نبود که درخواست کند و شرایط بازگشت را فراهم نکنیم، هنرمندی بود که ۴۰ سال اجازه اجرا نداشت، اما ما این اجازه را دادیم. حتی می‌خواست نماهنگی برای تشکر از دولت بدهد که ما نگذاشتیم. گفتیم ما به دنبال تبلیغات نیستیم، ممکن است کسی یک جا خطا کرده باشد اما هر شهروند ایرانی هر وقت اراده کند به دلیل اینکه اینجا خاکش است ما خادمش خواهیم بود، خادم همه هنرمندان در ایران و خارج از کشور هستیم.»
فارغ از اینکه حضور و خوانندگی معین در ایران محقق خواهد شد یا نه. اینکه فضای مدیریت فرهنگی کشور تصمیم گرفته با واقعیت‌های مصرف موسیقی جامعه ایران از نزدیک مواجه شود، ارزشمند است. ضمن اینکه ایجاد فرصتی برای بازگشت معین به کشور و خوانندگی او می‌تواند زمینه‌ساز مفاهمه سایر هنرمندان ایرانی بیرون از کشور با مدیران فرهنگی باشد. در ادامه این مسیر علیرضا بیگدلی، معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان وزارت امور خارجه درباره این موضوع گفت: «به‌طورکلی همه کسانی که تابعیت جمهوری اسلامی را دارند، می‌توانند به ایران سفر کنند. به علاوه اگر کسی فکر می‌کند مشکلی دارد و نگران است، می‌تواند از طریق سامانه پرسمان تردد سوال کند و ما صریحا و با صداقت به آن پاسخ می‌دهیم که آیا می‌تواند سفر کند یا اگر لازم است و مشکلی داشته باشد، مشکل را حل کند. این موضوع مطرح شده نیز قابل‌تعمیم به همه افراد ازجمله افراد شناخته‌شده در حوزه‌های هنر و فرهنگ و حوزه‌های دیگر در خارج از کشور است که در زمینه‌های مختلف تلاش می‌کنند. سیاست کلی ما هم این است شرایط را برای تردد اتباع ایرانی خارج از کشور تا حدی که می‌توانیم آسان و ارزان کنیم و این را بخش کنسولی و ایرانیان وزارت امور خارجه در عمل اجرا و دنبال می‌کند.»
اسفندماه، عبدالله سهرابی، دستیار وزیر و مدیرکل شورای عالی امور ایرانیان اعلام کرد که درحال برنامه‌ریزی برای بازگشت معین خواننده هستند و گفت: «هیچ کسی به یک ایرانی نمی‌تواند بگوید به ایران نیا، کسی ممنوع‌الورود نیست. در رابطه با معین با توجه به اینکه نگاه وزیر فرهنگ و ارشاد به موضوع نگاه جذب حداکثری است درحال تدارک و برنامه‌ریزی این موضوع با نهادهای مختلف هستیم و اخبار خوبی درپیش است. هم درمورد معین و هم در مورد افراد دیگر دنبال این هستیم که جذب حداکثری داشته باشیم.» این روزها معین کنسرت‌هایی را در ترکیه و دبی دارد و چند روز پیش با انتشار عکسی در ساحل خلیج‌فارس، نوشت: «تنها یک ساحل مرز میان من و شماست.» گفته می‌شد او در کنسرتی که 23 فروردین در ترکیه دارد در مورد بازگشت به ایران صحبت خواهد کرد، اما هیچ صحبتی از سوی این خواننده مطرح نشد و باید منتظر ماند و دید در سال 1403 بازگشت او و تور کنسرت‌هایش را در داخل کشور خواهیم داشت یا نه.
کنسرت‌های خارجی پاپ و سنتی
تور کنسرت‌های خارجی خوانندگان ایرانی ازجمله مواردی در حوزه موسیقی در سال 1402 بود که نمی‌توان از کنارش بی‌تفاوت گذشت؛ علی یاسینی، رضا صادقی، رضا بهرام، احسان خواجه‌امیری، سهراب پورناظری، گروه لیان، علیرضا طلیسچی، علیرضا قربانی و همایون شجریان کنسرت‌هایی را در دبی، ترکیه، استرالیا و کشورهای اروپایی و آمریکایی برگزار کردند. سهراب پاکزاد، امید حاجیلی و علیرضا قربانی در بعضی از شهرهای کانادا کنسرت‌هایی را برگزار کردند. مسعود صادقلو در هفت شهر اروپا کنسرت برگزار کرد و به‌عنوان نخستین خواننده پاپ ایرانی در شهر پاریس روی صحنه رفت. همچنین کیوان ساکت، نوازنده پیشکسوت تار و سه‌تار به‌همراه تسوموزی نوازنده جوان و مشهور ژاپنی و سیاوش ساکت در ایبراهال سالن شهرداری توکیو روی صحنه رفت.
برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.
مطالب پیشنهادی
