کیفیت باشد برنامه دیده می‌شود

عاطفه جعفری، خبرنگار:سال 72 برنامه‌ای طنز-ترکیبی از شبکه یک سیما پخش شد، برنامه‌ای که نوآوری در برنامه‌های طنز محسوب می‌شد و در زمان خودش و حتی سال‌های بعد از آن هم به‌عنوان یکی از بهترین برنامه‌های ترکیبی مناسبتی یاد می‌شد. تلویزیون ساخت برنامه‌های مناسبتی را از زمان جنگ شروع کرد. ساخت سریال و برنامه ترکیبی برای نوروز و بعد از آن هم در ماه رمضان. برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای بود که حتما برای مناسبت‌هایی که وجود دارد، تولیداتی داشته باشد و حتما وجه سرگرمی آن هم درنظر گرفته شود. 
اگرچه در‌حال‌حاضر تلویزیون در سیطره شبکه‌های مجازی و نمایش خانگی و بقیه چیزها قرار گرفته است. اما باز هم بین مردم مرجعیت خودش را دارد و برنامه‌هایش دیده می‌شود، مشروط به آنکه برنامه کیفیت لازم را داشته باشد. همچنان می‌توانیم بگوییم که اگر برنامه‌ها سرگرم‌کننده باشند مردم تلویزیون را انتخاب می‌کنند. کما اینکه در چند سال اخیر شاهد بودیم که برنامه‌های سرگرم‌کننده زیادی ساخته شده است که می‌تواند مخاطب را لحظه به لحظه با خودش همراه کند. طبیعتا قدرت تلویزیون در رقابت با شبکه‌های دیگر در این است که بتواند وجه سرگرمی را در برنامه‌هایش بالا ببرد. همان‌طور‌که برنامه‌ای مثل «عصر جدید» با وجود همه کم و کاستی‌هایش می‌تواند مخاطب داشته باشد و در شب فینالی که برگزار می‌کند، خیابان‌ها را خلوت کند، یعنی تلویزیون هنوز مرجعیت خودش را دارد. مثال دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، برنامه «محفل» است که در ماه رمضان امسال از شبکه سوم سیما همزمان با افطار پخش می‌شد؛ مخاطبان خودش را رفته‌رفته پیدا کرد و جشنی که همزمان با عید فطر برگزار کرد و مردم از آن استقبال کردند نشان از اقبال مخاطب به این برنامه بود. در این سال‌ها، برنامه‌هایی در تلویزیون ساخته شده است که اثرگذاری برخی از آنها تا مدت‌ها ادامه داشته و طبیعتا این خاصیت رسانه است که می‌تواند با کنار هم قرار دادن عناصری مثل سرگرمی و... مخاطب را با خودش نگه دارد. 
طبق نظرسنجی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما که هفته گذشته در‌مورد برنامه‌های نوروز 1402، منتشر شد، سریال «نون خ 4» که از شبکه یک سیما پخش می‌شود با 83.5 درصد بیننده و 78.6 درصد رضایت در میان مخاطبان سریال‌ها در صدر قرار دارد و سریال «آتش و باد» که سریال شبکه سه سیما است نیز با 48.3 درصد بیننده و 76.3 درصد رضایت در رتبه دوم قرار دارد. در میان ویژه‌برنامه‌های تحویل سال، برنامه «سال نو» شبکه سه با 49.3 درصد در صدر قرار گرفت. «کودک شو» شبکه نسیم با 37.6 درصد و «نوروز دوست داشتنی» شبکه یک با 34.4 درصد در رده‌های دوم و سوم قرار گرفتند. در مورد این نظرسنجی نکات زیادی مطرح شد و بسیار در مورد آن نوشتند، چیزی که باید در مورد این نظرسنجی عنوان شود و به آن توجه نشده تعداد مخاطبان هرکدام از این سریال‌ها است که براساس آن به درصد رضایت رسیده‌اند. 
به گفته جامعه‌شناسان اوقات فراغت مفهومی نو در جامعه‌شناسی است. در گذشته بخشی از ساعات زندگی به استراحت اختصاص داشت، اما اوقات فراغت با استراحت فرق می‌کند، استراحت زمانی است برای تمدید قوا، اما اوقات فراغت برهه‌هایی از زمان است که کار و آموزش رسمی به پایان رسیده است. در دنیای مدرن رسانه در کنار دیگر فعالیت‌ها بخش مهمی از اوقات فراغت را به خود اختصاص می‌دهد. 
حالا همین اوقات فراغت را در قالب برنامه‌های تلویزیونی ببینیم، مخاطب تلویزیون الان پای هر برنامه‌ای نمی‌نشیند و با وجود همه برنامه‌هایی که الان در دسترسش قرار دارد، توقع‌اش از برنامه‌های تلویزیون بالا رفته و انتظار زیادی دارد، موضوعی که شاید در تلویزیون به آن کمتر توجه شود. زمانی در همین صفحه از وضعیت اخبار در صداوسیما گفتیم و اینکه اگر به داد این بخش در این سازمان نرسند به‌طور کامل مرجعیتش از دست می‌رود و دیگر کسی خبر نمی‌بیند. این موضوع در بخش‌های دیگر هم طی چند سال اخیر درحال تعمیم است، سریال‌سازی، برنامه‌های ترکیبی، حوزه طنز، مسابقه و... . 
گاهی از دور و بر شنیده می‌شود که اگر برنامه خوب در تلویزیون نداریم، چون بودجه و پول در سازمان وجود ندارد، این درحالی است که سازمان صداوسیما به‌عنوان یک دستگاه سیاستگذار، که زیرمجموعه‌ای هم برای آن معرفی نشده، برای سال 1402 بودجه‌ای چند هزار میلیارد تومانی دارد. این را به درآمدهای بازرگانی اضافه کنید. پس نمی‌توان گفت که مشکل کمبود بودجه دلیل اصلی در عدم‌تولید برنامه‌های با‌کیفیت و سرگرم‌کننده است و افت کیفیت آثار بیشتر به جنس سیاست‌های این سازمان بر‌می‌گردد. 
اینکه مخاطب به‌دنبال دیدن برنامه‌هایی مثل خندوانه یا دورهمی است با وجود اشکالاتی که به این مدل برنامه‌ها وارد است، نشان از این دارد که مخاطب به‌دنبال سرگرمی است و می‌خواهد بعد از یک روز کاری یا در تعطیلات وقتی تلویزیون را روشن می‌کند، برنامه‌ای را ببیند که او را می‌خنداند و استانداردهای لازم را هم دارد، یا برنامه‌ای مثل «کتاب باز» که به یک موضوع تخصصی می‌پردازد و نباید آن‌طور‌که باید مخاطب داشته باشد اما درنهایت شاهدیم که برنامه بسیار پرمخاطب می‌شود و تا جایی که حذف کتاب باز برای همه مردم مهم است و از نبودنش و ساخته نشدنش گله دارند. یعنی مخاطب متوجه برنامه خوب و استاندارد با برنامه‌ای که اصلا برایش وقت گذاشته نمی‌شود، هست و این را درک می‌کند. چیزی که مدیران تلویزیون قادر به درکش نیستند و راحت از کنارش می‌گذرند.