سپردن پروژه تحول به یک ایده شکست‌خورده

عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: هفته گذشته بخشنامه‌ای با امضای معاون اول رئیس‌جمهور در رسانه‌ها منتشر شد و ظاهر این دستور دولتی این بود که دولتمردان با دغدغه ترویج فرهنگ کتابخوانی و حمایت از تولید فرهنگی، قرار است بودجه کلانی را برای تجهیز و راه‌اندازی کتابفروشی‌ها صرف کنند. محمد مخبر در این نامه، استانداران سراسر کشور را موظف کرده است براساس الگوی «کتاب‌شهر» ایران نسبت به راه‌اندازی مراکز عرضه کتاب، نوشت‌افزار و محصولات فرهنگی اسلامی و ایرانی در شهرستان‌های فاقد کتابفروشی، اقدام کنند. بارها گفته شده که کتابفروشی نیاز به ویترین کتاب دارد و بسیاری از کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، مشکل مهم کتاب و نشر را نبود ویترین می‌دانند و معتقدند تا جایی برای عرضه کتاب نباشد، توزیع هم موفق نخواهد بود. یا اینکه محصولات ناشران در ویترین این تعداد کتابفروشی نمی‌گنجد و باید تعداد بیشتری داشته باشیم و از این قبیل درخواست‌ها که زیاد هم بوده است. در این گزارش با توجه به تاکید معاون اول به استانداران در نگاه به کتاب‌شهر به‌عنوان یک الگو به این موضوع پرداختیم که آیا ایده کتاب‌شهر توانسته است به‌عنوان یک کتابفروشی موفق باشد یا نه؟

محتوای نامه معاون اول چه بود؟
بخش اول بخشنامه‌ای که برای استانداران فرستاده شده به موضوع شهرستان‌های فاقد کتابفروشی می‌پردازد. در متن این نامه آمده است: «کلیه استانداران سراسر کشور مکلفند در کلیه شهرستان‌های فاقد کتابفروشی کشور زیرساخت‌های لازم جهت راه‌اندازی حداقل یک مرکز عرضه کتاب، نوشت‌افزار و محصولات فرهنگی اسلامی - ایرانی را براساس الگوی کتاب‌شهر ایران (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی) و کمک به تامین اعتبارات لازم فراهم کنند.» همچنین در این بخشنامه، به قرار گرفتن این کتابفروشی‌ها در مراکز پررفت‌وآمد اشاره شده و آمده است: «مراکز فوق در نقاط مختلف و پررفت‌وآمد شهرهای موضوع این مصوبه از میان ساختمان‌های دستگاه‌های اجرایی، شهرداری‌ها، نهادها یا شرکت‌های دولتی و وابسته براساس قوانین و مقررات مربوطه اختصاص یابد.» در پایان ‌نامه مخبر با اشاره به مراکزی که باید در این طرح همکاری داشته باشند، این‌گونه آمده است: «هماهنگی لازم جهت انتخاب این مراکز و سایر تمهیدات مدیریتی و سازوکارهای اجرایی لازم برمبنای الگوی مذکور با نظارت ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها، همکاری صنف مربوطه سازمان تبلیغات اسلامی و مجمع ناشران انقلاب اسلامی، مشارکت بخش غیردولتی (مردمی) و با هماهنگی سایر دستگاه‌های ذی‌ربط صورت پذیرد.»
با انتشار این نامه، کارشناسان حوزه کتاب با رویکردهایی متفاوت نسبت به آن واکنش نشان دادند. برخی معتقدند که ورود دولت به راه‌اندازی کتابفروشی‌ها، بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های لازم و جوانب این کار، منجر به شکست خواهد شد و دولت در حال ریخت‌وپاش مالی در جایی است که اولویت اصلی، ترویج کتاب و کتابخوانی نیست. با این حال برخی هم از نفس این اقدام حمایت کرده و ورود دولت به این موضوع را اتفاق مبارکی می‌دانند و معتقدند سابقه نداشته که از سوی معاون اول رئیس‌جمهور، چنین بخشنامه‌ای برای حمایت از راه‌اندازی کتابفروشی‌ها صادر شود و باید قدردان این نیت و اقدام درست بود. نکته جالب در هر دو نگاه، انتقاد به مدل اجرای این حمایت دولتی است؛ اینکه حمایت از کتابفروشی‌ها در بستر زنجیره کتابفروشی کتاب‌شهر تعریف شده است. منتقدان معتقدند که مجموعه کتاب‌شهر در شرایط فعلی، گرفتار ایده‌های شکست‌خورده‌‌ای است و نمی‌تواند منجی جریان کتابخوانی در شهرستان‌ها باشد.

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.