عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: وقتی به دهه 70 برمی‌گردیم و به لیست بلندبالای فیلم‌های کودک و نوجوان نگاه می‌کنیم، به فیلم‌هایی می‌رسیم که هم در جنس آثارسینمایی تنوع داشتند و هم در جذب مخاطبان کودک و پررونق شدن گیشه موثر بودند. حمایتی که از این جنس سینما وجود داشت باعث می‌شد تا کارگردانان بیشتری سراغ ساخت فیلم‌های کودک بروند. به نظر می‌رسد از آن سینما فقط یادآوری خاطرات گذشته باقی مانده و این روزها سینمای کودک و نوجوان با بحران مخاطب مواجه است. بحرانی که منشأ آن از یک‌سو دلایل برون‌سینمایی مثل بی‌میلی تهیه‌کنندگان در تولید فیلم کودک و ظهور سرگرمی‌های تازه است و از سوی دیگر، دلایلی مثل ضعف فیلمنامه‌نویسی و قصه‌پردازی، کم‌بضاعتی تکنیکی و فنی، نبود خلاقیت و نوآوری در اجرا و درنهایت عدم فهم کودک است. سی‌وپنجمین جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان هفته گذشته در اصفهان بعد از چهار سال وقفه برگزار شد، جشنواره‌ای که شاید بتوان گفت فیلمی قوی که در حد و اندازه این حوزه باشد، نداشت اما نفس برگزاری آن مهم است و حتما می‌تواند، در مساله‌مند شدن مخاطب کودک موثر باشد. به بهانه برگزاری این جشنواره، گفت‌وگویی با مجید زین‌العابدین، مدیرعامل سینمایی فارابی و دبیر جشنواره سی‌وپنجم فیلم کودکان و نوجوانان داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

یکی از انتقاداتی که به‌خصوص در سال‌های اخیر در مورد جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان مطرح می‌شود، این است که مجموعه آثاری که در این رویداد حضور دارند، جایگاهی روی پرده سینما یا بدنه اجتماعی ندارند. در رویه‌های حمایتی شما برنامه‌ای دارید که آثار حاضر در جشنواره فرصت نمایش عمومی را پیدا کنند؟
سازمان سینمایی در حال تدوین راهبردی است برای اینکه از سینمای کودک و نوجوان در حوزه تولید و اکران حمایت کند. اگر این بسته راهبردی به تصویب سازمان سینمایی برسد احتمالا اوضاع در این حوزه بهتر خواهد شد. این مسیر دو بخش دارد که یکی حمایت از تولید سینمای کودک و نوجوان است و بخش دیگر حمایت از اکران است. بسیاری از فیلم‌های کودک و نوجوان که تولید می‌شوند امکان اکران مناسب ندارند و اصولا به همین دلیل است که سینمای کودک و نوجوان آسیب دیده و روند تولید این آثار دچار اختلال شده است. طبیعتا برای حمایت از اکران آثار سینمای کودک باید طرحی نو دراندازیم و به سازوکار جدیدی برسیم که فیلمسازان تشویق شوند فیلم‌های کودک و نوجوان بسازند و فیلم‌هایی تولید کنند که پیشاپیش مطمئن باشند در حوزه اکران هم مورد حمایت هستند. این می‌تواند در زمان‌بندی اکران، در زنگ سینما باشد که بچه‌ها را به اکران و تماشای فیلم متصل کند و بخشی هم می‌تواند حمایت‌های مالی از حوزه اکران باشد. در حال حاضر ما آثاری را در حوزه سینمای کودک و نوجوان می‌بینیم که تولید شدند و به پرده سینما هم رسیدند اما استقبالی از آنها نمی‌شود. البته این را هم بگویم که در این چند سال، مشخصا در حوزه پویانمایی، چند انیمیشن موفق داشتیم که سهم خوبی از گیشه را به دست آوردند. با این حال اغلب تولیدات کودک و نوجوان این شانس را مثل سایر تولیدات سینمایی ندارند و نیازمند حمایت بیشتری هستند و باید به فکر تدوین ساز وکار حمایتی برای این دسته از آثار بود.

در صحبت‌هایتان به انیمیشن‌های موفق این چند سال اشاره‌ای داشتید، برای این حوزه چه اقدامات حمایتی در نظر گرفتید؟ این سوال را از این جهت می‌پرسم که ما انیمیشن‌های موفق در این چند سال کم نداشتیم. حتما حضور و سرمایه‌گذاری در این مسیر می‌تواند به سینمای کودک کمک کند.
برای حمایت از صنعت پویانمایی که می‌تواند صنعت فراملی باشد و تولیدات آن بازار منطقه‌ای و جهانی پیدا ‌کند، وزارت ارشاد به سازمان سینمایی یک طرح راهبردی داده است و این سازمان هم مکلف شده بنیاد ملی انیمیشن را راه‌اندازی کند. طرح راهبردی بنیاد ملی انیمیشن در سازمان سینمایی در حال تدوین است و یکی از بازوهای جدید سازمان سینمایی در حوزه انیمیشن می‌شود که صرفا متمرکز بر صنعت پویانمایی است. از این طریق، سازمان سینمایی وارد حمایت مستقیم از صنعت پویانمایی و فیلم‌های این صنعت می‌شود. البته برخی از نهادهای فیلمساز در کشور همچون حوزه هنری تمرکز زیادی بر این حوزه دارند و بخش خصوصی هم اقدامات خوبی در پویانمایی و این صنعت داشته است و فیلم‌های پویانمایی نهادی و بخش خصوصی نشان می‌دهد بخش خصوصی هم جدی در این زمینه وارد شده و فکر می‌کنم 4۰-3۰ درصد فیلم‌هایی که در این دوره از جشنواره بودند متعلق به بخش خصوصی است و ۶۰ درصد متعلق به بخش دولتی، که ورود ۴۰ درصدی بخش خصوصی به صنعت پویانمایی موضوع مهمی است.

چرخه صنعتی سینمای کودک در همه جای دنیا معطوف به تولید و اکران سینمایی نیست بلکه جریان‌هایی حول‌وحوش یک اثر سینمایی کودک شکل می‌گیرد که نقش مهمی در بازارپردازی آن محصول دارد.
به تولیدات کودک و نوجوان باید به‌عنوان یک حوزه منظومه‌ای نگاه کرد، از این جهت که در صنایع خلاق فرهنگی، تولیدات کودک و نوجوان بتواند چرخه مکمل داشته باشد و در چرخه تولیدات فعال فرهنگی ورود کند که از جمله آن کتاب است. شخصیت‌های فیلم‌های کودک‌مان باید در حوزه نوشت‌افزار، لباس و لوازم‌التحریر و سایر حوزه‌های مکمل بتواند به صورت منظومه کامل تولید شده و زیست‌محیط بچه‌ها را تکمیل کند. در جشنواره امسال با شورای فرهنگ عمومی فکری کردیم که از صنایع فعال فرهنگی حمایت شود، الگوسازی شود و تهیه‌کننده‌ها، فیلمسازان ما و تولیدکنندگان صنایع خلاق ما به این فکر بیفتند که دست به دست هم بدهند و از شخصیت‌ها و نمادهای فیلم‌های کودک و نوجوان در صنایع مکمل فرهنگی استفاده کنند. با شورای فرهنگ عمومی تفاهم کردیم که از این جریان حمایت شود. در آغاز مسیر هستیم. الان با تولیداتی مواجه شدیم و فرصت کمی بود که ارزیابی کنیم ولی یک جایزه برای صنایع خلاق فرهنگی امسال در جشنواره پیش‌بینی کردیم که شورای فرهنگ عمومی از آن حمایت می‌کند. امیدواریم تعیین یک جایزه برای صنایع خلاق فرهنگی کمک کند تا فیلمسازان و دست‌اندرکاران صنایع خلاق به فکر تکمیل این چرخه و کامل کردن این منظومه باشند.

حاشیه‌ای در جشنواره اتفاق افتاد و رسانه‌های آن طرفی هم به آن پرداختند که چرا سالن‌های نمایش فیلم برای دختران و پسران به صورت مجزا فیلم پخش می‌کرد. کمی درباره این اتفاق توضیح می‌دهید؟
جشنواره کودک و نوجوان بعد از چهار سال تعطیلی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن ساماندهی شد. با برگزاری این جشنواره، نشاط و هیجان عمومی را در اصفهان دیدیم. واضح است آن رسانه‌هایی که عمدتا در خارج از مرزها هستند و یک سال بر طبل ناامیدی مردم می‌کوبیدند و فضای یأس و سرخوردگی را در کشور دنبال می‌کردند، نسبت به چنین نشاط اجتماعی واکنش نشان دهند. اگر واکنش نشان نمی‌دادند معلوم بود کار ما موفق نبوده است و با این واکنش متوجه توفیق و اثربخشی این جشنواره شدیم که در فضای داخلی کشور توانست گفتمان‌سازی کند. شعار «به سمت قله» شعاری بود که برگرفته از ادبیات راهبردی رهبری است. رسانه‌های بیگانه این را برنمی‌تابیدند که ما در حوزه کودک و نوجوان و نشاط اجتماعی شعاری را گفتمان جشنواره فیلم ‌کنیم که موفقیت نسل آینده را نمایان می‌کند. اما آن چیزی که گفتند مورد بی‌منطقی بود. ما ۸۲۵ داور کودک و نوجوان داشتیم و تقریبا به‌طور مساوی فرزندان ما اعم از دختران و پسران ثبت‌نام کردند و ۸۱۵ پسر و ۸۲۰ دختر داشتیم که تعداد داوران مساوی بود و دو سینمایی که به اینها اختصاص دادیم هر کدام ۴5۰-۴6۰ صندلی داشت و صندلی‌ها به نسبت داوران به‌طور طبیعی برابر بود تا بچه‌ها راحت‌تر باشند. ضمن اینکه از مدارس هم روزانه هزار تا هزار و ۵۰۰ نفر می‌آمدند و برای جلوگیری از سردرگمی دو سالن مجزا با این نسبت کمی و کیفی که داوران ثبت‌نام کرده بودند، مهیا شد. خیلی از خانواده‌ها بابت این تدبیر از ما تشکر کردند چون بچه‌ها اغلب روزها سه سانس فیلم می‌دیدند. در یک روز پنج نوبت فیلم می‌دیدند و طبیعتا تماشای سه تا پنج فیلم طی یک روز نیاز داشت محیط با آرامشی برای بچه‌ها باشد و رسانه‌های غربی چون نمی‌توانستند برای جشنواره حاشیه درست کنند، دنبال آسمان و ریسمان بافتن بودند و این خبرسازی واهی را انجام دادند. از اینکه این خبر منتشر شد ما خوشحال شدیم چون توفیق جشنواره را در این خبرهای حاشیه‌ای می‌توان جست‌وجو کرد.