گفت‌وگو «فرهیختگان» با رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان:
سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: رقابت‌های بین‌المللی ربوکاپ یکی از جدی‌ترین عرصه‌های محک علاقه‌مندان به رباتها محسوب می‌شود. کسانی که البته کمی فراتر از یک علاقه‌مندی صرف که به مطالعه اخبار آخرین تحولات و لذت بردن به تماشای کلیپ‌ها، خود قدم در مسیر ساخت هم برداشتند. ربوکاپ از این جهت مهم‌ترین مسابقات حوزه رباتیک در کشور ماست که هجدهمین دوره آن انتهای همین هفته به میزبانی دانشگاه آزاد واحد علوم‌وتحقیقات برگزار خواهد شد. به‌طور خلاصه دوره هجدهم رقابت‌ها در 24 لیگ در شاخه‌های دانشجویی و دانش‌آموزی با حضور بیش از 316 تیم و 1818 شرکت‌کننده برگزار خواهد شد و 9 تیم خارجی هم در مسابقات حضور دارند.
حامد حسن‌پور، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» جزئیات چگونگی برگزاری مسابقات را تشریح کرده که در ادامه می‌خوانید.
فردا هجدهمین دوره مسابقات بین‌المللی ربوکاپ ایران اپن آغاز می‌شود. ابتدا با این سوال شروع کنم که چرا دانشگاه به دنبال مسابقات است و این برنامه‌ها چه اولویتی دارد؟
مهم‌ترین نقش دانشگاه در جامعه مرجعیت و تکیه‌گاه بودن آن است. این موضوع در همه ساحت‌های تربیتی، علمی، هنجارهای اجتماعی و فناوری صادق است. هر جا و هر وقت که دانشگاه به‌عنوان مرکز دایره تربیت سرمایه انسانی و اجتماعی، مرجعیت و محوریت خود را از دست داده در درازمدت توسعه و تعالی آن جامعه مخدوش یا کند شده است. جامعه جایگاه تولید، جایگاه توسعه اقتصادی، جایگاه توسعه فرهنگی یا حتی جایگاه نوآوری را می‌تواند به بخش‌های دیگری بسپارد اما استانداردسازی و تعیین مسیر راه وظیفه دانشگاه است. دانشگاه برای ایفای این نقش در جامعه ابزارهایی دارد. کلاس درس، مدرک تحصیلی، برنامه‌های دانشجومحور و البته برنامه‌های انگیزشی مانند مسابقات همه ابزارهای این ماموریت هستند.
مسابقات ربوکاپ ایران‌اپن، چه بخشی از این مرجعیت را دنبال می‌کند؟
واقعیتش مسابقات ربوکاپ ایران‌اپن، به همه ساحت‌هایی که ذکر کردم، توجه دارد. نگاه مسابقات به حوزه‌های علمی با توسعه و ترویج دانش رباتیک و ایجاد هسته‌های علمی هم‌افزا در این حوزه شکل می‌گیرد. جریان علمی ایجادشده مبتنی‌بر نیازهایی که این مسابقات در جامعه علمی تزریق می‌کند انکارناپذیر است. در حوزه فناوری نیز مهارت‌ها و تبدیل دانش نظری به توانایی عملی به‌خوبی در مسابقات بروز می‌یابد و دانش‌آموزان و دانشجویان جوان به‌صورت خودجوش و خودخواسته به سوی تبدیل شدن به مهندسان و فناوران آینده حرکت می‌کنند. اما این تمام ماجرا نیست و آثار فرهنگی، تربیتی، اجتماعی و رسانه‌ای این رویداد هم قابل توجه است.
ممکن است در این مورد بیشتر توضیح دهید.
مهم‌ترین اثر تربیتی این رویداد و رویداد‌های مشابه خودباوری و امیدآفرینی در نسل جوان است. متاسفانه معضلات فرهنگی متعددی در جامعه امروز دیده می‌شود که بروز آن به‌صورت ازخودباختگی و بی‌هویتی جلوه می‌کند. در حوزه‌های تخصصی، این ازخودباختگی به‌صورت عدم اطمینان از توانایی خود در استفاده از دانش کسب شده است. مسابقات، نه‌تنها «من می‌توانم» را تلقین می‌کند بلکه شرکت‌کنندگان و حتی بازدیدکنندگان از رویداد را صاحب سبک و هویت علمی می‌کند. یک تیم از یک سبک طراحی استفاده می‌کند و تیم دیگر به رویکرد دیگری تکیه و تعلق خاطر دارد. این معنا کردن هویت در حوزه تخصصی است و آثار اجتماعی عمیقی دارد. از آثار این هویت تخصصی، شادابی و نشاط اجتماعی و امید به آینده است. چیزی که نیاز و انتظار جدی جامعه از دانشگاه است.
موضوع تربیتی دیگر استفاده از ابزارهای انگیزشی برای یادگیری است. واقعیت این است که همه موضوعات علمی را نمی‌توان از مسیرهای کلاسیک آموزش داد. همه مخاطبان هم از یک مسیر ثابت و ازپیش‌تعیین‌شده رشد نمی‌کنند. این واقعیت در دانش‌های فناورانه و مهارتی نمود بیشتری دارد. لذا مسابقات ربوکاپ محمل ایجاد تنوع سازوکارهای یادگیری است. سازوکارهایی که در فرآیندهای کلاسیک آموزشی جایگاه نداشته‌اند.
از سوی دیگر، با انجام فعالیت دانشجومحور در این مسابقات شرکت‌کنندگان دانایی فردی را به توانایی های فردی و در ادامه با تیم‌سازی به توانایی گروهی تبدیل می‌کنند. تبدیل دانش و اطلاعات نظری به مهارت عملیاتی موجب می‌شود که شرکت‌کنندگان آموخته‌هایشان را در ذهن خود و در ذهن همتایان خود اولویت‌بندی کنند.
موضوعات که گفتید بیشتر به تاثیر مسابقات در بینش و رفتارهای فردی مخاطبان اشاره داشت. آیا در حوزه اجتماعی و رسانه‌ای نیز ربوکاپ نقشی ایفا کرده است؟
ببینید، ربوکاپ نمونه موفقی از بازیوارسازی مسائل واقعی جامعه است. حالا در ربوکاپ تاکید روی فناوری رباتیک است. این بازیوارسازی در همه ساحت‌های اجتماعی و فناوری قابل تکرار است. دانش‌آموزان و دانشجویان بدون آنکه مستقیما در صنعت درگیر باشند، برای آینده یک صنعت تربیت می‌شوند و نکته مهم آنکه این بازیوارسازی بیشتر به چشم‌اندازهای آینده این فناوری می‌پردازد تا نیازهای فوری صنعت؛ چراکه جوانان شرکت‌کننده برای30 سال آینده باید پشتوانه سرمایه انسانی این فناوری باشند. لذا این مسابقات بستر بروز و جلوه‌گری این استعداد‌هاست و ان‌شاء‌الله با حمایت‌ها و شبکه‌سازی‌هایی که برای شرکت‌کنندگان و برگزیدگان تامین می‌شود زمینه ماندگاری آنها در کشور خواهد بود. ربوکاپ و مسابقات مشابه ابزار بسیار موثری در جوشش، تداوم و قوام جامعه تخصصی کشور به شمار می‌رود.
از دیدگاه دیگر، مسابقات حرفه‌ای تخصصی محیط تیم‌سازی و تمرین تیم‌سازی است. هسته‌های فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان آینده از همین نقطه شکل می‌گیرد. نوجوانان و جوانانی که بدون دغدغه بازار و بازگشت سرمایه و نظایر آن، مبانی تیم‌سازی و فعالیت گروهی را تجربه می‌کنند. بسیار دیده‌ایم که تیم‌های شرکت‌کننده در دوره‌های قبلی همین مسابقات، شرکت‌های بسیار موفق و اثرگذاری در کشور بوده‌اند. همچنین سپردن همه فعالیت‌های اجرایی مسابقات به داوطلبان جوان، کاشت نشای جامعه مدیران آینده محسوب می‌شود. این اثر اجتماعی دیگر مسابقات است.
از دیدگاه اجتماعی وقتی یک فناوری در کشوری رشد می‌کند که جامعه تخصصی موضوع با همه ارکان یک جامعه در آن کشور شکل بگیرد. مهم‌ترین رکن یک جامعه همبستگی، هم‌افزایی و شبکه تعاملی است. ربوکاپ در طول سالیان طولانی چنین جامعه‌ای را در اطراف خود ایجاد کرده است و در واقع صنایع نیازمند فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک کشور از مزیت این جامعه تخصصی بهره‌مند شده است. حداقل این مزیت شناسایی و ارتباط با متخصصان این حوزه برای صنایع مرتبط است. ارکان دیگر قابل ذکر امکان مقایسه فعالیت‌های تخصصی در جامعه متخصصان و فراهم کردن بستری برای استانداردسازی و کیفی‌سازی فعالیت‌هاست که محیط رقابتی ربوکاپ به‌صورت خودکار این بستر را فراهم می‌کند.
ربوکاپ، به دلیل مسابقات بین‌المللی آن البته جایگاه برندسازی بین‌المللی هم هست. هم برای شرکت‌کنندگان هم برای تیم‌ها و دانشگاه‌های شرکت‌کننده و هم برای کشور. لذا تبلیغات و ترویج مسابقات به جایگاه رسانه‌ای جامعه متخصصان هم کمک می‌دهد.
قطعا هر فعالیت اجتماعی آفت‌هایی دارد که باید درمورد آنها مراقبت کرد. مسابقات رباتیک، بستر و منابع سخت‌افزاری می‌خواهد که هزینه‌بر است و برای شرکت‌کنندگان شائبه تبعیض در دسترسی به منابع ایجاد می‌کند. در طراحی مسابقات بسیار تلاش می‌شود که موضوع دسترسی به منابع بیشتر تاثیر ناچیزی در نتایج داشته باشد. موضوع دیگر این است که اطراف هر فعالیت ارزشمندی زیست‌بوم‌های کسب‌وکاری انحرافی رشد می‌کنند. در این موضوع خطر رشد آموزشگاه‌هایی است که با تطمیع مدارس به برندسازی، به آموزش مصنوعی و قهرمان‌پروری غیرواقعی می‌پردازند. این خطری است که با تغییر دائمی روش‌های استعدادیابی کمتر بروز می‌کند. مثل هر مسابقه شاخص دیگری، پیچیدگی‌هایی هم برای حفظ سلامت مسابقه وجود دارد که تیم برگزارکننده ربوکاپ بسیار نسبت به آن حساس و آگاه است و حداکثر تلاش خود را برای ایجاد محیطی علمی، سالم و شاداب به کار می‌بندد.
استقبال شرکت‌کنندگان در این دوره از مسابقات چگونه بوده است؟
این مسابقات در راستای ایجاد شادابی و شور و نشاط علمی، توان‌افزایی مهارتی دانشجویان و دانش‌آموزان در سطح کشور و جریان‌سازی علمی در حوزه رباتیک، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، مکاترونیک و بینایی ماشین، در 24 لیگ در شاخه‌های دانشجویی و دانش‌آموزی اجرا می‌شود. بیش از 400 تیم برای شرکت در این مسابقات ثبت‌نام کرده‌اند که 316 تیم با 1818 نفر شرکت‌کننده تایید فنی حضور در مسابقات را دریافت کرده‌اند و 9 تیم از آلمان، برزیل، چین، افغانستان و ارمنستان نیز در مسابقات حضور دارند.
درمورد زمان برگزاری این دوره از مسابقات توضیح دهید.
این دوره از مسابقات با همکاری باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، کمیته ملی ربوکاپ ایران و واحد علوم‌وتحقیقات دانشگاه آزاد در تاریخ 29 تا 31 فروردین 1403 برگزارمی‌شود. بعضی از لیگ‌های دانش‌آموزی کار خود را از 28 فروردین‌ماه آغاز می‌کنند و مسابقات به‌صورت رسمی از ساعت 10 صبح روز چهارشنبه مورخ 29 فروردین‌ماه در کتابخانه مرحوم دکتر حبیبی واحد علوم‌وتحقیقات شروع به کار می‌کند و اختتامیه مسابقات روز جمعه 31 فروردین‌ماه از ساعت 17 تا 19 در سالن ورزشی چندمنظوره فتح واحد علوم‌وتحقیقات برگزار خواهد شد.
سخن آخر؟
در پایان از همه تیم برگزارکننده این مسابقات از مدیران ارشد تا دانشجویان جوانی که بخش‌های مختلف علمی و اجرایی را برعهده گرفته‌اند، از اولین دوره تاکنون تشکر می‌کنم.
امیدوارم با توجه به استقبال شرکت‌کنندگان نسبت به سال گذشته بتواند مانند قبل در جامعه فناوری ایران بدرخشد و جایگاه اثربخش خود را در ارتقای سطح فناوری و رفع نیازهای کشور حفظ کند و این رونق، با شناسایی و انگیزش استعداد‌های جوان و ترویج زمینه‌های مورد نیاز کشور در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک، گامی شایسته در مسیر توسعه زیرساخت‌های دانش‌های کاربردی زمینه هوش مصنوعی و رباتیک باشد و موجب صیانت و بالندگی سرمایه انسانی کشور در این حوزه شود.
