تنهایی و رنج انسان مدرن

محمدسعید عبداللهی، دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق:تنهایی یکی از وجوه تراژیک زندگی انسان‌ها به شمار می‌رود. آدمی در زندگی خود تنهاست. حال این تنهایی به ضرر انسان است و مشکلاتی پدید می‌آورد یا اینکه می‌تواند به سود او نیز تمام شود؟ هر گروهی از ظن خود یار این مساله شده و به آن به دیده تحقیق نگریسته و انواع معانی و تعریف‌ها را برای آن بر شمرده‌اند. عالمان و روانشناسان به‌گونه‌ای به موضوع پرداخته‌اند و عارفان و الهی‌دانان به‌گونه‌ای دیگر. برخی از عرفا بر این باورند که ما به تنهایی و سکوت نیاز داریم. این خلوت و تنهایی برای بهتر شناختن خود ضروری است. در تنهایی است که انسان می‌تواند نقاط ضعف و قوت خود را ببینید و به استعداد‌های خویش نظر کند. سالک راه عرفان کسی است که بتواند با این تنهایی کنار بیاید و توشه و بهره بیشتری از این تنهایی فراچنگ آورد. این تنهایی بر اندیشه‌ای متافیزیکی تکیه می‌زند. رنج‌های وجودی در زمره مهم‌ترین رنج‌های انسان به ‏شمار می‌آیند. تنهایی یکی از این رنج‌هاست. در ادبیات دینی ما نیز توضیح‌های مهم و درخور توجهی در ابن‌باب آمده است. برای نمونه شیوه مواجهه امام‌علی‌(ع) به‌عنوان کسی که تجربه‏ای عمیق در باب رنج‏های وجودی انسان و معناداری زندگی دارد، می‌تواند مشکلات بسیاری را در این موضوع حل کند. 
فیلسوفان نیز به تنهایی نگاه ویژه‌ای دارند. به این مساله در فلسفه‌های اگزیستانسیالیستی بسیار پرداخته‌اند، چه آنهایی که سویه‌های دینی دارند مانند کیرکگارد و چه آنها که سویه‌های الحادی دارند مانند نیچه. اما تنهایی انسان مدرن جنس دیگری دارد. این تنهایی آن پشتوانه متافیزیکی و خردمندانه را به همراه ندارد. انسان مدرن روزبه‌روز تنها‌تر می‌شود، حتی زمانی که به‌اصطلاح برای آزادی می‌جنگد باز هم ریاکارانه‌ تنهایی را برای خود به بار می‌آورد. 
فیلم جدید آرنوفسکی در لایه‌ای به این مساله پرداخته و این تنهایی را به چالش می‌کشد. فیلم حتی پای دین را هم به میان آورده و سعی می‌کند تحلیل خود هرچند غیردقیق و سطحی را بیان کند. آرنوفسکی با سابقه‌ای که در فیلمسازی دارد، بارها تحسین تماشاگران و منتقدان را برانگیخته است و فارغ از همه انتقادهایی که به برخی فیلم‌های او می‌شود، نمی‌توان منکر اوج‌های بی‌نظیر او در کارگردانی و پرداخت سکانس‌های مهم و دیدنی شد. 
فیلم جدید آرنوفسکی با نام نهنگ نیز واکنش‌های بسیاری را به وجود آورده است. گروهی فیلم نهنگ را فوق‌العاده مهم و زیبا دیده‌اند و گروهی نیز این فیلم را یک شکست کاری در کارنامه آرنوفسکی قلمداد می‌کنند. برای نمونه ریچارد روپر منتقد شیکاگو سان تایمز فیلم را یکی از بهترین فیلم‌های سال می‌داند و بازیگر نقش اول فیلم را بی‌نظیر توصیف می‌کند. اما در سمت دیگر منتقدی مانند کریستی لمیر است که فیلم را نفرت‌انگیز می‌داند اما بازی‌ها را عالی. فیلم نهنگ یا وال بر پایه نمایشنامه‌ای در سال ۲۰۱۲ و نوشته ساموئل دی‌هانتر ساخته شده است. این نمایش در زمان خود با نقدهای بسیار مثبتی همراه شد. نمایشنامه در باب معلمی انگلیسی و میانسال ۲۷۲ کیلویی است که پس از ترک خانواده‌اش سعی می‌کند دوباره با دختر نوجوان خود ارتباط برقرار کند. مردی که برای کنار آمدن‌ با غم‌های خود تصمیم می‌گیرد که تا سر حد مرگ به خوردن رو بیاورد. 
آرنوفسکی خود در مصاحبه‌ای به نمایشنامه نهنگ اشاره می‌کند و می‌گوید تصور می‌کنم این فیلم تماما درباره برقراری ارتباط با افرادی است که شما معمولا با آنها ارتباط برقرار نمی‌کنید. فکر می‌کنم وقتی ۱۰ سال پیش اولین ‌بار نهنگ را به‌عنوان یک نمایش دیدم، شخصیت‌هایی روی صحنه بودند که نمی‌دانستم قرار است با آنها ارتباط برقرار کنم و در عرض ۵ دقیقه شروع به نزدیک شدن به آنها کردم و در پایان نمایش گریه کردم. بنابراین این داستان با پتانسیل تبدیل شدن به یک فیلم واقعا هیجان‌انگیز بود زیرا در این زمان است که فیلم‌ها در بهترین حالت خود قرار می‌گیرند. هنگامی که شما در یک فیلم با شخصیت‌هایی ملاقات می‌کنید که غیرمنتظره‌ هستند اما کاملا به یک‌دیگر متصل هستید.  
در فیلم نیز داستان معلمی را می‌بینیم که به بیماری چاقی شدید دچار است و امیدوار است بار دیگر بتواند با دخترش رابطه خوبی برقرار کند. برندن فریزر (Brendan Fraser) نقش اصلی فیلم را بازی می‌کند و آن اندازه بی‌نظیر است که همه حتی مخالفان فیلم را به تحسین واداشته است. چارلی به شکل آنلاین تدریس می‌کند و به هیچ رو نمی‌خواهد دانش‌آموزانش او را ببینند و همواره وبکم لپ‌تاپش خاموش است. چارلی کسی است که رنج‌های مختلفی دارد اما عمیقا امیدوار است و صداقت را در آدم‌ها دوست دارد. او بر خلاف ظاهرش قلبی مهربان دارد و عواطف خود را به‌خوبی بروز می‌دهد. بازیگر نقش اول به‌خوبی توانسته پیچیدگی‌ها و ظرافت شخصیت چارلی را بروز دهد. تلفیقی از اندوه و شادی، ایمان و شرک، امید و ناامیدی، عشق و نفرت و دوگانه‌های دیگری که بازیگر توانسته به‌خوبی بیافریند و مخاطب را شگفت‌زده کند. 
باری، بخش‌هایی از فیلم «نهنگ» به خوبی نقش‌آفرینی خیره‌کننده و درخشان برندن فریزر نیست، اما باید گفت که فیلم ارزش دیدن را دارد. فیلم آرنوفسکی فیلم تلخی است، فیلمی است که افراد را به فکر وادار می‌سازد. اگرچه فیلمنامه اشکالات بسیار دارد و برای نمونه پرداخت آن به مسائل مذهبی بسیار خام‌دستانه و سطحی است و تضاد‌های بسیاری را نیز می‌توان در شخصیت چارلی یافت اما باز هم نمره قبولی می‌گیرد.